De Amerikaanse gezant Steve Witkoff ontmoet dit weekend in Berlijn de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en verschillende Europese leiders. De gesprekken moeten een doorbraak forceren in de moeizame vredesonderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland, met als ambitie om nog voor Kerstmis een akkoord te sluiten.

Steve Witkoff, die door Washington is aangesteld als bemiddelaar, probeert de standpunten van Kiev en Moskou dichter bij elkaar te brengen. De regering-Trump zet steeds nadrukkelijker aan op een akkoord, maar fundamentele meningsverschillen blijven bestaan. Vooral de toekomst van Oost-Oekraïne blijft een struikelblok.

Oekraïne weigert grondgebied op te geven dat sinds de invasie illegaal door Rusland wordt bezet. Rusland daarentegen eist volledige controle over de Donbas-regio. Ondanks meerdere onderhandelingsrondes is een echte doorbraak tot nu toe uitgebleven.

Wantrouwen bij Zelensky

President Zelensky heeft openlijk zijn twijfels geuit over een Amerikaans voorstel om Oekraïense troepen uit de Donbas terug te trekken en het gebied om te vormen tot een speciale economische zone. Volgens hem is het onduidelijk wat Rusland ervan zou weerhouden om zo’n regeling te misbruiken en later alsnog verder op te rukken.

Die scepsis weerspiegelt het bredere wantrouwen in Kiev tegenover garanties die geen harde veiligheidsafspraken bevatten.

Verkiezingen als twistpunt

De spanningen worden verder aangewakkerd door uitspraken van president Trump, die steeds kritischer wordt voor Zelensky en Europese leiders. Hij verwijt hen gebrek aan daadkracht en herhaalt zijn oproep om verkiezingen te organiseren in Oekraïne.

Zelensky liet weten dat verkiezingen binnen 90 dagen mogelijk zijn, op voorwaarde dat de Verenigde Staten en Europa concrete veiligheidsgaranties bieden. Sinds de Russische invasie in februari 2022 zijn verkiezingen opgeschort door de staat van beleg.

Europese steun en bevroren Russische tegoeden

Parallel aan de diplomatieke gesprekken werken Europese landen aan financiële steun en veiligheidsgaranties voor Oekraïne in geval van een vredesakkoord. Het land kampt met zware budgettaire problemen en heeft de komende twee jaar naar schatting 135,7 miljard euro extra nodig.

De Europese Unie heeft daarom beslist om ongeveer 210 miljard euro aan Russische tegoeden in Europa voor onbepaalde tijd te bevriezen. Die stap moet de weg vrijmaken voor leningen aan Oekraïne. Rusland noemt de beslissing diefstal en kondigde aan juridische stappen te ondernemen tegen Euroclear, de Belgische financiële instelling die het grootste deel van de tegoeden beheert.

EU-lidmaatschap op de lange termijn

In de marge van de vredesgesprekken wordt ook onderhandeld over de mogelijke toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie. Volgens verschillende bronnen bevat het nieuwste ontwerp van het vredesplan een versnelde EU-integratie.

Brussel zou dat voorstel hebben goedgekeurd, al blijft volledige toetreding een proces van meerdere jaren. Oekraïne diende kort na de invasie van 2022 al een lidmaatschapsaanvraag in. In het meest optimistische scenario zou het land in januari 2027 kunnen toetreden, al is het nog onzeker of de Verenigde Staten dat tijdspad steunen.