Leven er binnenkort vissen op de maan? Misschien wel, als het van een team Franse wetenschappers afhangt. Zij willen namelijk bevruchte viseieren via nanosatellieten de ruimte in lanceren om te achterhalen hoe bemanningen van toekomstige maan- en Marsmissies – en later misschien ook kolonies – zelfvoorzienend kunnen leven. 

Onderzoekers van het Institut Français de Recherche pour l’Exploitation de la Mer (IFREMER) en de universiteit van Montpellier werken samen aan een project, Lunar Hatch, om een soort van viskwekerij op de maan te ontwerpen die gebruikmaakt van het water dat er al aanwezig is. 

De bedoeling is om daarmee inwoners van het toekomstige ‘maandorp’ te voeden. Ter herinnering, de topman van het Europese Ruimtevaartbureau (ESA) pleitte in 2016 voor zo’n gemeenschappelijke standplaats op de maan, voor ruimteprojecten van verschillende landen en actoren. 

Het Lunar Hatch-project is slechts een van de ongeveer 300 ideeën die momenteel door de ESA worden geëvalueerd, en kan al dan niet worden geselecteerd voor de uiteindelijke missie. Lunar Hatch is het geesteskind van Cyrille Przybyla, een marien bioloog bij IFREMER. 

‘Ik stelde voor om eieren te sturen, geen vissen, omdat eieren en embryo’s erg sterk zijn’, zegt Przybyla aan het online wetenschapsmagazine Hakai. En zijn recente experimenten suggereren dat hij gelijk heeft. In een simulatie die de intense trillingen van een typische raketlancering moest nabootsen stelden de onderzoekers vast dat de eieren de beproeving goed hadden doorstaan. 

Niet alle vissen ‘ruimtewaardig’

Al is het team ook tot de conclusie gekomen dat niet alle vissen even ruimtewaardig zijn. In zijn zoektocht naar de perfecte ruimtevis stelde Przybyla een lijst samen van honderden soorten. Daar bleven al snel slechts een handvol van over. Alleen soorten met een bescheiden zuurstofbehoefte, een lage uitstoot van koolstofdioxide, een korte broedtijd en die beter bestendig zijn tegen kosmische stralen kwamen in aanmerking. 

Uiteindelijk beslisten de onderzoekers om de eieren van twee soorten verder te bestuderen: de Europese zeebaars en de ombervis. Bekers met de eieren werden eerst in een laboratorium geschud met een schudmachine – een test die ze makkelijk doorstonden. Daarna werden ze getest in een machine dat de veel hardere trillingen van de lancering van een Russische Sojoez-raket nabootste. 

Na de hevige schokken kwam 76 procent van de zeebaarseieren uit, in vergelijking met 82 procent van de controlemonsters die niet geschud werden. De eieren van de ombervis deden het nog beter: 95 procent van de geschudde eieren kwam uit, vergeleken met 92 procent van de eieren in de controlegroep.

De onderzoekers waren naar eigen zeggen met stomheid geslagen. ‘Het was te gek voor woorden. De omgeving was erg moeilijk voor deze eieren’, zegt Przybyla, die vermoedt dat de eieren zo geëvolueerd zijn om te overleven in een omgeving waar ze sterke stromingen, golven en botsingen met harde oppervlakken kunnen doorstaan. Met andere woorden: ze zijn van nature perfect voor in de ruimte. 

Voordelen van ruimtevissen

Bovendien brengen vissen in de ruimte heel wat voordelen met zich mee. Naast de hoge voedingswaarde van op de maan gekweekte visfilets is er volgens Przybyla nog een beduidend psychologisch voordeel van een visschotel in de ruimte: “Vanuit psychologisch oogpunt is het beter om een herinnering aan de aarde te hebben – je hebt een tuin, je hebt een aquarium met vissen”. 

Luke Roberson, een onderzoeker aan de NASA Kennedy Space Center in Florida, is het daarmee eens. Astronauten die in het Internationaal Ruimtestation (ISS) verblijven, besteden heel wat tijd aan het verzorgen van planten die ze aan boord gekweekt hebben, zegt hij aan Hakai. “Voeg daar een vis of een ongewerveld dier als huisdier aan toe en het geeft een psychologisch voordeel. Dat maakt het meer menselijk.”

Het ontwerpen van autonome en zelfvoorzienende systemen voor voedselproductie in de ruimte zal van cruciaal belang zijn voor toekomstige ruimtemissies, voegt Roberson eraan toe. De studie met viseieren van Przybyla en zijn team is volgens hem ‘een geweldige eerste stap’ om aan te tonen aquacultuur een levensvatbaar onderdeel van toekomstige ruimtereizen kan zijn. (jvdh)