Van alle vijftig Democratische senatoren leunt Joe Manchin uit West Virginia het dichtste aan bij de Republikeinen. Zijn stem is cruciaal voor de wet Build Back Better van president Joe Biden. De rustige, maar gedecideerde senator (74) speelt zijn macht als kingmaker maximaal uit en houdt op zijn eentje Bidens hervormingsplan tegen.

Er zal ongetwijfeld gevloekt zijn in het Witte Huis toen Manchin zondag op de – doorgaans bij de Republikeinen aanleunende – televisiezender Fox aankondigde dat hij tegen Build Back Better zal stemmen. Dat is het ambitieuze plan van president Joe Biden om het onderwijs en de sociale zekerheid te hervormen en klimaatinvesteringen ondersteunt. Het gaat onder meer om goedkopere kinderopvang, meer geld voor basisgezondheidsdiensten en fiscale stimuli voor elektrische wagens.

Er hangt, ondanks een afslanking van de eerste voorstellen, nog steeds een enorm prijskaartje vast aan stimuleringspakket: 1.750 miljard dollar. Volgens de voorstanders – met de progressieve vleugel van de Democraten op kop – worden die uitgaven terugverdiend, omdat het om investeringen in het menselijk kapitaal van de minst begoede Amerikanen gaat, wat hen meer kansen op de arbeidsmarkt oplevert. Het is vooral een investering in meer sociale gelijkheid, klinkt het. Maar de Republikeinen vinden het plan te duur en stellen zich vragen bij de bijhorende belastingen.

Verdeelde Democraten

Ondanks maanden van onderhandelingen onder Democraten zegt nu ook Manchin njet. Dat betekent dat de Democraten in de Senaat geen meerderheid meer hebben voor het plan, dat eerder door het Huis van Afgevaardigden goedgekeurd werd. In de Senaat hebben de Democraten en de Republikeinen elk vijftig zitjes, met Kamala Harris, die als vicepresident ook voorzitter is van de assemblee, als doorslaggevende stem. Maar nu Manchin nee zegt, zijn de Democraten hun meerderheid kwijt.

De Republikeinen reageren triomfantelijk, want het plan dat mogelijk bepalend ging zijn voor het presidentschap van Biden, wordt gekelderd, en wel nog door onenigheid binnen de Democratische partij zelf.

Ook beleggers volgden de saga op de voet, want de plannen zijn zo verstrekkend, dat ze impact hebben op de beurskoersen. De meeste waarnemers hadden wel verwacht dat Manchin, die een eigen plan naar voren schoof, het keihard zou spelen, maar niet dat hij Biden uiteindelijk onderuit zou halen.

Torpedo

Het Witte Huis, dat Manchin voor de Fox-uitzending nog tevergeefs probeerde te bellen, had de torpedo niet zien aankomen. De progressieve vleugel, waaronder senator Bernie Sanders, reageerde woest en zei dat Manchin het nu maar aan zijn achterban in West Virginia moest gaan uitleggen.

Maar Manchin zelf verwijst naar diezelfde achterban om zijn beslissing te legitimeren. “Als ik het in mijn thuisstaat niet kan uitleggen, dan ga ik er niet voor stemmen.” Hij citeert schattingen die de kosten van Bidens plan niet op 1.750 miljard dollar, maar op 4.500 miljard dollar ramen en vreest dat Build Back Better tot een toenemende staatsschuld en oplopende inflatie zal leiden. De kritiek had evengoed van een Republikein kunnen komen.

Over partijgrenzen heen

Als meest conservatieve van de Democraten is Manchin een van de weinigen die in het gepolariseerde Amerikaanse politieke landschap systematisch pleit voor samenwerking over de partijgrenzen heen.

Door zich even kritisch op te stellen tegenover de plannen van zijn eigen Democratische partij als die van de Republikeinen, is hij meermaals de cruciale swing vote die alle aandacht naar zich toe zuigt. Het Witte Huis spreekt van een vertrouwensbreuk en zegt niet te begrijpen waarom Manchin niet meer naar een compromis wil zoeken.

Of hoe de ene Joe het leven van de andere Joe moeilijk maakt.

(lp)