Boris Nemtsov, één van de weinige echte oppositieleiders waar Vladimir Putin in Rusland nog mee af te rekenen heeft, is gisterenavond op straat doodgeschoten. We moeten echt onze ogen eens opendoen en president Putin (en het Russische regime) zien voor wat het is. 

Nemtsov was door het centrum van Moskou naar huis aan het wandelen na een radio-interview dat hij samen met zijn vriendin, het Oekraïense model Anna Durickaya, had gegeven. Op de Moskvoreitskiy-brug werden vanuit een witte auto een stuk of acht schoten gelost, Nemtsov werd vier keer in de rug geraakt. De 55-jarige politicus was op slag dood.

Het belang van Nemtsov, maar ook de timing en de politieke betekenis van de moord vallen niet te onderschatten. Het is het zoveelste signaal dat we dringend onze ogen moeten openen: zolang Putin in Rusland aan de macht is, gaat het echt niet goed komen. Integendeel.

Oproep op de radio

Nemtsov had een klein uur voor zijn dood live op de radio gesproken, op de zender Э́хо Москвы́ (Ekho Moskvy), ook wel “het laatste vrijheidsbastion” in Rusland genoemd. Niet lang meer trouwens, want in november kreeg de zender een eerste waarschuwing dat hij “informatie had verspreid die oorlogsmisdaden goedkeurde”. Het ging over de verslaggeving over de rol van Rusland in Oekraïne. Nog zo’n waarschuwing en Putins Roskomnadzor, de Federal Service for Supervision of Communications, Information Technology and Mass Media, mag de zender zonder pardon sluiten.

Wat had Nemtsov gezegd? Wel, hij had mensen opgeroepen om deel te nemen aan een anti-oorlogsbetoging, die gepland stond voor nu zondag in Moskou. De betoging mocht niet doorgaan in het centrum, maar wel in de voorstad Maryino, en Nemtsov legde op de radio uit hoe mensen daar met het openbaar vervoer konden geraken. Hij beschuldigde Putin er en passant van een leugenaar te zijn door te ontkennen dat Russische soldaten actief zijn in Oekraïne.

Enkele uren na de moord lieten de andere oppositieleden betrokken de organisatie van de mars weten dat die afgelast is. 

Jeltsin, golden boy

De 55-jarige Nemtsov was vicepremier onder president Boris Jeltsin. Hij was de leidende figuur binnen de liberale oppositiepartij Unie van Rechtse Krachten. De vloeiend Engels sprekende Nemtsov, afkomstig uit de badplaats Sochi aan de Zwarte Zee, gold in de jaren negentig als “de golden boy uit de provincie”. Voor hij in 1997 vicepremier werd, hervormde hij als gouverneur de economie van de regio Nizjni Novgorod, zeshonderd kilometer ten oosten van Moskou. Toen in 1998 Rusland in de roebelcrisis verzeild raakte, kondigde Nemtsov zijn aftreden aan. Jeltsin aanvaardde dat in augustus dat jaar.

In het tijdperk-Putin ontwikkelde Nemtsov zich tot een prominent lid van de oppositie. In 2011 kwam hij in het nieuws toen hij een gevangenisstraf van vijftien dagen moest uitzitten na het bijwonen van een illegale demonstratie tegen de regering in Moskou.

Maar het zijn de dingen waar Nemtsov niet mee in het nieuws kwam die hem erg belangrijk maakten. Zo was Nemtsov de man die constant de cijfers, fraude en wantoestanden naar aanleiding van de Winterspelen in Sochi lekte. Hij gaf westerse journalisten en politici documenten waaruit bleek dat Putin meer dan 26 miljard euro in de zakken van zijn vrienden had laten verdwijnen. Het zou ook Nemtsov geweest zijn die Europa en het Westen adviseerde in de sancties tegen Rusland en welke rijke Russen er financieel moesten worden geblokkeerd. 

De Russische pers: wat een grap

Niemand twijfelt eraan dat Putin achter de moord op Nemtsov zit. De media in Rusland – er zijn geen onafhankelijke of vrije kranten en zenders meer in Rusland – deden snel hun best om alle verdachtmakingen ver van het Kremlin te houden. 

Het is echt hilarisch hoe ongeveer alle nieuwszenders verslag deden over de moord. Drie motieven kwamen naar voor. De belangrijkste: de Oekraïense vriendin van Nemtsov zou hem hebben laten vermoorden omdat hij weigerde te betalen voor een abortus in Zwitserland. De vriendin dus met wie Nemtsov gisterenavond nog arm in arm door Moskou wandelde.

Een ander motief: “Nemtsov reisde veelvuldig naar Oekraïne en had daar een deal gesloten: hij zou helpen de Russische overheid omver te gooien. Nemtsov moest zorgen voor tweedracht in Rusland, maar dat gebeurde niet, integendeel, Rusland schaart zich nog sterker als één man achter Putin, en de Oekraïners voelden zich verraden door Nemtsov, die ze veel geld hadden gegeven en daarom hebben ze hem wellicht vermoord.” Dit wordt echt zo gezegd op de belangrijkste Russische zenders. Inclusief met de “zo konden we vernemen van één van de speurders”. Miljoenen Russen krijgen dit soort leugens er vandaag de dag systematisch ingepompt.

O ja, het derde motief: Nemtsov is vermoord door zijn “vrienden” in de oppositie, die het willen doen lijken alsof Putin het heeft gedaan om zo het land te kunnen destabiliseren. U gelooft dit niveau van misinformatie niet? Het is systematisch en happening now, in Rusland. Het is het soort stuff dat we alleen nog in Noord-Korea of in de cinema verwachten. 

Schoolboek Stalinisme

Putin heeft al laten weten dat hij voor motief nummer drie gaat en dat hij geschokt is door de laffe moord. Hij heeft Alexander Bastrykin aangesteld als hoofd van het team dat het onderzoek moet leiden. Bastrykin is een man van daden. He gets the job done. Eén van zijn favoriete trucs is om met journalisten die kritisch zijn naar een bos te rijden en daar te dreigen dat als ze niet snel bijdraaien hij ze de volgende keer op dezelfde plaats een kogel door het hoofd zal jagen. 

Nemtsov wist by the way dat Putin hem vroeg of laat zou laten omleggen. Hij vertelde dat onlangs nog aan verschillende collega’s. De manier waarmee Putin systematisch zijn “vijanden” uitschakelt, waarop hij de media aan banden heeft gelegd, propaganda voert en hoe hij zich gedraagt tegenover het Westen: het is gewoon schoolboek Stalinisme.