N-VA is niet zomaar een stukje theater aan het opvoeren: de oefening met Vlaams Belang wordt toch behoorlijk serieus. Want Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en co leggen heel veel bereidheid aan de dag om te praten, en water bij de wijn te doen. Een minderheidskabinet op Vlaams niveau circuleert als denkoefening, een revolutie in het Vlaamse politieke landschap.
N-VA kijkt federaal de kat uit de boom. En dus blijft N-VA op Vlaams niveau zeer kalm, en wordt er niets geforceerd. Kwestie van alle opties open te houden.
Want tegelijk is het pessimisme bij Bart De Wever en co over wat federaal kan en mogelijk is, zeer groot. “Wij willen echt confederalisme of een serieus pakket staatshervorming. Maar je ziet natuurlijk wat er bezig is federaal, in welke richting het kantelt. Nu al staan ze te zwaaien met ‘de economische noodtoestand’, als het communautaire niet snel langs de kant wordt geschoven. Ja, dan weet je hoe laat het is”, zo is bij binnen de N-VA-top te horen.
“Vlaamse minderheid in federale regering is majeur probleem”
Om maar te zeggen: de N-VA is er zich van bewust dat de kans erg groot is dat ze federaal opzij worden gezet. Niet toevallig dreigde de N-VA op de avond van de verkiezingen al: “Als er zonder Vlaamse meerderheid in de Kamer toch een federale regering gevormd wordt, is dat een majeur probleem”. Zonder N-VA is er federaal geen meerderheid aan Vlaamse kant: het is de enige pasmunt die de partij voorlopig heeft. Vraag is of dat volstaat: ook in 2011 werd uiteindelijk de regering Di Rupo I gevormd zonder dat CD&V, Open Vld en sp.a aan Vlaamse kant een meerderheid hadden.
Grondwettelijk is dat ook helemaal niet nodig: 76 zetels op 150 volstaan. En federaal waait er, vanuit Franstalige kant en na de njet van cdH, overigens een wind om paars-groen in de steigers te zetten. Die hebben net een meerderheid, zeker aangevuld met DéFI zou dat werkbaar zijn.
Serieuze onderhandelingen
Tegelijk zijn de N-VA’ers aangenaam verrast door de houding van Tom Van Grieken. Zijn Vlaams Belang is wel degelijk behoorlijk serieus aan het onderhandelen. En ze zijn daarbij helemaal niet onredelijk. “De lat ligt laag voor het Vlaams Belang, bijzonder laag”, zo vertrouwen verschillende insiders ons toe.
Bij het Vlaams Belang is op te vangen dat het geen toeval is dat er op het Vlaams niveau gesprekken kunnen gevoerd worden: de scherpe kanten van het VB-programma zitten bijna allemaal federaal. Vlaams is dus veel meer ‘marge’ om toegevingen te doen, en dus heel dicht te komen tegen wat de N-VA wil.
Daar komt nog bij dat Vlaams Belang zo’n Vlaams regeerakkoord behoorlijk sociaal zou willen maken. Onder meer de wachtlijsten liggen op tafel. Dat speelt allemaal een rol, als N-VA en Vlaams Belang het echt menen. Want dat kan meespelen als beiden zo’n formule van een minderheidskabinet willen laten werken, en op zoek moeten naar steun in het Vlaams parlement.
Hoe dan ook leent het Vlaamse niveau zich meer tot dergelijke bestuursvorm: het is immers een legislatuurparlement, dat voor vijf jaar gekozen is. Als er een regering valt, dan komen er geen nieuwe verkiezingen. Eens een regering gemaakt is, kan enkel een positieve motie van wantrouwen die weg krijgen: met een andere coalitie als alternatief. Dat is anders dan het federale model. Daar heeft een minderheidskabinet bij elke vertrouwensstemming een meerderheid nodig, of het spel is al voorbij. Dat ondervond Charles Michel (MR) in december, toen Michel II even probeerde het levenslicht te zien.
Mogelijkheden
Concreet zijn er een paar mogelijkheden. Een coalitie met de 35 N-VA-zetels en de 23 Vlaams Belang-zetels, heeft er vijf tekort op 124 in het Vlaams parlement. Zo’n coalitie zou willen zeggen dat Vlaams Belang ook kabinetten gaat bevolken, en ministers levert. Dat kan, maar dan is steun krijgen in het Vlaams parlement van een derde partij knap lastig. Al hoeft dat niet meteen ‘steun’ te zijn, een simpele onthouding van CD&V of Open Vld betekent al dat er zo’n coalitie met N-VA en Vlaams Belang mathematisch kan.
Logischer is een experiment waarbij of CD&V of Open Vld in een coalitie stappen met N-VA, en dan op gedoogsteun kunnen rekenen van Vlaams Belang vanuit de oppositie. Dat ligt psychologisch complexer, maar is op termijn misschien wel meer werkbaar.
Alleen dus geen evidentie. Zowel Open Vld als CD&V denken er niet aan om het cordon sanitaire te doorbreken en met Vlaams Belang te gaan besturen. Maar wat als N-VA en Vlaams Belang in grote lijnen de teksten doorpraten en een voorstel tot regeerakkoord neerleggen? Hoe makkelijk of moeilijk wordt het dan voor pakweg CD&V of Open Vld om dat meteen af te wijzen? “Het Vlaams parlement is sowieso veel meer een consensus-parlement: heel vaak stemden oppositie en meerderheid over sommige thema’s ook deze legislatuur hetzelfde”, is bij de N-VA te horen.
Dat bovenstaand scenario nu circuleert, bewijst in elk geval dat het voor N-VA toch meer dan beleefdheidsbezoekjes zijn, die uren die Van Grieken doorbrengt met De Wever. Het alternatief, een nieuwe Zweedse coalitie met CD&V en Open Vld, is natuurlijk ook nog altijd een optie. Maar veel hangt af van wat die laatsten federaal gaan doen. Poker op hoog niveau dus, voorlopig.