Het Covid-19-virus verspreidt zich sneller dan ooit in Zuid-Afrika, zei de president van dat land gisteren nog, maar er zijn tegelijk ook meer aanwijzingen dat Omikron minder ernstige ziekte veroorzaakt dan andere vormen van het virus. Onderzoekers van een groot ziekenhuiscomplex in Pretoria meldden dat hun patiënten met het coronavirus veel minder ziek zijn dan degenen die ze eerder hebben behandeld, en dat andere ziekenhuizen dezelfde trends zien. In feite werden de meeste van hun geïnfecteerde patiënten om andere redenen opgenomen en hadden ze zelfs geen Covid-symptomen.

Voor alle duidelijkheid: wetenschappers waarschuwen ervoor om niet te snel conclusies te trekken. De variant is pas vorige maand ontdekt en er is meer onderzoek nodig voordat experts er met vertrouwen veel over kunnen zeggen. Bovendien wordt de echte impact van het coronavirus niet altijd onmiddellijk gevoeld, waarbij ziekenhuisopnames en sterfgevallen vaak aanzienlijk achterblijven bij de eerste uitbraken. Maar de Omikron-variant blijkt ondertussen al veel langer in omloop te zijn dan eerst werd vermoed, en zelfs bij epidemiologen van Johns Hopkins, die al sinds het begin van de coronaviruspandemie toch behoorlijk goed op de bal zaten, valt te horen dat wat ze horen uit Zuid-Afrika “hen niet echt verbaast”.

Meer besmettingen, minder patiënten op IC

De Omikron-variant heeft zich snel verspreid en is tot nu toe in meer dan 30 landen op zes continenten gedetecteerd. Gezondheidsfunctionarissen en onderzoekers zeggen dat het de meest besmettelijke vorm van het virus tot nu toe zou kunnen zijn en dat hij binnenkort de Delta-variant zou kunnen verdringen die vorig jaar als de overheersende vorm naar voren kwam. Dat heeft de angst aangewakkerd dat een wereld die graag uit twee jaar van pandemische ontbering wil komen, zou kunnen afstevenen op een nieuwe cyclus van ziekte, lockdown en economisch lijden.

Een rapport dat dit weekend is vrijgegeven door artsen van het Steve Biko Academic and Tshwane District Hospital Complex in Pretoria, de administratieve hoofdstad van Zuid-Afrika, biedt de sterkste steun tot nu toe voor een meer hoopvolle kijk op Omikron.

De directeur van het Office of HIV/Aids and Tuberculosis Research bij de South African Medical Research Council, keek naar de 42 patiënten met coronavirus die afgelopen donderdag in het ziekenhuis lagen en ontdekte dat 29 van hen, 70 procent, niet aan de zuurstof moesten. Van de 13 die extra zuurstof gebruikten, waren er vier bij met redenen die niets met Covid te maken hadden.

Slechts één van de 42 lag op intensieve zorg, in lijn met cijfers die vorige week zijn vrijgegeven door het Zuid-Afrikaanse National Institute of Communicable Diseases, waaruit blijkt dat slechts 106 patiënten de afgelopen twee weken op intensieve zorg lagen, ondanks de enorme toename van infecties.

Werken de vaccins?

De meeste patiënten werden opgenomen “voor diagnoses die geen verband houden met Covid-19”, aldus het rapport, en hun infectie “is een incidentele bevinding bij deze patiënten en wordt grotendeels gedreven door het ziekenhuisbeleid dat het testen van alle patiënten vereist”. Volgens het rapport hebben ze in twee andere grote ziekenhuizen in de provincie Gauteng, waaronder Pretoria en Johannesburg, nog lagere percentages geïnfecteerde patiënten die zuurstof nodig hebben.

Dr. Abdullah zei in een interview dat hij een Covid-afdeling was binnengelopen en dat de situatie daar onherkenbaar was vergeleken met eerdere fasen van de pandemie. “Van de 17 patiënten waren er vier aan de zuurstof”, zei hij. “Dat is hetzelfde als bij een normale afdeling op mijn rondes.”

Abdullah keek ook naar alle 166 patiënten met het coronavirus die tussen 14 november en 29 november in het Biko-Tshwane-complex waren opgenomen, en ontdekte dat hun gemiddelde ziekenhuisverblijf slechts 2,8 dagen was en dat minder dan 7 procent stierf. In de afgelopen 18 maanden was het gemiddelde verblijf van dergelijke patiënten 8,5 dagen en stierf 17 procent.

Tachtig procent van de 166 patiënten was jonger dan 50 jaar en vergelijkbare cijfers zijn gerapporteerd in heel Gauteng – een scherp contrast met eerdere cohorten van Covid-patiënten die in het ziekenhuis waren opgenomen, die meestal ouder waren. Dat zou kunnen komen doordat Zuid-Afrika een relatief hoge vaccinatiegraad heeft bij 50-plussers en een lage vaccinatiegraad bij jongere mensen, maar een van de grote onbekenden van Omikron is of bestaande vaccins daar een sterke bescherming tegen bieden.

Een deel van de voorzichtigheid bij het interpreteren van het rapport van Dr. Abdullah is dat de aantallen erin relatief klein zijn, de bevindingen niet door vakgenoten zijn beoordeeld en dat hij niet weet hoeveel van de patiënten Omikron hadden, in tegenstelling tot andere varianten van het coronavirus – hoewel de regering vorige week meldde dat ze al goed was voor driekwart van de virusmonsters in Zuid-Afrika. Abdullah erkende die nadelen en merkte op dat er een vertraging zou kunnen zijn tussen het verschijnen van Omikron en een toename van ernstige ziekten en sterfgevallen. Maar tot dusver, ondanks de enorme toename van het aantal gevallen, is het aantal Covid-doden in Zuid-Afrika niet gestegen.

Waarom Omikron goed nieuws zou kunnen zijn

Als Omikron tekenen blijft vertonen dat hij milder is dan Delta, is dat natuurlijk goed nieuws. Maar als Omikron ook sneller blijkt te verspreiden dan Delta, zou dat volgens een pak virologen heel goed nieuws kunnen zijn. Wanneer er twee varianten in omloop zijn, zal degene die meer mensen sneller infecteert de neiging hebben om te domineren. Die variant zou kunnen winnen, ofwel omdat hij zich sneller repliceert in zijn menselijke gastheren en zich efficiënter tussen hen verspreidt – dat wil zeggen, hij is beter overdraagbaar – of omdat het behendiger de immuniteit ontwijkt die we al hebben.

Dat laatste, immuunontsnapping, klinkt vooral eng; na zo’n hard bevochten strijd om gezond te blijven totdat de vaccins arriveerden, of een zwaar bevochten strijd tegen het virus zelf, wil niemand te horen krijgen dat ze weer vatbaar zijn. Maar een herinfecterende variant die niet gepaard gaat met het risico op chronische symptomen of ventilatoren, is misschien niet zo erg, stellen epidemiologen. Als Omikron de vaccins kan omzeilen, maar uiteindelijk echt minder ernstige ziekte veroorzaakt, is dat waarschijnlijk een stap in de goede richting, redeneren ze.

Een mogelijk nadeel van een super besmettelijke (of immuun-ontwijkende), super-milde Omikron zou zijn dat degenen die het oplopen daarna niet veel bescherming zullen krijgen. Milde covid-gevallen leiden er immers mogelijk niet toe dat het immuunsysteem zoveel antilichamen produceert als meer ernstige gevallen.

Daar is in elk geval nog discussie over. Er zijn immunologen die geloven dat een milde infectie niet noodzakelijk een krachtige immuunrespons uitsluit. Als je eenmaal een productieve infectie hebt, is je immuunsysteem ingeschakeld, redeneren ze. Zelfs als je je niet ziek voelt, maakt je ​​lichaam mogelijk antilichamen aan en traint het T-cellen om de indringer de volgende keer dat deze arriveert te bestrijden. En door bij voldoende mensen zelfs een relatief zachte immuunrespons te stimuleren, zou een nieuwe, wijdverbreide versie van het virus de wereldbevolking een stuk beter voorbereiden op de toekomst.

(evb)