Meer dan eens moesten we aan de uitstekende HBO-reeks The Staircase (2022) denken tijdens het kijken naar de Gouden Palm-winnaar Anatomie d’Une Chute. Ook hier krijgen we als kijker een vraagstuk voorgeschoteld: is de dood van Sandra’s echtgenoot te wijten aan een val uit het raam of heeft zij hem vermoord? Gaandeweg trekt regisseur Justine Triet – nog maar de derde vrouwelijke winnaar van een Gouden Palm – je een verhaal binnen dat over veel meer gaat dan die vraag alleen.

Score: 9/10

De openingsscène is er eentje die zich na het kijken van de gehele film meer en meer aan je opdringt: Sandra Voyter heeft net een nieuwe roman uit en ze geeft een interview aan een studente (Camille Rutherford). Het loopt stroef, ondanks de aanwezigheid van wijn en een geforceerde schaterlach, maar wanneer van bovenaf luide muziek weerklinkt – een instrumentale versie van P.I.M.P. van 50 Cent – wordt het helemaal lastig om een gesprek te voeren.

Het is haar man die boven aan het werk is, verontschuldigt Sandra zich. Wanneer het nummer op repeat blijkt te staan op zo’n volume dat een interview onmogelijk maakt, besluit ze om het gesprek af te breken en op een later moment weer op te pikken.

Niet veel later gaat de visueel beperkte zoon Daniel (Milo Machado-Graner) een wandeling maken met zijn hond Snoop. Wanneer hij terugkeert, begint Snoop te blaffen: zijn vader Samuel (Samuel Theis) ligt dood in de sneeuw. Wat er in tussentijd gebeurt is, weet niemand. Of toch wel? Het overlijden van Samuel wordt als verdacht aangemerkt en dus volgt er een proces.

Geen winnaars

Justine Triet had met Anatomie d’Une Chute de bedoeling om het hele leven van een koppel binnenstebuiten te keren. Om tot in de kleinste details bloot te leggen hoe individueel en lastig samenleven kan zijn, zelfs al zie je elkaar graag, of heb je elkaar tenminste ooit graag gezien. Een rechtszaak leek haar daarvoor de ideale setting.

Hoe langer de film duurt, hoe ongemakkelijker de kijkervaring wordt en hoe meer onze bewondering voor Triet groeit, want inderdaad: in de zoektocht naar een schuldige wordt er van niemand een spaander heel gelaten. Elke steen wordt omgedraaid en in de zoektocht naar een verhaal dat eventueel dienst zou kunnen doen, wordt elke minder aangename karaktertrek, elke ruzie, elke eigenaardigheid en elke vage aanleiding als motief aangewend. Zo wordt door de openbaar aanklager (Antoije Reinartz) op een bepaald moment zelfs een passage uit één van de romans van Justine bijna in de strijd geworpen als een motief voor moord met voorbedachten rade.

De boodschap van Triet is duidelijk: deze zaak kent geen winnaars. Samuel, de echtgenoot, is reeds overleden, Justines reputatie als schrijfster en als mens is – los van schuld of onschuld – om zeep, maar het ergst lijkt de hele zaak nog voor Daniel, de zoon. De jongen kiest ervoor om alle zittingen bij te wonen, tegen de zin van de voorzitter (Anne Rotger) in. Zijn argumentatie is dat hij toch alle details te horen zal krijgen via televisie, radio of internet en dat hij er obsessief naar zal zoeken als hij niet aanwezig kan zijn. Doorheen de zittingen krijgt hij moeilijke nieuwe informatie te horen: het overspel van zijn moeder, de depressie, bezoeken aan een psychotherapeut en de zelfmoordpoging van zijn vader.  Voor de kijker is één ding meteen duidelijk: niet alleen is de jongen zijn vader kwijt, ook de band met zijn moeder is onherstelbaar beschadigd.

Tunnelvisie

Anatomie d’Une Chute is buitengewoon sterk op twee fronten. Enerzijds maakt de rechtszaak pijnlijk duidelijk dat elk verhaal een constructie is en dat ieder van ons, wanneer ons leven uitgespit zou worden, en public zwartgemaakt zou kunnen worden. Als we dan de pech zouden hebben dat we hier en daar de schijn wat tegen hebben, kan een ijverige rechercheur die wat aan interpretatie doet ervoor zorgen dat voor geen van ons een veroordeling nog onmogelijk is.

Een rechtbank is misschien wel de plek waarin een bepaalde tunnelvisie tot het uiterste wordt gerekt: zowel de openbare aanklager als de verdediging willen vooral hun versie van de feiten doordrukken. Dat wordt soms zelfs grappig, zoals wanneer de openbaar aanklager vooral van een deskundige wil horen dat een moord “niet onmogelijk” was, zelfs al zei de vrouw al meermaals dat het “hoogst onwaarschijnlijk” zou zijn gezien de analyse van de bloedspetters. Uiteindelijk zegt ze: “Het is niet onmogelijk, net zoals het niet onmogelijk is dat ik president wordt.”

Maar naast de vraag over schuld en onschuld gaat de film minstens even nadrukkelijk over relaties.  Een relatie is en blijft werken, op dagelijkse basis. Samuel en Sandra zijn elkaar ergens onderweg kwijtgeraakt. Door te weinig te communiceren met elkaar zijn ze elkaar langzaam maar zeker gaan verachten. Samuel en Sandra hadden dezelfde droom, maar kozen voor een andere weg ernaartoe.

Weergaloos en geloofwaardig

In één magnifieke lange en uiterst pijnlijke scène zijn we getuige van een door Samuel opgenomen ruzie. Sandra moet de ruzie zo onbewogen mogelijk aanhoren, als kijker krijgen we er, tot op een bepaald punt, beeld bij.

Verwijten worden heen en weer geslingerd, maar doorheen het gesprek weerklinkt vooral de ontgoocheling van Samuel: hij heeft niet van zijn leven kunnen maken wat hij wilde en hij ziet vooral Sandra als de schuldige daarvan. Of het zo is of niet, is moeilijk te zeggen. Opnieuw laat Justine Triet hier het oordeel aan de kijker over, waarmee ze lijkt te willen zeggen dat de waarheid vaak een eerder fluïde concept is.

Anatomie d’Une Chute is een nagenoeg perfecte film waarin, zonder uitzondering, weergaloos en geloofwaardig geacteerd wordt. De tweeënhalf uur vliegen voorbij en hoewel het rechtbankdrama al een cliché op zichzelf geworden is, fietst de regisseuse gezwind om elk van die clichés heen. Hoe langer deze film duurt, hoe beter hij wordt. En hoe langer je kijkt, hoe meer deze prent onder je vel zal kruipen.

Anatomie d’Une Chute speelt nu in de bioscoop.