Wie straks ook de volgende regering vormt (een soort Vivaldi-coalitie ligt voor de hand): het wordt een bijzonder zware financiële oefening. De wereldwijde uitbraak van het coronavirus dreigt de economie te doen ontsporen, met grote budgettaire gevolgen. Leidt dat tot actie?

Wat gebeurt er precies? Het coronavirus dreigt een pandemie te worden. En dat kan grote delen van de economie infecteren. De beurzen kregen nu al forse klappen, maar straks wordt de impact op bedrijven, en dus uiteindelijk op de huidige groeicijfers, meer dan reëel.

De details: Wat weten we eigenlijk van het virus?

• Een zogenaamde ‘pandemie‘ is het nog niet. In de VS, Zuid-Amerika en Afrika zit het nog niet. Maar zowat elk model voorspelt dat het dat wordt.
• Officieel heet het COVID-19, en is het een tikje gevaarlijker dan gewone griep. Daaraan sterven jaarlijks tussen de 250.000 en 500.000 mensen. Eén op duizend die besmet raakt met griep, sterft. Bij het coronavirus is dat voorlopig veel hoger, maar dat komt omdat vele gevallen niet bekend zijn.
• COVID-19 is vooral dodelijk voor dezelfde groepen van de bevolking die getroffen worden door griep: oudere mensen en diegenen die al een zwakke gezondheid hebben.

De economische gevolgen: Die zijn langzaam maar zeker gigantisch aan het worden.

• In China zijn hele delen van de productie stilgevallen, omdat regio’s in quarantaine gegaan zijn.
• Maar misschien nog belangrijker: de scheepvaart naar China is voor een groot deel aan het stilvallen. Schepen moeten immers twee weken wachten, voor ze terug mogen uitvaren, nadat ze Chinese havens hebben aangedaan. Dat maakt dat heel veel reders China gewoon vermijden op dit moment.
• De aanvoerlijnen van de ‘werkplaats van de wereld’ beginnen zo te haperen. Dat gaat straks leiden tot schaarste in bepaalde sectoren, zoals de auto-industrie of de elektronica.
• Dat leidde al tot winstwaarschuwingen bij Apple, Samsung, Microsoft, Adidas en gisteren nog AB InBev. De beurzen kregen forse tikken, overal ter wereld. De Bel 20 beleeft z’n slechtste week in 10 jaar.

De harde cijfers: Zo wordt de ‘pandemie die er nog geen is’ plots wel heel reëel in de economie.

• Het consumentenvertrouwen neemt fors af: de economie dreigt af te koelen, mensen kopen minder, en houden zich in bij grote economische beslissingen.
• Verschillende grote instellingen beginnen daarom al hun cijfers te corrigeren. ING halveerde de groeiverwachting voor de eurozone van 1,2 procent naar 0,6 procent.
• Voor België is men nog voorzichtig. ING verlaagt de groei in 2020 van 1 procent naar 0,8 procent. Maar het is wel duidelijk op welke roetsjbaan men terecht is gekomen.
• Vraag is vooral of de eurozone niet al op weg was naar een stilstand. De grote motor van Europa, Duitsland, was al helemaal tot stilstand gekomen. De auto-industrie heeft het moeilijk, en de lage waterstanden op de Rijn zorgden ervoor dat er logistieke problemen ontstonden.
• Maar nu dreigt ook heel Noord-Italië tot stilstand te komen, door zware quarantainemaatregelen. Ook daar is wel een concentratie van economische belangen voor de eurozone, én een zware aanwezigheid van de auto-industrie.
• Bovendien zwijgen we dan nog zedig van de brexitgevolgen. Maar onderhandelingen met Boris Johnson, de Britse premier, en de Europese Unie lopen niet bepaald lekker. Dat kan straks ook nog tot grote economische ellende leiden.

Om rekening mee te houden? De Belgische begroting gaat hier grote gevolgen van ondervinden.

• Het zit al bijzonder slecht met die cijfers. Huidig premier Sophie Wilmès (MR) liet een barslecht rapport achter op begroting: een tekort van liefst 12 miljard euro dreigt.
• Daarmee zit de Europese Commissie ons op de hielen: België dreigt een van de slechtste leerlingen van de eurozone te worden, en mogelijk zal zelfs de norm van 3 procent van het bnp (de absolute norm om binnen te blijven voor de Europese Commissie) overschreden worden.
• Want België ging volgens het Planbureau nog altijd uit van relatief gunstige groeicijfers. Het Planbureau verhoogde vorig jaar nog de verwachte groei van 2020 van 1,1 procent naar 1,4 procent. Dat lijkt compleet onhaalbaar geworden.
• “Dit scenario houdt geen rekening met de negatieve impact van het coronavirus op de Chinese economie en op de internationale handel. De gevolgen zijn momenteel moeilijk in te schatten, maar de epidemie kan het vertrouwensherstel aantasten”, zo schrijft het Planbureau bij haar laatste rapport.

Waarom dit van tel is: Een nieuwe regering zal toch een ernstige begrotingsoefening moeten doen.

• Dat belooft bijzonder moeilijk te worden, door het coronavirus. En het was al aartsmoeilijk. Want de laatste serieuze poging op dat vlak, van koninklijk opdrachthouder Koen Geens (CD&V) in februari, voorspelde niet veel goeds.
• Daarbij kwam de PS diametraal tegenover CD&V te staan, waarbij onderhandelaar Thomas Derminne, de sjerpa van Paul Magnette (PS), duidelijk liet verstaan dat de financiële voorstellen “onaanvaardbaar waren” en in feite als “lachen met de PS” ervaren werden.
• Maar wat stelde Geens dan voor, dat zo erg was voor de PS? Eerder al publiceerden we die grote lijnen, dit ter herinnering:
  • Geens ging uit van een tekort van 2,5 procent voor de federale overheid, of 12,5 miljard. Als je daar nog de deelstaten bijtelt, komt er nog eens 2 miljard extra tekort bij.
  • Het belangrijkste dat moest hervormd worden, was de arbeidsmarkt. Dat ging tot 5 miljard euro kosten in 2024. De essentie was dat wie werkt, meer beloond wordt.
  • Daarnaast is er sprake van een zeer extensief pakket van pensioenhervorming. Dat zou opnieuw op kruissnelheid zo’n 3,2 miljard euro gaan kosten in 2024.
  • Twee grote uitgaven extra dus, om aan de sociale eisen van de PS tegemoet te komen. Terwijl er geen grote besparingen werden opgenomen.
  • Eerder rekende CD&V op terugverdieneffecten op de arbeidsmarkt voor 5 miljard euro en voor de pensioenen ook 1,5 miljard euro. Zeker dat laatste is twijfelachtig geworden, moest de economie in een krimp gaan.
  • Uiteindelijk zou het pad om het tekort terug te dringen ook beperkt geweest zijn: het zou op 1 procent tekort in 2024 eindigen.
• Een simpele vraag dringt zich dus op: als dit scenario voor de PS al niet aanvaardbaar was, hoe gaat er dan wel een akkoord in zitten, als een recessie dreigt in de eurozone?

The big picture? Meteen maakt CD&V nu ook de coronacrisis tot een ‘politieke’ crisis. Op Radio 1 greep voorzitter Joachim Coens (CD&V) de zaak aan om een oproep te doen “snel een regering te vormen”.

• “Een crisis als het coronavirus heeft een enorme economische impact en vergt maatregelen van een slagkrachtige regering. Misschien kunnen we eens spreken over een ‘coronacoalitie‘, van zij die daar iets willen aan doen, van wie de begroting op orde wil zetten, de competitiviteit wil aanpakken, de koopkracht van de mensen wil verbeteren”, zo stelde Coens.
• Een beetje een schizofrene houding, want in één adem stelde Coens nog steeds dat CD&V vasthoudt aan haar eis van een “Vlaamse meerderheid” in die federale regering. Dat is dezelfde blokkering als diegene die zich al maanden aandient: nochtans had Geens bij z’n ontslag zelf vastgesteld dat een breuk tussen PS en N-VA “definitief” was.
• CD&V verhoogt dus de druk. Maar op wie dan precies, behalve op zichzelf? In de Franstalige publieke opinie is na de mislukking van Geens werkelijk niemand die enige ‘schuld’ van een non-deal bij de PS legde. Druk om misschien toch ooit met de N-VA een regering te vormen, is daar onbestaand.
• En zelfs de grote pleitbezorger van een coalitie tussen N-VA en PS, het Paleis, geeft niet meer thuis: zij hebben de bocht genomen.
• Een ‘coronacoalitie’ bekt dus wel lekker, maar kan toch enkel een soort afgeleide van een paars-groen-plus-combinatie zijn, zoals de kaarten nu liggen.
• Logischerwijze loopt zo’n coronacoalitie ook via de huidige restregering, en de begrotingscontrole die daar straks, in maart, aankomt. Kan daarrond dan een soort noodbegroting gemaakt worden? Dat lijkt het logisch te volgen pad: meteen zitten CD&V én Open Vld dan in zo’n regering, want ook in het huidige restkabinet.

Nog meer harde cijfers: Ondertussen woedt overigens ook op Europees niveau een felle discussie over de centen.

• De Europese Unie moet een nieuw akkoord vinden over haar begroting, nu de UK met de brexit de EU verlaten heeft.
• Daarbij staat een groepje van vier meer ‘zuinige landen‘ diametraal tegenover de rest: zij willen het gat dat de UK heeft geslagen niet zomaar dichtrijden. Zeker Nederland, met premier Mark Rutte, speelt het spel keihard.
• Charles Michel (MR), die de post van voorzitter van de Europese Raad invult, probeerde met man en macht een deal te bereiken op de laatste Europese top, maar dat mislukte.
• Interessant daarin voor België: premier Wilmès stond er radicaal aan de kant van Michel, en had er geen moeite mee om de “solidariteit” in Europa in stand te houden, en dus straks ook veel meer te gaan betalen aan de Europese Unie.
• Zo’n begroting gaat over ongeveer 1 procent van het Europese bnp, het kunnen dus al snel honderden miljoenen euro’s worden.
• Die belofte van Wilmès leidt tot groot ongenoegen bij de ‘oppositie’ tegen de restregering bij de N-VA. Die vonden dat Wilmès geen mandaat heeft, of democratisch draagvlak, om dat standpunt in te nemen.
• De Franstalige liberalen van de MR lijken zich nauwelijks nog iets aan te trekken van het feit dat het een restregering in lopende zaken is, die amper 38 zetels heeft op 150 in de Kamer. Steeds vaker komen ze in internationale dossiers gewoon een standpunt innemen, als zou die regering volle bevoegdheden hebben.
• Onbelangrijk zijn die spanningen over de Europese centen niet: straks komt de grote ‘Green Deal‘ van de Europese Commissie van de grond. Dat gaat om een project van naar schatting 100 miljard euro, dat Europa ‘groener’ moet maken. De allocatie en financiering van die middelen wordt een cruciaal debat.

Nog meer over de centen: Net daarom lijkt de huidige discussie over een paar tientallen miljoenen, in het licht van de miljarden op de begroting in Europa en ook het federale België, een beetje banaal.

• Het relletje is ontketend door Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA). Die is boos omdat Wallonië volledig de Europese steun inzake klimaattransitie heeft gekregen.
• Het gaat om centen vanuit het Europese Transitiefonds. Vetpotten zijn dat allerminst: België krijgt amper 68,4 miljoen uit het totaal van 7,5 miljard euro.
• Heel die kleine 70 miljoen euro gaat naar de provincie Henegouwen, meer bepaald naar Doornik, Charleroi en Bergen.
• Dat Transitiefonds is immers vooral bedoeld voor regio’s die echt nog geen begin van omslag naar een groene economie hebben gemaakt: waar ze op steenkool teren en hoge uitstoot hebben. Het zijn Roemenië, Polen en Duitsland, die de meeste centen krijgen.
• De Commissie keek voor de 70 miljoen vooral naar het feit dat in Henegouwen de uitstoot van industriële broeikasgasemissies het hoogst is.
• Maar Jambon pikt dat dus niet, en stipt in een brief naar de Commissie aan dat in Antwerpen de petrochemie voor “een dubbele uitdaging” staat: de CO2-uitstoot verminderen, maar wel tegelijk concurrentieel blijven.
• Nogmaals: hier gaat het het over tientallen miljoenen, terwijl federaal en ook in de EU er ondertussen miljarden op het spel staan.

De essentie: Heel het verslechterende economisch klimaat maakt de federale onderhandelingen er echt niet makkelijker op. Integendeel: de onderhandelaars hadden misschien beter een akkoord gemaakt, toen de zon nog scheen. Nu is het al fors aan het druppelen, maar iedereen voelt dat er veel meer op ons afkomt, misschien wel een economische storm. En dan proberen de sociale eisen van de PS te verzoenen met de financiële realiteit van dit land, zal voor gelijk welke paars-groen-plus-combinatie bijzonder moeilijk worden.

Ondertussen bij Open Vld: Afscheid nemen is nooit makkelijk.

• Vertrekkend voorzitter Gwendolyn Rutten blijft maar proberen zichzelf in de kijker te spelen, iets wat in de Wetstraat wat ongewoon is voor een partijleider wiens mandaat bijna is afgelopen. Normaal laat men dan het podium aan de nieuwkomers.
• Rutten maakte alweer een filmpje over haar ‘honderd ideeën’, haar project dat nieuwe voorstellen “voor het land” wil lanceren, dat op Instagram verscheen. Daarin brengt ze tien van haar voorstellen in 30 seconden.
• Overigens lijkt het filmpje helemaal gekopieerd van de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern, die in november 2019 haar beleid in 2 minuten samenvatte in een video die erg authentiek en vlot overkwam. Vraag is dus of de kopie in deze beter is dan het origineel.