AI-chatbots zoals ChatGPT zijn in sneltempo ingeburgerd geraakt in ons dagelijks leven. Van essays schrijven tot data analyseren en teksten nalezen: de technologie maakt veel taken eenvoudiger. Maar volgens verschillende experts schuilt daar ook een risico in. Ze vrezen dat een te grote afhankelijkheid van AI onze cognitieve vaardigheden kan aantasten, zo vertellen ze aan de BBC.

Onderzoek van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) wijst op mogelijke negatieve effecten van AI-gebruik op het denkvermogen. De studie toonde aan dat mensen die ChatGPT gebruikten om essays te schrijven, minder hersenactiviteit vertoonden in gebieden die gelinkt zijn aan cognitieve verwerking dan deelnemers die hun teksten volledig zelf schreven.

Daarnaast bleken gebruikers van AI-gegenereerde essays moeite te hebben om de inhoud ervan te onthouden. Dat suggereert volgens de onderzoekers dat leren minder diepgaand gebeurt wanneer AI een groot deel van het denkwerk overneemt.

Efficiënt, maar minder kritisch denken

Vergelijkbare conclusies kwamen ook naar voren uit studies van Carnegie Mellon University en Microsoft, het bedrijf achter de Copilot-tool. Daaruit bleek dat mensen die sterk vertrouwden op artificiële intelligentie voor taken zoals data-analyse of het controleren van teksten, minder mentale inspanning leverden.

Hoewel AI-tools de efficiëntie verhogen, kunnen ze volgens de onderzoekers ook actieve betrokkenheid verminderen. Dat kan op lange termijn leiden tot een afhankelijkheid van technologie, waarbij onafhankelijke probleemoplossing en kritisch denken onder druk komen te staan.

Zorgen over AI in het onderwijs

De impact van artificiële intelligentie roept vooral vragen op in het onderwijs. In het Verenigd Koninkrijk gaf een meerderheid van de ondervraagde scholieren aan dat AI volgens hen een negatieve invloed heeft op hun academische vaardigheden.

Hoewel de ontwikkelaars van ChatGPT richtlijnen hebben opgesteld om leerlingen te helpen de technologie verantwoord te gebruiken, blijft de academische wereld voorzichtig. Professor Wayne Holmes van University College London benadrukt dat er nog te weinig onafhankelijk onderzoek is naar de effecten van AI-tools op leren.

Volgens hem ontbreekt het voorlopig aan hard bewijs dat deze technologieën veilig, effectief of daadwerkelijk positief zijn voor het onderwijs wanneer ze op grote schaal worden ingezet.

Risico op cognitieve atrofie

Holmes wijst ook op het fenomeen cognitieve atrofie, waarbij vaardigheden afnemen doordat mensen te sterk leunen op AI. Dat effect werd eerder al waargenomen bij radiologen die AI gebruikten om röntgenbeelden te analyseren. Sommige artsen presteerden beter dankzij de technologie, terwijl anderen net achteruitgingen.

Volgens Holmes draait het niet alleen om betere resultaten, maar vooral om het leerproces zelf. Als studenten te afhankelijk worden van AI, dreigen ze fundamentele vaardigheden niet voldoende te ontwikkelen.

AI kan helpen om betere cijfers te halen, maar de cruciale vraag blijft of studenten de onderliggende concepten echt begrijpen en hun eigen kritisch denkvermogen blijven aanscherpen. Zonder die basis dreigt technologie eerder een rem dan een hulpmiddel te worden.