Arizona op de palliatieve afdeling: kreupele regering Wilmès II nu even verder en dan verkiezingen in najaar?

“Leugenaar”. Het is een term die niet zomaar valt in de Wetstraat, maar gisteren werd ze met overvloed gehanteerd, om de tegenpartij te beschrijven. De drie onderhandelaars, Joachim Coens (CD&V), en zeker Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR), wezen met beschuldigende vinger naar Conner Rousseau (sp.a), die weigerde op een plenaire sessie hun nota te komen inkijken. Maar Rousseau voelde zich in een valstrik gelokt. Het trio doet nu verder, tegen beter weten in. In de verte doemt de afgrond op.

In het nieuws: De sp.a weigerde te komen naar een plenaire meeting om Arizona te bespreken en de nota van het trio in te kijken.

De details: De drie onderhandelaars doen nu verder, bijna tegen beter weten in.

Wat zijn de kansen dat er straks nog een regering met volwaardige meerderheid gevonden wordt? Die vraag beheerst al maanden de Wetstraat. Sinds gisteren mag er nog een flinke scheut pessimisme toegevoegd worden aan de toxische cocktail. Want wat veel waarnemers al dagen voorspellen, gebeurde: de poging om een coalitie zonder de PS op de been te brengen, een zogenaamde Arizona-ploeg, naar de vlag van de Amerikaanse staat, strandde op een conflict tussen de drie en de sp.a.
Daarbij komt niemand er onbeschadigd uit:
- Het trio zelfverklaarde onderhandelaars krijgt een ‘mislukking’ op het bord: meteen een eerste voor Egbert Lachaert, maar al een tweede keer dat Coens en Bouchez falen, in een poging het land een oplossing te bieden.
- Zeker de beschuldigingen dat ze warrig te werk gingen, het onderling oneens waren, en met hun methode eerder wantrouwen zaaiden dan een regering bouwden, komen hard aan. Men wijst met de vinger naar de 27-jarige sp.a-voorzitter.
- Maar tegelijk is er Rousseau, die zich als jonge, dynamische leider van sp.a ‘anders’ in de markt had gezet, als bruggenbouwer, als iemand die wél compromissen kon maken. Dat imago krijgt een flinke deuk, nu er weer geen resultaat is.
- Dat bij de sp.a de overtuiging leeft dat het geen oprechte poging was om te formeren, maar een “beschadigingsoperatie“, maakt het pijnlijker: er is geen spaander vertrouwen meer. Wederzijds.
De kans dat het trio nog ergens een volwaardige coalitie uit hun mouw kan schudden, is miniem. “Deze poging tot een Arizona lag misschien heel eventjes in de couveuse, maar ze is meteen rechtstreeks naar de palliatieve afdeling verschoven”, zo stelt een betrokkene vast.
Wat daarna wacht? De kans is groot dat de drie inderdaad in de week van 21 juli netjes, zoals op voorhand was aangekondigd, hun opdracht teruggeven, zonder echte oplossing. Meteen gaat het Parlement dan in zomerreces, en kan daar alvast even geen euro meer uitgegeven worden, aan allerlei parlementaire initiatieven die telkens meerderheden van links plus extreemrechts vinden.
Dat brengt rust tot begin september, en geeft de kans aan de kaduke ploeg Wilmès II om nog maar eens verder te doen alsof er een federale regering is. Meerdere kopstukken, waaronder Alexander De Croo (Open Vld) en premier Sophie Wilmès (MR) zelf, gaven al openlijk aan zich op dat scenario voor te bereiden: zij zullen dan maar het relancebeleid verder uitzetten, met 38 zeteltjes in de Kamer.
“Dat houdt ons een zomer bezig, dat ‘regeringske spelen’, maar daarna is het toch uit. Dan bereiden we ons in september voor op het onvermijdelijke: verkiezingen”, zo is bij verschillende hoofdrolspelers gelaten te horen.
Zo lijkt het doek te vallen over de meest uitzichtloze regeringsvorming die België sinds de naoorlogse periode gekend heeft. Nooit eerder duurde het zo lang dat dit land de facto bestuurd werd zonder ploeg met een democratische meerderheid in de Kamer, sinds december 2018 is dat niet meer het geval.
Dat verval in het systeem, in combinatie met een golf aan nieuwe, onervaren voorzitters die zichzelf elk wilden manifesteren en hun ‘eigen koers’ uitzetten, laat een kerkhof aan menselijke relaties. En een zeer waarschijnlijke monsterwinst voor de extreme partijen, als er in het najaar effectief een stembusslag komt.

Wat er gisteren gebeurde: Het onvermijdelijk stond eigenlijk bijna in de sterren geschreven: de sp.a kan en gaat niet mee in het idee om de PS te lossen.

Wie de politiek een beetje volgt, voelde gisterenochtend al meteen nattigheid: net op moment dat de drie onderhandelaars de voorzitters van N-VA, sp.a en cdH hadden samengeroepen voor een eerste ‘plenaire’ vergadering, trekt Maxime Prévot (cdH) naar de studio’s van RTBF en VRT.
De twee, Prévot en Rousseau, liggen allebei in vergelijkbare posities: links van de grotere partijen in onderhandelingen, en zonder de kracht van het getal. Met vijf en negen zetels moeten ze maximaal onderhandelen, om iets uit de kast te halen. Maar dat de sp.a zich niet lekker voelde om nu al plots aan tafel te gaan met zes, werd duidelijk overgemaakt aan Prévot, die z’n sp.a-collega niet loste.
De cdH-voorzitter maakte meteen voorbehoud bij de “gehanteerde methode” van de drie, die “niet genoeg in bilaterale contacten” hadden geïnvesteerd. En hij signaleerde in niet mis te verstane bewoordingen dat “de sp.a mogelijk toch niet mee was, om straks te vergaderen”. Dat hij tegelijk aan de sp.a liet weten dat hij niét ging, en aan de drie dat hij wél ging, is tekenend in deze onderhandelingen: de ‘waarheid’ over wie wat belooft, is nog weinig waard.
Rousseau zelf voelde zich hoe dan ook al in het weekend ‘bekocht’: op een contact zaterdag aan zee kreeg hij eerst bijzonder fel op zijn bord dat hij de meeting en locatie zou gelekt hebben. Achteraf bleek dat de beschuldigende vinger van Bouchez verhulde dat die zelf achter het lek zat: alweer tekenend voor hoe de gesprekken systematisch lopen, zonder de minste vorm van vertrouwen.
Maar belangrijker: Rousseau onthield van de vergadering de belofte dat hij nog een bilateraal contact zou krijgen, alvorens met zes zou bijeengekomen worden. Dat zou achteraf via sms weer ingetrokken worden, tot frustratie van de sp.a-voorzitter, die zich niet heus behandeld voelde.
Bij het trio klinkt een heel andere versie. Daar ontkent men stellig dat dergelijke belofte werd gegeven. Bovendien onderstreept men dat het onmogelijk is om met één voorzitter dergelijke pendeldiplomatie te gaan voeren, en te gaan negotiëren, als de andere twee, N-VA en cdH, niet aan tafel zitten. Laat staan dat de drie, ook een onuitgegeven onderhandelingsvorm, dan met hun eigen partijen ook zouden moeten gaan ‘aftoetsen’, zoals formateurs normaal doen. “Wie het meent, gaat gewoon aan tafel”, zo klinkt het stellig.

The big picture: Het zit zeer diep, tussen Rousseau en de liberalen.

Hoe dan ook: het onvermijdelijke gebeurde. De forcing die het trio wilde voeren, eindigde op een knal met de sp.a, die liet weten “niet aan een Blind Gekocht-aflevering te willen meedoen”: ze wilden eerst de nota zien.
Communicatief duwde het trio daarop het gaspedaal in: met een reeks tweets zetten ze Rousseau in de wind. “De nota ligt klaar, kom gewoon luisteren.” In televisie-interviews duwde men verder door. “Hij moet weten dat als hij zegt ‘dat de zever moet stoppen’ en men ‘moet durven’, hij daarop nu dan ook aangesproken wordt. Als je de anderen verwijt niet te durven, moet je zelf durven.”
“Ze proberen onze voorzitter te overtuigen door massaal op hem te schieten. Dat is toch wel een absurde aanpak, zoals uw haar drogen met water“, was bij sp.a te horen.
Dat Lachaert in een gesprek met de VRT stelde dat de sp.a “geen vermogenswinstbelasting” op tafel had gelegd, leverde hem prompt ook het predicaat “leugenaar” op vanuit het andere kamp: een zoveelste bewijs dat de drie niet te goeder trouw handelden, voor de sp.a.
Maar bij het trio wijst men erop dat er wel degelijk een meerwaardetaks op aandelen, een digitaks, het herstel van de effectentaks en een ‘minimumtaks’ voor multinationals gevraagd zijn door sp.a. Geen van deze is technisch gezien een ‘vermogenswinstbelasting’. En overigens kon over een aantal van die voorstellen zeker gepraat worden, zo is te horen.
Maar ook die discussie was tekenend voor het diepe wantrouwen, de woede zelfs, die het hele schouwspel opriep, aan beide kanten.
- Daarbij valt op dat Coens veel gematigder in de discussie zit, en ook minder vanuit de sp.a geviseerd wordt. De CD&V-voorzitter zou minst van allen een oplossing in de weg staan.
- Aan het andere uiterste is er Bouchez, waarvan velen in het spel zich afvragen of hij wel ernstig voor een Arizona-coalitie gaat. De MR heeft veel meer dan andere echt iets te verliezen, en het terugvalscenario, dat hierboven beschreven staat, is altijd goed: nog minstens een paar maanden langer een regering die door de MR gedomineerd wordt.
- Bij Open Vld likt men de wonden: de voorzitter van de liberalen wordt intern beschouwd als de enige van het trio die écht serieus werkte op deze coalitie, maar krijgt daar stank voor dank in de plaats. Aan de horizon duiken ook de doemscenario’s voor alweer een linkse constructie op, waarbij Open Vld dan opnieuw in de tang komt.
- Bij de sp.a tenslotte overheerst het idee dat dit geen onderhandelingen waren, maar eerder een hinderlaag, een methode om aan te tonen dat Rousseau toch ook maar, net als de rest van de Wetstraat, geen oplossingen vindt en vastgeplakt lijkt aan de PS. Een uitspraak van hem uit De Afspraak dook plots overal op, op sociale media: “Ik kan die stilstand niet meer uitleggen aan mijn vrienden”.

Op korte termijn nu: De ‘poging’ van de drie voorzitters van de regeringspartijen gaat verder.

Gisteren was er al een contact tussen het trio en Bart De Wever (N-VA), dat netjes door RTBF werd gefilmd. Vandaag weet iedereen dat Prévot samenzit met het trio, voor dan toch bilaterale contacten en het inkijken van de nota. Om maar te zeggen: van discretie is gewoon helemaal geen sprake bij deze onderhandelaars.
Woensdag zou dan, alsnog, een ontmoeting met Rousseau gepland zijn, om de nota door te nemen. Zo krijgt de sp.a-voorzitter wat hij wil, al is het de vraag of er dan ‘onderhandelingen’ volgen. Overigens moet de jonge voorzitter naar de trouw van z’n broer, dus is de agenda hoe dan ook strak.
De overtuiging bij het trio leeft immers dat het om een erg gematigd en gebalanceerd werkstuk gaat. De kans bestaat dat de nota gewoon ook publiek gemaakt wordt, zodat iedereen met eigen ogen kan zien wat de sp.a dan weigerde als basis om aan tafel te komen.
Maar ook voor mogelijk verdere onderhandelingen over een minderheidskabinet heeft de tekst gevolgen. Want wat als de Vlaamse socialisten deze tekst weigeren, met wat gaan ze dan straks wel in een minderheidsregering van een klassieke tripartite (een constructie die sp.a én PS samen voorstelden) stappen?
Zo krasselt de poging van het trio verder, alvast deze week. De kans dat het nog goed komt tussen de liberalen en Rousseau lijkt minimaal. Daarna moet de tijd nog verder gerokken worden tot 21 juli, alvorens het beeld weer richting Wilmès en co kan gaan.
Overigens is aan Franstalige kant het mislukken van een Arizona-coalitie niet zo’n groot nieuws: niemand geloofde echt dat zonder de PS er iets geloofwaardig kon gebeuren. Er is haast meer aandacht voor de nieuwe Franse regering (“Zie hier de nieuwe gezichten”, titelt La Libre groot) dan voor het mislukken van de Arizona-droom.

Rijk, rijker, rijkst: Wie dacht dat de stroom aan partijfinanciering buitensporig is, vergist zich niet.

Belgische partijen krijgen geld toegestopt van de overheid, veel geld. Na een aantal schandalen rond partijfinanciering, onder meer Agusta, in de jaren 90, besliste de Wetstraat collectief om per behaalde stem geld te gaan uitkeren.
Maar dat mechanisme maakt vooral partijen rijk: ze krijgen veel meer dan ze kunnen uitgeven, het verandert een in principe vrijwillig project in een middelgrote kmo, die het apparaat doet draaien met een leger aan huurlingen van de partij.
Uit de financiële verslagen die alle partijen moeten indienen in de Kamer, die De Tijd kon inkijken, blijkt ook dat elke partij miljoenen oppot. Zeker de N-VA, die als grootste veruit het meeste geld krijgt, heeft belachelijke sommen op de balans staan. Opgelet, dit is geen cash. Onder meer een eigen gebouw, dat de N-VA heeft, geldt als ‘eigen vermogen’ op de balans:
- N-VA: 29,9 miljoen.
- Sp.a: 10,7 miljoen.
- CD&V: 9,1 miljoen.
- PVDA/PTB: 6,3 miljoen.
- Open Vld: 5,6 miljoen.
- Vlaams Belang: 4,2 miljoen.
- Groen: 3,6 miljoen.
In feite is het, los van een erg duur systeem, ook een behoorlijk ‘conservatief’ mechanisme in de Belgische politiek. Door dit systeem speelt immers het ‘incumbency effect’: diegene die de zetel bezit, heeft meer kans om herverkozen te raken, dan de nieuwkomer. Want met miljoenen in kas kunnen bestaande partijen veel makkelijker campagne voeren, en hun ‘oude’ posities verdedigen.
Overigens is zowat elke partij het eens dat het systeem te veel kost en te veel uitbetaalt aan partijen, maar kijk, het veranderen is een ander paar mouwen.

Om te volgen: De discussie over abortus is allerminst weg

De hele clash tussen sp.a en de drie verhult ondertussen dat er ook nog een tikkende tijdbom ligt onder de hele poging om partijen in een volwaardige regeringscoalitie bijeen te brengen: de abortuskwestie.
Die bedreigt niet alleen de regeringsvorming, maar zelfs de wankele ploeg Wilmès II zelf: voor CD&V is en blijft dit een ‘majeur probleem’. De christendemocraten huiveren van de tekst van het wetsvoorstel, dat in de Kamer klaarligt: het zou van België meteen bij verre het meest ‘progressieve’ abortusland maken. “18 weken, dat is vijf maanden, dat is leven. Daar moet je niet flauw over doen”, zo is bij CD&V te horen.
Meer dan ooit lijkt Coens er een halszaak van te willen maken, al was hij in het verleden niet zo duidelijk tegenover z’n partners Open Vld en MR, in de regering. Maar de inhoud van het wetsvoorstel is voor hem onaanvaardbaar, en ook de frustratie over de houding van z’n coalitiepartners is groot: “Heeft iemand eigenlijk dat wetsvoorstel al eens deftig bekeken? Zelfs bij de Franstalige liberalen geeft men toe dat die tekst niet behoorlijk is.”
Alles hangt af van de timing, en de mogelijke forcing die Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) voert rond het wetsvoorstel. Als het effectief voor het zomerverlof nog opnieuw in de Kamer belandt (het is nu voor de derde keer teruggestuurd naar de Raad van State), is er alvast weer een orkaan op komst, voor het trio, maar ook voor de regering zelf.

Opvallend: Worsteling met ‘verplicht karakter’ van quarantaine: de experten zetten druk.

Reizen was in maart nog “geen probleem”, wie van skireis terugkwam uit de Italiaanse gebieden of het Oostenrijkse Ischgl, daarbij was volgens prominente virologen toen niets aan de hand. Maar zo laks men toen was, zo streng zijn de experten nu: plots is reizen het nieuwste front geworden om burgers hun vrijheid in te perken, of minstens stevig schrik aan te jagen.
Wie nu terugkeert uit een gebied waar een opstoot is van het virus, zoals het geval is op een paar kleine plekken in Spanje, Duitsland of Portugal, zal worden getest, en moet dan in principe ook in quarantaine. Dat heeft de Risk Management Group (RMG) gisteren beslist. Daarmee gelden dezelfde maatregelen als zou iemand in contact gekomen zijn met een besmette patiënt.
De experten van die RMG willen strenge voorwaarden opleggen: een quarantaine van twee weken. Na een snelle test bij terugkeer geldt dan dat pas na een tweede test, vijf tot negen dagen na de eerste, er uitsluitsel komt. Heel die tijd geldt quarantaine. Vraag is of dat kan afgedwongen worden.
Het zijn de deelstaten die het verplicht moeten maken, maar evident is dat niet. Tot nu toe geldt er dus een “morele verplichting”, zoals Vlaams minister Wouter Beke (CD&V) het op Terzake omschreef. Vraag is hoe snel de verschillende deelstaten die effectief verplicht kunnen maken, en wie dit zal afdwingen.
Overigens lijkt België voorlopig strenger dan strengst. Is het omdat we lange tijd met stip de ranglijsten aanvoerden van meeste aantal doden per inwoner, ook al had dat vooral te maken met de hardnekkige manier van ‘doden tellen’ van Sciensano?
Feit is dat België, in tegenstelling tot een pak andere Europese landen, die de EU wel volgen, nog altijd geen reizigers uit 15 niet-Europese landen toelaat. Zo kunnen onder meer Canadezen, Australiërs, Japanners, Marokkanen en Zuid-Koreanen nog altijd niet binnen. Dat is op zich ook een beetje absurd, want via andere Schengenlanden kunnen ze wel afreizen.

Pijnlijk: Wie op z’n trouwfeest een dansje wilde doen, vergeet het.

Tot en met een mail hadden ze gekregen, een koppel trouwers uit Gent, vanop het kabinet van vicepremier Alexander De Croo (Open Vld), om te bevestigen dat ze wel degelijk konden dansen op hun komende trouwfeest. Dat was 3 juli, en toen maakte de regering in de bijkomende FAQ’s na een Nationale Veiligheidsraad duidelijk dat dansen oké was.
“In onze voorgaande communicatie deelden wij u mee dat het huwelijksfeest geen ‘dansfeest’ mocht worden. Echter, na bijkomend overleg bij opmaak van de FAQ, laat de Minister u bij deze weten dat dansen is toegelaten“, zo kreeg een koppel trouwers bevestiging per mail van het kabinet. Het Crisiscentrum liet afgelopen vrijdag immers weten dat dansen wel mocht, als het in vaste bubbels van vijftien personen was natuurlijk.
Maar dat was buiten de ‘experts’ gerekend, met Erika Vlieghe op kop, die de afgelopen dagen een mediaoffensief inzetten om toch maar dat dansen op trouwfeesten te kunnen verbieden. En waar de viroloog declareert, volgt de media slaafs, en moet de politiek dan vaak buigen.
Gisteren liet het Crisiscentrum ineens weten dat dansen dan toch niét mag. En om het helemaal ridicuul te maken, laten ze wel “de openingsdans van het trouwende koppel toe”.