In Europa moeten de ministers van Financiën opnieuw de discussie aansnijden over noodkredieten voor corona. Maar de brede discussie over de coronabonds is niet weg. Frankrijk dreigt met een tegenzet: om dan maar met een kleinere groep gezamenlijk schuldpapier uit te geven. Maar dat is voor België lastig.

In het nieuws: Vandaag komen de ministers van Financiën van de eurogroep weer samen.

• Na een onwaarschijnlijke marathonvergadering van 16 uur teleconferentie, weliswaar met een paar pauzes waarbij sommigen virtuele bilaterales hielden, was er dinsdagnacht, woensdagmorgen, geen witte rook.
• Vandaag komt er een nieuwe poging om toch maar de brokken te lijmen. Dat zal niet evident zijn.
• Het zat op de marathonmeeting muurvast tussen Nederland en Italië. Beide krijgen nu stevige druk op zich om toch maar een compromis te maken. Daarbij ligt de focus in de eerste plaats op het ESM, het ‘Europees Stabiliteitsmechanisme’, een noodfonds van 410 miljard euro. Dat dit fonds ingezet zal worden om geld te lenen aan lidstaten getroffen door corona, daarover is men het eens.
• De discussie gaat vooral over de condities rond die leningen. Italië en Spanje willen eigenlijk geen enkele voorwaarde: dat betekent ook dat ze dit geld dan kunnen inzetten hoe ze dat willen, in Spanje bijvoorbeeld om een basisinkomen te financieren.
• Condities over economische hervorming wilde Roberto Gualtieri absoluut niet inbouwen in de voorwaarden. De Italianen hebben er een erg emotioneel debat van gemaakt in eigen land: helpt de EU ons eigenlijk wel? Met extremisten als Matteo Salvini in de nek, wil de Italiaanse politiek niet plooien.
• Daar heeft Wopke Hoekstra, de christendemocratische minister van Financiën in Nederland, z’n voet gezet. Hij wil strikte voorwaarden, en bleef ook na 16 uur op dat punt. Vandaag dus een nieuwe poging. Maar de Nederlandse politiek staat quasi unisono achter de calvinistische aanpak van Hoekstra: de tering moet ook naar de nering gezet.
• Maar onderliggend gaat de discussie veel dieper, en die is, zelfs met een deal vandaag over het ESM, niet uitgeklaard. Het gaat erover hoe de heropbouw van de economie moet gebeuren, en vooral de financiering ervan. Daarbij blijft Italië, maar ook Spanje en uiteindelijk ook de Franse president Emmanuel Macron, duwen op de uitgifte van gemeenschappelijk schuldpapier: de eurobonds of nu ‘coronabonds’.
• Dat was tijdens de marathonvergadering niet meteen het onderwerp, maar onderhuids blijft het sluimeren. Italië wilde een referentie ernaar in de tekst, de Noord-Europese landen willen er echt niet van weten.

The big picture: Het ziet er toch naar uit dat de EU zo in een verscheurend debat gaat terechtkomen. Daarbij ook de cruciale vraag: welke positie neemt België dan?

• Vannacht dropte Frankrijk immers een bommetje: het gaf toe te bekijken of het in de toekomst met een kleine groep landen kan beginnen aan de gemeenschappelijke uitgifte van schuldpapier. Macron loste dus die info, als duidelijke stok achter de deur: als het niet met Nederland, en mogelijk Oostenrijk en/of Finland kan, dan maar zonder hen: eurobonds op twee snelheden dus.
• “Laten we heel duidelijk zijn: dat is niet onze wens. Het blijft beter om dit samen te doen in een eurozone-formaat”, zo stelt een hoge Franse bron aan Reuters. “Maar de vraag rijst of een aantal dingen in de toekomst niet in een kleiner formaat kan worden gerealiseerd in termen van solidariteit, ook de uitgifte van schulden.”
• Dat idee is niet nieuw: in oude discussies werd het al een beetje minachtend de ‘Club Med’-bonds gedoopt. Maar de vraag is wie dan aansluit bij die groep, naast de voor de hand liggende Franse, Italiaanse en Spaanse deelnemers.
• België hinkt op twee benen in de discussie. Politiek gezien is aan Franstalige kant iedereen voorstander van die eurobonds, kranten zoals Le Soir wijden er hun edito aan om ze als ‘noodzakelijk’ te verklaren. De MR zit ook op die lijn, en zo tekende premier Sophie Wilmès (MR) een brief, samen met negen andere eurolanden, om die coronabonds te steunen.
• Plots zat België zo in een groepje dat ‘No Limits Nine‘ genoemd werd, diegenen die alle remmen loslaten en samen Europees schuldpapier willen uitgeven. De andere leden: Frankrijk, Italië, Spanje, Griekenland, Portugal als Zuid-Europese landen en Luxemburg, Slovenië en Ierland als de buitenbeentjes.
• Opvallend: Wilmès zwakte nadien die positie wat af. En zeker Alexander De Croo (Open Vld), de minister van Financiën, verklaarde al een aantal keer dat België “niet onverkort voor eurobonds is”. Hij sprak steeds over ‘voorwaarden koppelen’ aan dat gezamenlijk uitgeven van schuldpapier. In Vlaanderen is onder meer Groen heftig voor die coronabonds, maar is N-VA zeer kritisch. De Vlaamse liberalen zijn niet hun Franstalige tegenhangers: zij kijken veel minder naar wat de Franse president wil en eist.
• Maar wat als Macron straks doorduwt, en er toch een ‘kleiner’ groepje ontstaat? De Fransen lijken alles op alles te zetten om toch maar Duitsland mee te krijgen. Daar is met Olaf Scholz een socialist nu minister van Financiën, en dat is een heel andere positionering dan destijds Wolfgang Schäuble, de strenge minister die tijdens de eurocrisis in de gelijklopende discussie eurobonds tegenhield. Bovendien is Angela Merkel wel heel populair, maar heeft ze niet meer de politieke stootkracht. Dus wie weet, gaat Duitsland wel overstag?
• Gebeurt dat, dan is het spel gespeeld, en kan België zonder schroom meestappen: dan zijn het ook geen ‘Club Med’-bonds meer. Maar doet Duitsland dat niet (ze hebben er financieel ook geen belang bij, ze gaan hogere rentes betalen), dan zit België pal op die scheidingslijn.
• Dat dit geen detail is, mag wel duidelijk zijn: de hele discussie over de schulden zal mee in grote lijnen bepalen hoe het economisch herstel in de eurozone er straks gaat uitzien.

De harde cijfers: De Nationale Bank en het Planbureau, die de krachten bundelden, kwamen gisteren met een raming van de schade.

• Die blijkt, niet verrassend, enorm groot:
  • In 2020 komt er een krimp van 8 procent of 45 miljard euro.
  • In het tweede kwartaal zakt de economie zelfs 15 procent dieper.
  • Maar al in Q3 zou de heropleving beginnen.
  • 2021 zou zo zelfs een groei van 8,6 procent kennen.
  • Zo eindigen we in 2021 2 procent onder het pre-coronaniveau, met 60 miljard welvaartsverlies.
  • Het begrotingstekort gaat naar 7,5 procent.
  • De schuldgraad groeit tot 115 procent dit jaar.
• Interessant is dat de Nationale Bank zegt dat gezinnen eigenlijk niet gaan verarmen: het inkomen daalt wel met 1,5 procent, maar de consumptie zakt met 5,7 procent: we gaan dus sparen, omdat we niet (kunnen) uitgeven.
• Die cijfers leidden meteen tot een interessante kritiek. Want de voorspelling is wel ‘bold‘: een ongeziene, onuitgegeven economische dip, gevolgd door een even ongeziene ‘boom‘? Dat is toch wat de Nationale Bank zegt.
• De invloedrijke econoom Ive Marx spaarde z’n kritiek niet: “Ik geloof nooit dat je dat nu al kan doorrekenen met ook maar enige betrouwbaarheid, zeker die Chinese groei in 2021 niet. Verbazingwekkende communicatie.” Marx wijst onder meer op de bijzonder donkere cijfers van de OESO “die momentane impact becijferen”. “Die zijn ontzagwekkend. Rest van 2020 blijft met grote onzekerheden omgeven. En dan nu al willen voorspellen wat de groei zal zijn in 2021? Really?”
• Edwin De Boeck, de hoofdeconoom van N-VA, repliceerde: “Met wat we nu weten, zullen veel economische voorspellers (en zeker OESO red.) nog met redelijk vertrouwen een V-achtig herstel vooropstellen.” Zijn dienst becijfert wel dat elke maand dat het nu stilligt, de economie krimpt met zo’n 3 procent: als de crisis 3 maanden duurt is dat dus een tik van 9 procent. Dat is ongeveer het cijfer van de Nationale Bank.
• Hoe dan ook: die schuld komt er dus wel bij. Met een schuldgraad van 115 procent, nu is het nog zo’n 100 procent, zakt België dus een serieus stuk verder weg. Eurobonds zijn, puur financieel gezien, dan misschien ook niet zo gek voor België. Zeker als de crisis veel langer zou duren dan een paar kwartalen.

Na de storm, de taskforce en het noodplan: De Vlaamse minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) komt met een tienpuntenplan. Of zijn het er elf?

• In de woonzorgcentra dreigen veel slachtoffers te vallen, een communicatie over het aantal doden deze week deed de potjes overkoken. Onder meer vanuit de eigen zuil, was Margot Cloet van Zorgnet-Icuro bijzonder kritisch voor minister Beke.
• Zij had de situatie in de rusthuizen ‘chaos’ genoemd, en eiste achter de schermen veel regelmatiger overleg. Dat wilde ze dagelijks, en ging daarbij ook bij de coalitiepartners van haar ‘eigen’ minister op de koffie: ze riep de steun van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) in. Dat leidde tot een zeer gespannen relatie tussen Beke en Cloet.
• Daarbij kwam ook felle politieke druk: met een forse klap legde sp.a-voorzitter Conner Rousseau het dossier op tafel. Dat leidde tot een fel debat in het Vlaams Parlement, waarbij alle oppositiepartijen erin sprongen, ook in tijden van corona dus, en Groen misschien wel de overhand nam op sp.a.
  • “Misschien moet u nu geen tijd meer verloren laten gaan en niet wachten om dit plan pas vrijdag aan de regering voor te stellen. In digitale tijden moet dat toch sneller kunnen?”, stelde Björn Rzoska van Groen.
  • “U bent de kapitein van een zinkend schip. U monitort wat er aan het gebeuren is in plaats van het lek te dichten”, sneerde Jos D’Haese van PVDA.
  • Vlaams Belang kwam met een vernederend voorstel voor Beke: “Waarom niet Jan Jambon de crisisaanpak laten leiden?”, zo stelden ze venijnig.
  • De sterkste repliek van sp.a kwam misschien nog van Freya Van den Bossche op Twitter: “Flauw, maar vooral onwaar als Beke zegt dat hij ‘al met maatregelen bezig was’, nog voor de oppositie wist wat corona was. Ik diende mijn eerste vraag daarover op 9 januari in, er werd meewarig over gedaan. Hij moet nu ook niet beginnen liegen. (…) De waarheid duurt het langst.”
• Beke moest hoe dan ook een forse batterij vragen trotseren, de ene al minder evident dan de andere om te beantwoorden: dezelfde zaken kwamen systematisch aan bod.
• Maar tegelijk kwam hij met de ultieme verdediging: een tienpuntenplan, een aanpak, een ’taskforce’. Dat laatste is ondertussen een vast begrip geworden, als er problemen zijn in de coronacrisis.
• Beke liet zich verbaal ook niet in de hoek zetten: “Aan dit plan is weken gewerkt met de regio’s, de vakbonden en de koepels. Ik doe niet aan aankondigingspolitiek. Ik communiceer pas als er een plan op tafel ligt”, zo duwde hij terug.
• Daarbij valt op dat de Vlaamse aanpak misschien wel slachtoffer is van haar eigen ‘succes’: er wordt erg veel gemeten. In Nederland bijvoorbeeld is men veel minder accuraat aan het tellen: daar dateren de laatste cijfers van rusthuizen van 1 april, en toen sprak men al van 40 procent van de Nederlandse woonzorgcentra die besmet zijn. “Onze cijfers zijn zelfs fijnmaziger dan het federale”, zo was te horen.
• Meteen toverde Beke ook de perfecte naam uit z’n hoed om die taskforce te gaan leiden: Karine Moykens, de secretaris-generaal van de administratie Welzijn, die voor Cloet de kabinetschef was op Welzijn, bij Jo Vandeurzen (CD&V). In 2019 was ze ‘overheidsmanager van het jaar’.
• Op de eerste meeting gisteren was er al meteen wat discussie: er kwam nog een puntje bij. “Het zijn elf actiepunten geworden”, zo meldt Margot Cloet vanmorgen triomfantelijk op Radio 1. Maar blijkbaar niet voor Beke, die ook op Radio 1 bevestigt “dat het tienpuntenplan met tien punten blijft”. Tussen beiden is niet veel liefde verloren gegaan.

Alweer een premie: Het duurde voor bepaalde politici duidelijk wat te lang, de periode waarin een minister even geen bijkomende, fonkelnieuwe premie kon aankondigen.

• Gelukkig is er nog Denis Ducarme, een van de zeven MR-ministers in de regering. Als minister van Zelfstandigen haalt hij nu nog eens een premie voor zichzelf binnen.
• Er komt een premie voor zelfstandigen in bijberoep van 645 euro. Zelfs 807 euro voor zelfstandigen met kinderen. Die premie komt bovenop de Vlaamse premie van 1.500 euro.
• Nathalie Muylle (CD&V), de federale minister van Werk, zette ondertussen ook de ‘degressiviteit‘ van de werkloosheidsuitkeringen drie maanden stop. In die maanden daalt de uitkering dus niet: werklozen kunnen nu moeilijk werk zoeken. Dat was vooral een eis van de linkerzijde, die altijd de degressiviteit met hand en tand heeft bestreden.
• Ondertussen is de ‘premiewoede’ van de regering wel wat gekoeld: iedereen beseft dat hier en daar ‘iets’ doen, niet meteen de juiste aanpak is. Binnen de regering wil men liever een “groter plan” op een bepaald ogenblik presenteren.
• Dat is exact wat Bart De Wever (N-VA) vanuit oppositie bepleit. In De Tijd dringt hij nu aan op een snel ‘exitplan’ voor de economie: “Bij de PS zijn ze bezig met uiterst linkse ideeën op te frissen om onze economie naar aanleiding van corona te gronde te richten. Wij kijken eerder naar de input om onze economie zo snel mogelijk weer op gang te krijgen. Zie de Nederlandse en Franse richtlijnen, omdat die meer economische activiteit mogelijk maken met voorschriften die we vandaag mogelijk al kunnen toepassen.”
• Dat belooft meteen een leuke discussie te worden onder ‘de tien’: hoe snel en vooral, op welke manier, de heropstart organiseren.

Interessant om volgen: Hoe loopt die federale regering nu?

• Het is niet de eerste keer dat het hier te lezen staat, maar de constructie van een minderheidskabinet, maar wel met de volmachten, het blijft een vreemd beestje.
• De Kamer, die daardoor een beetje buitenspel staat, reageert nu wel meer en meer. Want drie wetsvoorstellen liggen klaar, terwijl er dus toch die volmachten zijn. Alleen, oh ironie, het gaat sneller via het Parlement, zo weet De Standaard.
• Het gaat niet om grote zaken, allemaal uit de koker van minister van Justitie Koen Geens (CD&V): notarissen zouden kunnen gaan werken met videocon­ferencing en met een digitale handtekening, de sociale verkiezingen moeten uitgesteld, en medewerkers van de civiele bescherming moeten makkelijker overuren doen.
• Geens laat de volmachten dus voor wat ze zijn. Op de superkern kondigde hij aan om die zaken ‘gewoon’ via het Parlement te laten gaan. Toch een beetje een statement.
• De N-VA, die van in het begin moeite had met de volmachten, neemt het in dank aan: “Met wat goede wil kan zo’n wetsvoorstel in een dikke week door het Parlement raken. Maar dat betekent meteen ook dat over die wetsvoorstellen een normaal parlementair debat kan plaatsvinden met een duidelijke stemming nadien”, zo stelt N-VA-fractieleider Peter De Roover.

Om te onthouden: Als er ooit een onderzoekscommissie komt rond de mondmaskers, dan toch dit goed noteren.

• In de commissie Defensie kwam de bevoegde minister Philippe Goffin (MR) nog even terug op de vraag van de strategische stock mondmaskers. Daar was Goffin wel glashelder: het was helemaal niet de schuld, want ook niet de verantwoordelijkheid, van Defensie, dat die stock vernietigd is. Hij wees nadrukkelijk naar de FOD Volksgezondheid.
• Goffin gaf een chronologie:
  • In 2005 sloten Defensie en Volksgezondheid een convenant om de strategische stock in een opslagplaats van het leger onder te brengen.
  • Tussen 2005 en 2012 liggen die maskers in een verwarmde legerhal in Namen.
  • In 2012 eindigt dat, omdat de kazerne zal verkocht worden en men niet meer wil investeren in een nieuwe verwarmingsinstallatie. Die lijkt nodig om de maskers goed te bewaren. Defensie brengt Volksgezondheid op de hoogte, maar die vinden dat niet erg. Allemaal goed en wel, maar Defensie sluit wel een nieuwe convenant af, met die gewijzigde condities daarin.
  • Tussen 2015 en 2018 wordt de stock vernietigd, de mondmaskers zijn vervallen. Dat gebeurt niet eenzijdig door Defensie, die zich strikt aan alle convenanten hield, aldus Goffin.
• Tenslotte duidde die ook dat de vernietiging van de maskers niets met de komst van een asielcentrum te maken had, een nieuwtje dat in extreemrechtse kringen werd verspreid.