Als de Amerikaanse president, Donald Trump, ons iets heeft bijgebracht, dan is het wel de term ‘Fake News’. Hij heeft er regelmatig last van, en het is dan maar de vraag wanneer het effectief fake is en wanneer niet. Gewoon al het feit dat je je begint af te vragen ‘klopt dit wel’, maakt dat het vertrouwen in pers en media onder druk komt te staan.
Uit het Digital News Report 2017 (een grootschalige internationale enquête naar nieuwsgebruik) leren we dat het vertrouwen in de journalistiek in de Verenigde Staten historisch laag zit. Slecht 38% van de Amerikanen zegt vertrouwen te hebben in het nieuws.
Dan doen we het, volgens dezelfde studie, in de lage landen een pak beter. In Vlaanderen heeft 57% vertrouwen in het nieuws in het ‘algemeen’, en 60% heeft vertrouwen in het nieuws dat ze ‘zelf raadplegen’. Voor Nederland is dat 51% vertrouwen in nieuws in het ‘algemeen’, en 62% in het nieuws dat ze ‘zelf raadplegen’.
Fake News op HLN.be
Nochtans is het niet verkeerd kritisch te blijven. Zo was er februari 2018 op Het Laatste Nieuws (HLN.be) een advertentie te zien, wat zich graag voordeed als persartikel en argeloze lezers richting oplichterij lokte. Toen de Technologie en Innovatie-blog #WhatsNext HLN attent maakte op die poging tot oplichting, bleef het stil. Nooit enige reactie. En dan moet je vertrouwen hebben in de traditionele pers?
Het artikel deed alsof Elon Musk bij Tesla weggegaan was en nu het advies gaf om in Bitcoins te investeren. Klikte je door, dan zag je een (wederom vals) artikel van CNN Tech en Tweets van tevreden gebruikers die allemaal winst maakten en positieve reviews gaven… uiteraard één voor één fake! Maar nogmaals, nooit enige reactie of rechtzetting van HLN.be.
In elk geval beschouwt de Belgische regering Fake News als dermate problematisch dat ze er wenst tegen op te treden. Al naargelang hoe je dat bekijkt, is censureren (want daar komt het snel op neer) een gevaarlijk pad om op te gaan.
Stopfakenews.be
Minister van Digitale Agenda Alexander De Croo heeft de voorbije maanden alvast een expertengroep van academici en stakeholders gevraagd om zich te buigen over “Welke maatregelen moeten we in België en Europa nemen om de negatieve effecten van fake news en online desinformatie in te dijken?” Er werd ook een website opgericht: stopfakenews.
Meer dan 8 op 10 Europeanen vindt Fake News een probleem en de helft van de Belgen vertrouwt nieuws op sociale media niet. We moeten Fake News doordacht aanpakken, aldus Alexander De Croo op Twitter.
Google: terminaal ziek
Of wat dacht je van dokter Google? Beetje hoofdpijn en een drukkend gevoel? Of een rode plek op je arm, en die was er eerder nog niet? Google even en… helaas, je bent terminaal. Als je medisch advies gaat Google’n weet je niet waar je uitkomt, wat betrouwbaar en up-to-date is, en al snel kom je bij de ergste ziektes uit.
Daar tracht minister van Volksgezondheid Maggie De Block dan weer iets aan te doen. Want wie zijn online medisch dossier oproept, zal voortaan vanop de website Mijn Gezondheid ook kunnen doorklikken naar informatie over ziekten, van ADHD tot zona.
Neem zeker eens een kijkje op https://www.gezondheidenwetenschap.be
Negen op de tien Belgen zoeken geregeld online medische info. “Maar vaak is die ongenuanceerd of ronduit fout”, aldus minister van Volksgezondheid Maggie De Block.
Geïnteresseerd in uw eigen online medisch dossier, met onder meer een samenvatting van de gegevens die uw huisarts bijhoudt en de verslagen van opnames of onderzoeken in het ziekenhuis? Dan ga je naar https://www.mijngezondheid.belgie.be/
Inloggen kan vrij eenvoudig via – wat dacht je – ItsMe.
Lees meer: Met itsme® nu ook toegang tot Tax-on-web en MyPension
Ga je dokter Google raadplegen, dan zet je zelf de stap; maar via sociale media komen we tegenwoordig erg snel in contact met nieuws. Ik kan nu iets schrijven en via allerhande media laten verdelen en voor waarheid laten doorgaan. Sidder en beef! Als het vaak genoeg gedeeld wordt, zal het wel waar zijn. En menig lezer denkt dan ‘waar rook is is vuur’. Gevaarlijk.
Opmars van Censuur
En dus zien we steeds vaker censuur optreden. Niet alleen op berichtgeving, maar ook op foto’s en video’s die het zogenaamd fatsoen aantasten. En dan is de vraag nog maar wat fatsoenlijk is. In sommige landen is een filmpje van een dansende vrouw al genoeg om censuur toe te passen en gevangenisstraf uit te schrijven. De Iraanse tiener, danseres en Instagram-bekenheid Maedeh Hojabri mocht het helaas ondervinden.
Teenage dancer, Maedeh Hojabri, was arrested in Iran. She used to record dance videos in her bedroom and upload them to her instagram with 600K followers.#مائده_هژبرى pic.twitter.com/3EDVR9veV3
— Negar (@NegarMortazavi) 8 juli 2018
De arrestatie van de tiener lokte heel wat protest uit met een vloed aan nieuwe filmpjes, van dansende mensen in Iran. Of hoe censuur ook averechts effect kan hebben.
Instagram: tepels verboden
Dichter bij huis werd het Belgische naaktmodel Marissa Papen permanent van Instagram geblocked omwille van haar foto’s. Waar trek je de grens? Kunstzinnig naakt is geen porno en niemand dwingt je te kijken.
Facebook: is het kruis van Christus ook een issue?
Facebook gaat nog verder dan de sporadisch verloren gelopen tepel te verbieden; zij slaan er in om afbeeldingen van de Venus van Willendorf (een iconisch vruchtbaarheidsbeeldje van bijna 30.000 jaar oud) te verwijderen. En als dat niet gek genoeg is, zijn ook werken van Peter Paul Rubens van Facebook verwijderd, zoals de “Kruisafneming” waar Christus er – op zijn lendendoek na – zonder kleren afgebeeld wordt. Foei, die Christus toch!
Facebook beweert echter dat het niet klopt dat naakt in schilderijen of standbeelden in gewone posts verwijderd of gecensureerd worden. “Wie een foto maakt van een paar borsten op een schilderij van Rubens, kan dat perfect doen”, laat Facebook weten. “Maar als de afbeelding te zien is in een advertentie, zijn de regels strenger. “Voor advertenties is seksueel getinte inhoud, ook artistiek of educatief naakt verboden”, verklaren ze. We willen u deze repliek niet onthouden, want zouden niet graag het label ‘Fake News’ meekrijgen, weet je wel.
Gentse Feesten: wat u niet zag.
Ook de Gentse Feesten waren dit jaar niet gevrijwaard van een sausje censuur. De Oost-Vlaamse regionale zender AVS bracht rond de feesten het TV-programma ‘Es’ter iets te doen misschien’. Kurt Burgelman bracht er in de Spiegeltent in Baudelo, zijn protestsong over het Gentse circulatieplan, wat op een stevig applaus van het publiek mocht rekenen, behalve dan bij Gents burgemeester Termont en andere hoogwaardigheidsbekleders. AVS vond het dan ook gepast om te bepalen wat kan en wat niet en heeft het lied weggeknipt. Zo doen ze dat daar.
Gelukkig brengt YouTube nog wat soelaas (filmpje uit 2017):
Soms is het echt wél nodig
Het kan soms duidelijk wel verkeerd zijn. Zo werd in Peru een Pedofielennetwerk opgerold; allen actief in een Whatsappgroep, met 256 leden uit 30 landen.
Daar kan en moet je tegen optreden. De verdachten konden worden geïdentificeerd omdat ze lid waren van een WhatsApp-groep met de naam ‘Little Princess’ waarin kinderpornografisch materiaal gedeeld, geproduceerd en gecommercialiseerd werd.
Maar het blijft dansen op een slappe koord. Want tenzij men op die groep is uitgekomen door een verdachte zijn berichten na te kijken; zou het ook digitaal gecontroleerd kunnen worden, en dan kom je misschien weer terecht bij de Kruisafneming van Rubens. Algoritmes scannen dan op alles wat bloot is en vergeten elke nuance. Gezond boerenverstand kan dat rechtzetten, maar de trend naar puriteinse overkill lijkt toch ingezet en de slinger begint gevaarlijk door te slaan.
WhatsApp: geen ‘sharingiscaring’
WhatsApp gaat ook mee in de strijd tegen Fake News en maakt het niet meer mogelijk om een bericht door te sturen naar meer dan 20 contactpersonen tegelijk. WhatsApp-gebruikers in India zijn zelfs beperkt tot het doorsturen van berichten naar slechts vijf personen tegelijk. Bovendien wordt de sneltoets voor het doorsturen van berichten die naast afbeeldingen en video wordt weergegeven, verwijderd.
Het bedrijf past die strengere limiet in India toe, mede op aandringen van de overheid, omdat de verspreiding van misleidende berichten (Fake News) het afgelopen jaar heeft geleid tot zo’n 30 lynchpartijenvan mensen die verdacht werden kidnapper te zijn.
WhatsApp, met meer dan 200 miljoen gebruikers in India alleen al, begon vervolgens met het labelen van doorgestuurde berichten om duidelijk te maken dat ze niet waren gemaakt door de persoon die ze verstuurde. Het plaatste ook advertenties in prominente Indiase kranten met instructies over hoe verkeerde informatie te identificeren.
Since @Twitter is now in the #censorship business, I will no longer use its service for my constitutional right to free speech. #GoodbyeAll
— James Woods (@RealJamesWoods) 22 november 2016
Amerikaans acteur James Woods stopte in 2016 met Twitter, omwille van de beknotting (maar is toch nog actief op Twitter… dus ook beetje Fake News?)
Twitter: het kooitje gaat op slot
En ook Twitter haalt de zwarte alcoholstift boven. Ze gaan tweets en accounts op landniveau blokkeren als dat volgens de lokale wetgeving vereist is; maar in sommige landen is die wetgeving echt niet OK en rekenen kritische burgers op sociale media om het vrije woord een forum te geven.
Voorheen kon de dienst enkel wereldwijd tweets verwijderen. Als je in een ver land ijvert voor democratie en daar over wil communiceren, dan zou dat vogeltje wel eens in het kooitje moeten blijven zitten. En dan hoef je niet eens ver te gaan zoeken: in Duitsland werden de Twitter-accounts van twee Duitse politici een tijd geblokkeerd, door Twitter, nadat die zich kritisch hadden uitgelaten op een tweet, verstuurd door de politie in Noordrijn-Westfalen. De tweet was een nieuwjaarswens in het Duits, Engels en Frans, maar ook in het Arabisch.
En dan kun je discussiëren over wat gepast of ongepast is, maar je kan tenminste discussiëren. En iedereen die Twitter gebruikt, weet dat er wat over en weer ‘geluld’ wordt (wij hebben hier geen censuur toegepast bij dit ‘onfatsoenlijke’ woord). De burger zal zelf wel conclusies trekken.
En zo is nogmaals duidelijk hoe moeilijk het is om om te gaan met informatie, met nieuws en met de vrijheid die we met z’n allen koesteren en waar onze voorouders voor gestreden hebben.
#WhatsNext
#WhatsNext is geheel onafhankelijk en tracht oprecht en uit passie, om objectief te schrijven over alles wat beweegt qua technologische innovaties en digitalisering. En neen Donald, dat is geen Fake News.
Steven Dupont
Op de hoogte blijven van #WhatsNext? Volg ons op: https://blogwhatsnext.com en