Dave Grohl had plannen met Foo Fighters in 2020: het leek hem wel fijn om voor het vijfentwintigjarige bestaan van de band net als in de begindagen door de Verenigde Staten te toeren in een busje. Hij had er zelfs hetzelfde oude busje voor opgesnord. Maar dat was buiten corona gerekend. Dus maakten Foo Fighters een nieuwe plaat en schreef Dave Grohl zijn biografie. Maar er was nog tijd over en dus besloot Grohl om een documentaire te maken over hoe dat nu voelt, zo toeren in een busje.
Die documentaire is What Drives Us geworden. Grohl heeft voor deze film zijn adresboekje opengetrokken en spreekt met onder andere Brian Johnson van AC/DC, Slash van Guns ‘N’ Roses, Flea van Red Hot Chili Peppers, The Edge van U2, Steven Tyler van Aerosmith en Ringo Starr van The Beatles. Allen halen ze sappige anekdotes op aan de begindagen van hun band, aan het touren. Maar daarnaast stelt Grohl ook een centrale vraag: wat is nu die drijfveer waardoor mensen besluiten om alles overboord te gooien, hun instrumenten in een busje te gooien en met enkele anderen – vaak kerels – weken- of maandenlang in hetzelfde busje te gaan leven?
Verlangen naar een vervlogen tijd
De antwoorden lijken vaak dezelfde: ontsnappen aan de realiteit, dromen achterna, proeven van vrijheid, fun maken met je vrienden. Maar gaandeweg sluipt er een ander gevoel de documentaire in: dat van nostalgie. Flea heeft het over de beginperiode van een band, met weinig slaap, vort eten, zes dagen niet wassen en in je broek kakken, maar je doet het allemaal voor één doel: de boel platspelen met je vrienden. Bij hem voelden we het sterkst het terug verlangen naar een tijd die vervlogen is, naar het jong zijn en het bereiken van nieuwe doelen in het leven. Een eerste tournee. Een eerste uitverkochte zaal. Een eerste headlinerpositie op een festival. En ook een verlangen naar de kameraderie die daarbij hoort. Want touren met een privéjet en een bataljon vrachtwagens is toch niet hetzelfde dan zo met z’n allen met heel veel goesting in het leven in één busje?
Grohl is er zelf 52 en toch is hij bij de jongsten die aan het woord komt in de documentaire, ook al bestaan zijn Foo Fighters intussen toch ook al 25 jaar. Afscheid nemen van het podium blijkt moeilijk (“Wat anders zouden we moeten doen?” is daarvoor het argument van St. Vincent), maar we konden er niet naast kijken: de documentaire wordt bevolkt door bands die zachtjes maar ontegensprekelijk onderweg zijn naar de uitgang. Groepen als Metallica, Guns ‘N’ Roses, AC/DC, U2 en Aerosmith, maar ook groepen die niet in de documentaire zitten als Iron Maiden en The Rolling Stones om er maar twee te noemen zitten aan het einde van hun carrière.
Opvolging?
En dat brengt ons bij de tweede vraag die de documentaire opriep: waar is de opvolging? Die lijkt er niet echt te zijn. Het is weer Flea die het het meest treffend verwoordt: “Het lijkt wel of er midden jaren negentig een grote muur is gezet, zodat er niemand meer bij de bands kon die er op dat moment waren.”
Het is een vraagstuk waar Hendrik Willemyns van Arsenal eerder dit weekend ook het hoofd aan bood in de eerste aflevering van The Rhythm Of The Band op Canvas, een docureeks die ook te bekijken is via VRT Nu. Hij zei: “Tien jaar geleden dacht ik dat muzikanten die 45+ werden maar plaats moesten ruimen. Zo’n Neil Young die eeuwig blijft doorgaan: die moet het podium af. Nu denk ik: het is aan de jongeren om ‘m eraf te duwen. Maar dat gebeurt niet.”
Hij heeft een punt. Het volstaat om naar de affiches van Rock Werchter en andere grote festivals in Europa van de laatste tien, vijftien jaar te kijken: de headliners zijn altijd dezelfde paar namen met daartussen hooguit een handvol namen van artiesten die in het laatste anderhalve decennium hun groei doormaakten.
Vastgeroest in oude patronen
What Drives Us van Dave Grohl riep bij ons dus vooral de vraag op “Hoe komt het dat bands niet meer zo groot kunnen worden als de generatie artiesten waar het in de docu om gaat?” Is het omdat het muzieklandschap meer versnipperd is? Omdat muziekbeleving meer individualistisch is dan ooit tevoren zodat het collective weg is? Of zijn de directeurs van de muziekfestivals vastgeroest in oude patronen? Of laat de huidige generatie van de allergrootste bands gewoon geen vernieuwing toe?
Een antwoord hebben we daar nog niet op en zal ons nog menig nacht wakker houden. In tussentijd kan je wel naar What Drives Us kijken, een documentaire die zéker plezierig is om naar te kijken, maar bij ons ook een zekere nostalgie opriep naar een tijd die we nooit hebben meegemaakt.