Kerst als inzet van bredere politieke vraag: hoelang nog is een 'harde corona-aanpak' een winnaar?

Premier Alexander De Croo (Open Vld) gaf deze week een schot voor de boeg: kerst zal in beperkte kring gevierd moeten worden. Maar die boodschap stuit, voor het eerst zo manifest, op verzet. Een studie van de Universiteit Antwerpen wijst uit dat één op drie Belgen niet bereid is om de huidige strenge maatregelen van één contact per gezin te gaan naleven, voor kerst. Dat botst met alles en iedereen qua experten in de media, die allen aandringen op het in stand houden van de strikte regel van één extern contact. De kloof tussen predikers en de realiteit dreigt zo groot te worden, een uitdaging waar beleidsmakers zich nu over moeten buigen.

In het nieuws: Kerst is voorpaginanieuws midden november.

De details: De discussie over de feestdagen, binnen meer dan één maand, woedt nu al volop. En die is niet zonder politieke gevolgen.

“Tegen kerst zal het coronavirus er nog zijn. Een kerst dat mensen niet gevaccineerd zijn. En dus zal kerst nog een periode zijn waarin we gevaarlijk zijn voor elkaar. Daar moeten we eerlijk in zijn. Dus neen, het zal niet zijn zoals we het gewoon zijn.” Woensdag al gaf premier De Croo een schot voor de boeg, door in Vandaag zelf het onderwerp van de feestdagen aan te snijden.
“Als je logisch nadenkt, heb je met de huidige regels geen overheid nodig die zegt: dat mag wel en dat mag niet”, zo stelde de premier, die alvast zelf het ‘goede voorbeeld’ wil geven door enkel te vieren met z’n vrouw en twee kinderen.
Dat die boodschap nu al komt, is geen toeval: de eerste minister en z’n minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) beseffen welk dilemma er straks op hen afkomt. Immers, de discussie over de feestdagen is onvermijdelijk. En anders dan bij voorganger Sophie Wilmès (MR) is er de luciditeit om in te zien dat er in dit land een legertje experten en opiniemakers klaarstaat, die het debat zullen stuwen in de richting van een ‘strenge’ aanpak. Beter vooroplopen, dan achteraf met emmer en dweil te moeten volgen.
Komt daarbij dat Vandenbroucke, de professor als bijnaam duikt weer op, zelf ook erg overtuigd is van die strikte lijn. In de ziekenhuizen is het immers erg nipt geweest op een bepaald moment, qua opvangcapaciteit. Daarom wil men absoluut vermijden dat intensieve contacten tussen te veel mensen tijdens die kerstperiode zou leiden tot een zogenaamde ‘derde golf’, een ‘kerstgolf’ zoals men het nu al mooi verwoordt. Een interessant semantisch trucje overigens: kerst verbinden aan iets negatief als een coronagolf, als waarschuwing.
Die druk vanuit de experts is er overigens sowieso.
- Zo kon Marc Van Ranst het niet laten om te onderstrepen “dat ook andere religies hun feesten hadden moeten laten“.
- Maar ook Herman Goossens komt al met doemscenario’s: de kerstperiode zou een “enorme boost kunnen geven aan het aantal besmettingen“.
- En ook Pierre Van Damme had het over “de cijfers die niet goed genoeg zijn om tegen het eindejaar te versoepelen“.
- Opvallend is dat Steven Van Gucht dan weer benadrukte dat er “creatieve oplossingen” nodig zijn. Drie kussen kan zeker niet, maar “samen in de tuin rond een vuurkorf“, is een optie.

Om rekening mee te houden: De context voor de bevolking is toch breder dan enkel wat het koor der virologen predikt in de media.

Allereerst is er het nieuws rond de vaccins, dat toch niemand die een beetje radio, internet of televisie volgt, zal ontgaan zijn. Met Pfizer en Moderna staan twee wereldspelers op de drempel van een doorbraak. De Europese Commissie kondigde, via chef Ursula von der Leyen, gisteren ook aan dat medio december in Europa “de eerste coronavaccins een eerste marktvergunning gaan krijgen”. Dat schept verwachtingen.
De experten en ook de politiek proberen uit alle macht duidelijk te maken dat dit vaccin pas in het voorjaar massaal zal worden uitgerold, en dat men er “nog niet is”, maar hoe dan ook kan dit nieuws niet zomaar weggewuifd worden: een oplossing voor de pandemie is wel degelijk in zicht op die manier, het dagelijkse gematrakkeer van strenge boodschappen stopt dus ooit.
Bovendien zijn er de cijfers zelf. Men hoeft geen wiskundig genie te zijn om ondertussen door te hebben dat de curve serieus naar beneden gaat op dit moment. En dat die trend dus, door de strenge maatregelen, is ingezet en verder zal aanhouden.
- Eerst is het aantal besmettingen, dat weer gedaald is tot 4.000 per dag, komende van een piek van 16.000 eind oktober.
- Het aantal ziekenhuisopnames zit opnieuw onder de 400 per dag, en ook het totaal aantal patiënten in het hospitaal is gedaald tot 5.600.
- En zelfs het aantal mensen op intensieve zorgen en het aantal doden daalt opnieuw.
De vraag is dus vooral hoe ver men de maatregelen in stand wil houden, om die cijfers verder naar beneden te krijgen. Daarrond draait de kerstdiscussie voor een stuk: nu doorduwen, zou betekenen dat er geen derde piek, en dus geen derde lockdown, meer volgt, voor het vaccin er is.
Daartegenover staan de ontnuchterende cijfers van de coronabevraging van de Universiteit Antwerpen. Eén derde van de bevolking is niet bereid om de opgelegde regels te volgen voor kerst. En bij jongere generaties is dat percentage nog veel hoger, loopt het op tot 40 procent, die geen bereidheid meer toont. De studie is representatief, ze ging over 26.000 respondenten.
Dat ligt even anders bij een interne bevraging onder Unizo-leden, waarvan de methodologie vooral de boodschap moet dienen, maar het blijft wel een bijzonder verontrustend signaal, dat één op vijf ondernemers nadenkt over stoppen, omwille van de coronacrisis. Zeker voor de liberale beleidsmakers geen prettige boodschap: dit is in de eerste plaats deels hun eigen achterban.
Die combinatie, van donker economisch perspectief en een gebrek aan sociaal leven, wordt voor een behoorlijk deel van de bevolking zwaar. En het is niet omdat dagelijks de boodschap van de voorstanders van strenge regels herhaald wordt via de media, dat het ressentiment over de lange periode van overheidsregeltjes rond sociaal contact bij sommigen niet sterk de bovenhand haalt.
Het zou bovendien naïef zijn te denken dat dit niet deels een politiek-ideologische discussie is: kijk maar naar de Amerikaanse verkiezingen. Binnen de federale regering loopt de lijn tussen een strikte socialistische minister van Volksgezondheid, tegenover een MR, die zeker met voorzitter Georges-Louis Bouchez neigt naar een losser regime voor kerst. Toen de Franstalige liberaal daarover uitspraken deed, werd hij keihard aangepakt. Maar Bouchez zou er de man niet naar zijn om daarom z’n mening te wijzigen: “Wait and see“, klinkt het daar.
De Croo probeert de kerk in het midden te houden, beseffende dat dit een erg gevoelig dossier is. En dan is er uiteraard nog de Vlaamse regering, met daarin de N-VA die binnenskamers een heel andere lijn predikt. De top beziet de strenge maatregelen, en vooral de economische schade daardoor, met lede ogen aan. Men stelt tegelijk vast dat de Nederlandse grenssteden massaal hun winkeluren verbreden, om toch maar shoppende Belgen te ontvangen.
Maar of daarom de Vlaamse regering, en minister-president Jan Jambon (N-VA) straks in het Overlegcomité een standpunt van ‘versoepeling’ gaan innemen? Jambon is eerder een consensusman, en nogmaals: de premier zelf heeft al het voorbereidend werk gedaan richting een zeer beperkte sociale eindejaarsperiode.
Hoe dan ook dreigt straks, als tegen 15 december blijkt dat de cijfers nog veel steviger naar beneden zijn gegaan (wat iedereen verwacht), een zeer moeilijke boodschap, om toch maar de Belg te vragen zich aan de regels te houden. “Dat er eigenlijk geen overheid nodig zou moeten zijn om dit uit te leggen”, zoals de premier zelf stelde, klinkt daarbij niet als het sterkste argument. Aan het Overlegcomité om straks de knoop door te hakken.

Opvallend: Voor het eerst is, heel voorzichtig, uit eigen rangen, een kritisch geluid te horen bij Open Vld, ten opzichte van de regering.

Het waren zowaar de Open Vld-jongeren, nochtans een trouw bijhuis van de moederpartij de afgelopen maanden, die van zich lieten horen in de discussie rond de kernuitstap. Met een tweet lieten ze weten, net als het liberale studentenverbond LVSV, toch niet gediend te zijn met het idee dat straks ook het licht uit gaat in de laatste nucleaire centrales.
Bij de goedkeuring van het regeerakkoord, in oktober, jubelde de voorzitter van de jonge liberalen op Twitter nog over het feit dat er geen nieuwe belastingen zouden komen. Ondertussen is een nieuwe effectentaks wel een feit.
Deze week was er dan de beleidsverklaring van bevoegd minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen), en vooral de aankondiging van producent Engie dat ze niet langer gaan investeren om de centrales klaar te maken voor nog een levensduurverlenging. Dat laatste was dan wel vooral een dreigement van de Franse energiereus, om zo snel mogelijk de beslissing te forceren, het werd gretig aangenomen door Van der Straeten, die de beslissing verwelkomde.
Druk van bij de MR, waar voorzitter Bouchez netjes wees op het regeerakkoord, deed de groenen die boodschap ook herhalen: een beslissing valt definitief pas in 2021. Maar elk pad daarnaartoe loopt nu al duidelijk in de richting van een sluiting, zo is op z’n minst de indruk. Bij Groen deed men weinig moeite om dat te ontkrachten: iedereen weet dat zij de centrales definitief dicht willen.
Egbert Lachaert (Open Vld) zwijgt ondertussen in alle talen. De liberale voorzitter voerde fel campagne om intern de Melsensstraat 34 in handen te kunnen nemen, met het open blijven van die centrales als een van z’n verkiezingsthema’s. Maar vandaag beseft hij dat er weinig winst zit in het debat: het regeerakkoord was al het compromis om de beslissing uit te stellen. De enige reactie die er kwam, was een boodschap aan N-VA “dat het in hun DNA zit om anderen te vernederen”, nadat de Vlaams-nationalisten begonnen te duwen waar het pijn deed.
Dat een dag later ook nog het nieuws kwam dat Van der Straeten een studie over de kernuitstap bij de onafhankelijke waakhond CREG liet stilleggen, maakte de zaak er niet makkelijker op voor de liberalen.
De premier dus zelf kwam tussen, in de Kamer, om het fait accompli van de groenen, na dreiging van Engie, om definitief te sluiten, toch nog terug te draaien, en de eigen achterban te sussen. De Croo herhaalde nog eens dat de deadline pas in november 2021 ligt voor de twee centrales: “Dat doen we op basis van feiten en cijfers, niet op basis van ideologie of dogma’s”. Maar hij voegde eraan toen dat hij een “pragmatische aanpak” wil: “Het gaat om centrales die al meer dan 40 jaar draaien. Bewijzen we onszelf een dienst door een kalender continu uit te stellen?“
En ook Van der Straeten had, op Villa Politica, ondertussen de zaak al geblust door te stellen: “Wij zullen ervoor zorgen dat er in dit land een omslag wordt gemaakt. Daarvoor is het nodig dat de kernenergie eruit gaat. Als er een probleem is, zullen we opnieuw naar alle mogelijkheden kijken. Daartoe kunnen de kerncentrales behoren.” Maar de kans dat dit nog terugkomt op het Vivaldi-bord, is hoe dan ook wel erg groot.

Voorspelbaar: Een dag later zijn de staatssecretaris z’n woorden “uit de context gerukt”.

Hij blijft een figuur om in de gaten te houden: Mathieu Michel (MR), broer van, zoon van, en de man die voor de digitalisering zal zorgen bij Vivaldi. Alleen, in de Kamer had hij, in een uitleg over interactie met de burger, plots ook gesteld “dat sociale netwerken niet geschikt zijn om er aan politiek te doen“.
En kijk. Een dag later klinkt het nu in La Libre “dat die uitspraak uit z’n context is gerukt”. Vreemd wel, want heel het citaat, en niet enkel dat zinnetje, circuleerde op Twitter en werd gretig gedeeld. Dat de staatssecretaris daarbij niet bepaald vloeiend Nederlands gebruikte, leek wat naast de kwestie: het was vooral toch z’n discours rond die sociale netwerken, en hoe hij een alternatief wilde ontwikkelen, dat de aandacht trok.
“Die polemiek onderstreept perfect mijn voorstel“, zo stelt Michel nu. Die wil “een virtuele tool ontwikkelen, om betere participatie met de burger in de democratische processen te bewerkstelligen”.
Daarbij verwijst Michel naar een “platform voor dialoog” dat de ministers van Institutionele Hervormingen, David Clarinval (MR) en Annelies Verlinden (CD&V), al aankondigden. “Een brede bevraging is voorzien. Het is belangrijk de burger te betrekken bij die denkoefening. En een virtuele tool om mee te doen, lijkt me dan opportuun. Want sociale netwerken zijn niet bedacht om een dergelijke institutionele demarche te doen.” Een website wordt het dus, naar alle waarschijnlijkheid. Waar “de burger zijn of haar ideeën kwijt kan”.
Overigens heeft de RTBF, naar aanleiding van de uitspraken van Michel, een bijzonder boeiende visualisatie gemaakt van de Belgische partijvoorzitters hun gedrag op Twitter. Voor de fijnproevers: zeker de moeite om er eens door te gaan. Meest actieve voorzitter van al? Inderdaad, de MR-hyperprésident van staatssecretaris Mathieu Michel, mister GLB.
Eén kernvraag hebben ze niet echt beantwoord, alvorens het onderzoek te voeren: is het de voorzitter zelf die de Twitter-account beheert, of een team van medewerkers dat daar een bepaalde opdracht voor heeft? Onder meer Bart De Wever (N-VA) en Conner Rousseau (Vooruit) zitten niet zelf op Twitter, wat resulteert in veel minder actief gedrag, maar met veel meer interactie, en vooral veer meer likes per post.

Een eerste heropening: Brussel laat vanaf vandaag prostitutie weer toe.

De niet-levensnoodzakelijke winkels blijven dicht. De horeca: geen sprake van heropening. Het onderwijs voor leerlingen vanaf 14 jaar: op halve kracht van thuis.
Maar kijk, het Brussels Gewest opent vanaf vandaag wel weer de deuren voor prostitutie. Raam- en straatprostitutie kunnen weer. Dat bericht Radio 2. Hoe dat precies te rijmen valt met de regels rond knuffelcontacten, is een open vraag.
Brussel handhaaft ondertussen wel de avondklok, de mondmaskerplicht overal, het sluitingsuur voor winkels vanaf 20 uur en een strikt verbod op het drinken van alcohol in de openbare ruimte.