Mark Zuckerberg, de grote baas van Facebook, is in Brussel z’n hoorzitting in het Europees Parlement makkelijk doorgekomen. Maar de CEO van één van de grootste internetbedrijven toonde zich daarbij zo arrogant en hoogmoedig, dat het maar de vraag is wat de effecten op lange termijn zijn. Want opvallend veel aandacht ging naar het mogelijk opbreken van het bedrijf: dan zouden Facebook, FB Messenger en WhatsApp niet langer in één bedrijf kunnen zitten.
“Wilt u herinnerd worden als een van de internetgiganten die onze maatschappij heeft verrijkt, of als het genie dat een digitaal monster creëerde dat onze democratie verwoestte?”, zo beet liberaal fractieleider Guy Verhofstadt (Open Vld) Marc Zuckerberg toe. Het was bij verre de meest kritische tussenkomst ten opzichte van de CEO van Facebook.
De Facebookbaas kreeg gisteren een pak erg kritische vragen in het Europees Parlement. Maar hij antwoordde daar nauwelijks op. Dat had hij mooi op voorhand voor zichzelf geregeld. Want Zuckerberg was helemaal op eigen voorwaarden naar dat Parlement gekomen. De Italiaanse voorzitter van dat Parlement, Antonio Tajani, had weken gesmeekt om de Amerikaan in Brussel te krijgen. Eerst wilde Zuckerberg er een zitting achter gesloten deuren van maken, met een zeer beperkte tijd voor de sessie. Uiteindelijk kwamen Tajani en Zuckerberg overeen er een zitting met livestream van te maken, en de zaak in totaal anderhalf uur te laten lopen.
Op een pak vragen bleef Zuckerberg het antwoord schuldig. Hij rondde zelf de vergadering af, en beloofde “schriftelijk te antwoorden op de vragen die hij niet had beantwoord”. Het Parlement, waar de leden zelf meer dan de helft van de tijd hadden volgepraat omdat ze zichzelf in de schijnwerper wilden werken, bleef wat verdwaasd achter.
Vraag is toch of Zuckerberg zich zijn passage niet fel zal beklagen in de toekomst. Want één zaak bleek wel uit de vraagstelling: Europa denkt serieus na over de macht van Facebook als monopolist. En laat dat nu net de grootste nachtmerrie van de Facebook-CEO zijn.
De Europese Unie heeft weinig politieke of militaire macht op wereldschaal. Maar op één domein is ze wel degelijke een dominante factor: het economische. De Commissie is bijzonder gevoelig voor monopolies, en heeft in het verleden Microsoft keihard aangepakt, toen het z’n browser helemaal in z’n software had geïntegreerd. Uiteindelijk was het dus Europa, die Bill Gates verplichtte om beide zaken te ontkoppelen, en zo kans gaf aan browsers zoals Chrome, Firefox en anderen om Explorer van Microsoft in de schaduw te zetten.
Wakker worden, Zuck
Voor Zuckerberg moeten de vragen daarover wel als een serieuze wakeup-call gelden. Want het was niemand minder dan Manfred Weber, de leider van de grootste fractie EVP in het Europees parlement, en de rechterhand van Angela Merkel, die als eerste de vraag stelde. “U combineert zoveel diensten met uw bedrijf en bent zo dominant op de markt. Kan u me overtuigen dat u geen monopolist bent en dat we u niet moeten opbreken?”, zo vroeg Weber aan Zuckerberg. De liberale fractieleider Verhofstadt maakte het nog iets concreter: “Kan u er mee leven om WhatsApp en Facebook Messenger af te stoten, om monopolievorming tegen te gaan?”.
Ook andere parlementsleden gingen door op die dominantie van de monopolist, die de messenger-services combineert met een social media-platform. Toen Zuckerberg destijds WhatsApp overnam met Facebook, beloofde hij plechtig om de data van beide bedrijven niet te gaan combineren. Alles wijst erop dat Facebook dat vandaag wel degelijk doet.
Zuckerberg weigerde ook maar één woord vuil te maken aan die specifieke vraag. Over zijn macht als monopolist was hij zeer kort: “We exist in a very competitive place“, zo stelde hij. En even later klonk het: “We need a certain amount of regulation, but that should not hamper innovation“. Met andere woorden: loop naar de pomp.
Maar daarmee is de kous niet af. Zeker als de Duitsers rond Angela Merkel wakker worden over de zaak, mag Zuckerberg beginnen vrezen.
De machtige Margrethe Vestager
De grote vijand die Zuckerberg daarbij moet vrezen, is Europese Commissaris voor Mededinging Margrethe Vestager. Die heeft zich de afgelopen jaren getoond als harde tante: zo startte ze recent een onderzoek naar monopolievorming bij Google. Ze is duidelijk niet bang om de dominantie van Silicon Valley aan te pakken. Ze heeft het al vaker gehad over het incumbency-fenomeen: één bedrijf groeit zo hard dat het héél de markt pakt en een quasi-monopolist wordt.
Opvallend is dat in het Parlement verschillende parlementsleden vroegen of Facebook zou meewerken aan een zogenaamd “anti-trust onderzoek”. Want Facebook bleef daarbij tot nu toe redelijk buiten schot. Google heeft al vijf jaar zo’n onderzoek aan het been. Uiteindelijk kwam het tot een formele klacht: Google zet haar ‘Google Shopping’ te prominent op de zoekpagina, wat de competitie schaadt. En het verplicht de telecom-sector agressief om het Android-systeem overal toe te laten. Een boete van liefst 5,5 miljard euro dreigt.
De dominantie van Google is groot. Miljarden gebruikers kiezen voor Google als dé manier om iets te zoeken online. In Europa halen ze tot 90 procent marktaandeel (tegen maar 64,4 procent in de VS). Van de 60 miljard in online advertenties, gaat tegenwoordig maar liefst één derde naar de eigenaars van de zoekrobot, iets wat de grote mediabedrijven de ogen uitsteekt. En het Android-systeem van Google heeft een marktaandeel van 81 procent in de smartphone-markt.
Facebook heeft vergelijkbare cijfers. Zuckerberg zelf sprak van 400 miljoen Europese gebruikers. Dat maakt de Europese markt belangrijker dan z’n eigen thuismarkt in Amerika. Vraag is dus hoe lang de Commissie dat monopolie zal blijven dulden.