Het is intussen bijna drie maanden geleden dat het eerste vaccin in het Verenigd Koninkrijk werd toegediend. Sindsdien volgden grootmachten zoals de VS, Europa en China, wat lijkt te suggereren dat de vaccinatiecampagnes wereldwijd op volle toeren draaien. Maar volgens de Verenigde Naties hebben zo’n 130 landen nog geen enkel vaccin van dichtbij gezien, terwijl 10 staten al 75 procent van de geproduceerde vaccins verzamelden.

Die vaststelling wordt gemaakt op basis van gegevens van Bloomberg, waaruit blijkt dat 82 landen tot dusver toegang hebben tot het vaccin. Van de 193 door de VN erkende staten, blijven er daardoor 110 over die nog niets hebben ontvangen.

De bijbehorende kaart toont de grote ongelijkheid aan tussen de verschillende regio’s. Bijna het hele Afrikaanse continent heeft nog geen enkel vaccin gekregen. Terwijl sommige landen, zoals Japan of Australië, besloten hebben om hun bevolking nog niet te vaccineren, hebben andere eenvoudigweg niet het budget om te investeren in een nationaal vaccinatieprogramma.

VN-secretaris-generaal Antonio Guterres noemde de situatie “buitengewoon ongelijk en oneerlijk”, zo schrijft The Guardian. Nochtans is er geen tekort aan farmaceutische bedrijven die een vaccin aanbieden: Pfizer, AstraZeneca, Moderna, Sinopharm, Sputnik V of SinoVac. En er zijn nog een dertigtal andere vaccins in ontwikkeling.

Het is niet de eerste keer dat de VN de wereld waarschuwt voor “vaccinatie-nationalisme” en “oppotters van vaccins”, en ook de WHO sprak die bezorgdheid al uit. Begin december maakten contracten tussen farmaceutische bedrijven en landen het al mogelijk om genoeg dosissen te reserveren om de bevolking van rijke landen tot drie keer te vaccineren.

Deze keer stipte Guterres tijdens de VN-veiligheidsraad niet enkel het probleem aan, hij roept ook op tot actie. Hij vroeg de vijftien aanwezige landen om met voorstellen op de proppen te komen om dit probleem op te lossen.

“Vaccin-diplomatie”

De Verenigde Staten, die eerder weigerden om een wereldwijde vaccinatiecampagne uit te rollen, hebben als eerste van zich laten horen. Volgens Antony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, is Joe Biden van plan om samen met deze partners eraan te werken de “productie- en distributiecapaciteit uit te breiden, om de toegang te vergroten, ook voor bevolkingsgroepen aan de rand van de maatschappij”. Al gaf hij nog geen precies bedrag mee, noch wie er betrokken zal zijn bij dit plan.

China heeft aangekondigd dat ze in eerste instantie 10 miljoen dosissen van het vaccin zullen schenken via het Covax-programma. Dit initiatief werd opgericht door de WHO om arme landen te kunnen voorzien van gratis vaccins. De Wereldgezondheidsorganisatie gaf eerder al te kennen dat ze in totaal 2 miljard dosissen nodig hebben om de doelstellingen van 2021 te halen. De eerste vaccins werden begin deze maand al gestuurd naar Kaapverdië, Rwanda, Zuid-Afrika en Tunesië. Maar behalve de vaccins, hebben die landen ook nood aan het materiaal en de faciliteiten om een vaccinatiecampagne te kunnen organiseren. In totaal is er voor dit ene jaar daarom 5 miljard dollar nodig. China zei daarnaast ook vaccins te hebben gedoneerd aan 53 ontwikkelingslanden, waaronder Somalië, Irak en Zuid-Soedan.

De Indiase minister van Buitenlandse Zaken, Subrahmanyam Jaishankar, verkondigde dat zijn land 200.000 dosissen zal verstrekken aan de 90.000 blauwhelmen die zich momenteel wereldwijd op instabiel grondgebied bevinden.

De directeur-generaal riep daarnaast de aanwezigen nog op om zijn oproep te herhalen binnen andere mondiale organisaties. Hij doelde daarmee voornamelijk op de G7 en de G20, die ’s werelds grootste economische grootmachten samenbrengen.

De Europese Unie heeft zelf nog een achterstand in te halen. Op die manier laat Europa de kans aan China en Rusland om hun zogenaamde “vaccin-diplomatie” uit te breiden. Een manier voor de twee wereldmachten om hun wereldwijde invloed te vergroten.

Een pandemie zonder einde

De wereldwijde vaccinatie is een belangrijke kwestie om te kunnen overgaan tot een herstel van de economie. Globalisering zoals we die nu kennen creeërt banden tussen staten, of ze nu rijk zijn of arm. Zonder een uitgebreide bescherming van de globale bevolking, zal het virus zich kunnen blijven verspreiden door reizen. Gevaccineerde landen blijven daarbij niet buiten schot, want door mutatie kan het virus steeds resistenter worden tegen vaccin.

Volgens de Mexicaanse minister van Buitenlandse Zaken Marcelo Ebrard zal volgens het ritme waarmee de wereldwijde vaccinatie zich nu voltrekt, pas “midden 2023” de gehele wereldbevolking toegang hebben gekregen tot het vaccin. Een enorme tijdssprong, wetende dat bepaalde landen wel al erg ver staan met vaccineren. Zo heeft Israël al minstens één dosis toegediend aan bijna de helft van de bevolking, en is op drie maanden tijd 20 procent van de Britten gevaccineerd.