De druk op partijen in de Wetstraat gaat naar een kookpunt: de coronacrisis barst in alle hevigheid los. Die omstandigheden zijn perfect voor opdrachthouders Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR) om druk te zetten om Vivaldi in gang te duwen.

Wat gebeurt er precies? We zitten aan de vooravond van een mogelijke grote doorbraak van het sars-CoV-2-virus. Dat geloven de experts die de ontslagnemende federale regering adviseren. Die kwam gisteren fors naar buiten om te communiceren, maar was niet heel duidelijk in haar maatregelen: zo werd er wel ‘advies’ gegeven, maar de verantwoordelijkheid om echt te beslissen werd doorgeschoven naar de gouverneurs. Erg voorzichtig dus, wat meteen de crisis ook een tikje ‘politiek’ maakte: Bart De Wever (N-VA) gaf als Antwerps burgemeester een sneer naar de restregering van Sophie Wilmès (MR).

De details: Het moment waarop gehandeld moet worden om een epidemie in te dammen, lijkt aangebroken.

• In Europa is Italië de referentiecase op dit moment. Daar staat de teller op 631 doden, in één dag kwamen er gisteren 168 slachtoffers bij, de grootste toename op één dag. Het aantal besmettingen ligt momenteel op 10.149 gevallen.
• De reactie van de Italianen kwam gradueel: eerst werden regio’s in het noorden van het land in lockdown gezet, nu staat heel het land in quarantaine.
• Modellen wijzen uit dat België op een Italiaans scenario zit, minus negen dagen. Dat wil zeggen dat, als we dezelfde evolutie als de Italianen kennen, het virus binnen negen dagen op dezelfde manier verspreid zal zijn. Momenteel staat de teller van het aantal besmettingen in België op 267, met tot op heden één dodelijk slachtoffer, een negentigjarige man.
• Tijd dus om die Italiaanse modellen te vermijden: de federale regering zette een communicatieoffensief in. Een lange persconferentie in de bunker, het perscentrum onder de Wetstraat Zestien, en daarna een toer van premier Sophie Wilmès langs de tv-zenders.
• Zo trok Wilmès zelf naar de studio’s van de VRT, om daar live in de nieuwsuitzending liefst acht en een halve minuut lang uitleg te gaan geven. “We weten toch wel, als u in een geconfineerde (sic) plaats bent met heel veel mensen, de kans dat u besmet wordt veel groter wordt”, zo gaf ze duiding.
• Met ‘geconfineerd‘ bedoelde de premier indoorevenementen. Daarvan vroeg de federale regering aan lokale burgemeesters al diegene met meer dan 1.000 aanwezigen af te gelasten. Een vraag dus, geen bevel of richtlijn.
• Wilmès had daarvoor de federale én gewestregeringen bijeengebracht met wetenschappers, samen in de Nationale Veiligheidsraad. Het leverde het plaatje op van Wilmès naast Jan Jambon (N-VA) en Elio Di Rupo (PS); een oud-premier, een huidige, en de man die het wilde worden, zo merkten journalisten op.
• Achter de schermen was er wel degelijk discussie, zo is te horen. Zo wilden de Franstaligen veel verder gaan, en forse maatregelen opleggen, terwijl de Vlaamse gesprekspartners toch voorzichtiger waren, en vooral waarschuwden voor de economische gevolgen van te drastisch ingrijpen.
• De premier was achteraf duidelijk over het objectief: “De verspreiding van het virus zo veel mogelijk vertragen“, zodat we niet in diezelfde Italiaanse toestanden komen. “We moeten vermijden dat we straks moeten zeggen: hadden we maar meer gedaan.”
• “Geen prettige beslissingen. Maar doen we dit niet nu, dan dreigen straks veel strengere maatregelen“, zo stelde minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) over de maatregelen.
• Tegelijk bleef het ook wel beperkt: voor shoppingcentra of andere grote permanente ontmoetingsplekken geldt de maatregel niet.
• En evenmin geldt ze voor voetbalmatchen of wielerwedstrijden: die zijn in openlucht, “de ventilatie is dus beter”. In Nederland, Duitsland, Spanje en Portugal spelen ze wel de voetbalmatchen achter gesloten deuren, in Italië is alles voorlopig afgelast. Maar Wilmès riep daarover enkel op “dat risicogroepen, mensen op leeftijd of met zwakke gezondheid deze evenementen uitdrukkelijk beter niet bijwonen”.

Hoe werd de crisis dan ook een stukje een politieke discussie? De federale regering schoof de hete aardappel een beetje door.

• Het zijn nu de burgemeesters en gouverneurs die plots de beslissing in hun bak krijgen. Indoorevenementen met meer dan duizend aanwezigen op hun grondgebied zouden tot eind maart niet meer mogen doorgaan, maar het hangt uiteindelijk toch af van “hoe groot de zaal is, hoe dicht mensen bij elkaar staan, over welk ventilatiesysteem de zaal beschikt en ook hoelang het evenement duurt”, zo stelde De Block.
• Aan Franstalige kant voerde men daarop wél de forcing: In het Brusselse Gewest besliste minister-president Rudi Vervoort (PS) simpelweg om gewoon alle indoorevenementen met meer dan duizend man te schrappen.
• Wallonië ging ook nog een stap verder, en verbood alle bezoeken aan rusthuizen gewoon voor de rest van de maand maart.
• Daarop reageerde N-VA-voorzitter Bart De Wever, als burgemeester weliswaar: “Ik kan in Antwerpen alleen evenementen verbieden op basis van duidelijke en objectieve richtlijnen die door de federale overheid worden opgelegd, niet louter op basis van een advies.”
• “Ik wijs erop dat Vlaams minister-president Jan Jambon, een naaste van De Wever, deel uitmaakt van de Nationale Veiligheidsraad en dat hij zijn akkoord heeft gegeven”, reageerde Wilmès giftig.
• Maar de klemtoon ligt toch duidelijk anders. De Wever keek vooral naar grote economische schade. En hij wees er fijntjes op dat de federale regering daar blijkbaar niet mee bezig was geweest: “Bij zo’n richtlijn zou er toch ook een schadefonds moeten komen om een economisch bloedbad in de sector en bij de vele onderaannemers van deze evenementen te vermijden.”
• Het gaat erover dat volgens De Wever “draconische maatregelen vooral paniek zaaien”. “We moeten ons de vraag durven stellen of onze reactie op het coronavirus niet erger is dan corona zelf.”

De reacties bleven daarop komen: De kakofonie toont wel aan dat er onderliggend op dit moment een politiek conflict broeit.

• “Hoe ga je aan je inwoners uitleggen dat je wel nog naar een evenement in het Sportpaleis mag, maar niet meer naar de Ancien Belgique of naar Vorst Nationaal? Dat is toch niet logisch“, zo reageerde de Brusselse burgemeester Philippe Close. Maar ook hij lijkt meer op de lijn van “geen paniek”: “We zijn nog erg ver van Italiaanse toestanden”, zo lichtte hij toe.
• In Le Soir gingen alvast alle registers open. Het standpunt van de krant, onder de titel “Mr. De Wever, doe mee aan de strijd tegen het coronavirus”, is een in vitriool gedoopte aantijging aan het adres van de N-VA-voorzitter. “Wat voor een dubbel en onverantwoordelijk spel, in tijden van grote stress, terwijl z’n eigen partijgenoot wel de federale maatregelen goedkeurde”, zo stelt de krant.
• Ondertussen wordt de soep lang niet zo heet gegeten. Cathy Berx (CD&V), de gouverneur van Antwerpen, kondigde vanmorgen aan dat er voor haar provincie “vanavond overleg komt met alle burgemeesters en de ziekenhuissector”. “We gaan met duidelijke richtlijnen komen”, zo stelde Berx.
• Op de vraag, op Radio 1, of de federale regering niet beter duidelijker beslist had, bleef ze diplomatisch. “Dat had gekund, maar ze hebben de afweging gemaakt, en de situatie kan verschillen van provincie per provincie. We moeten onze verantwoordelijkheid nemen en zullen dat doen. We hebben alle info om beslissingen robuust te onderbouwen.”
• In haar provincie zijn ondertussen alvast 46 evenementen “principieel afgelast“. Dat wil zeggen dat ze niet doorgaan, “tenzij de organisatoren kunnen aantonen dat ze het zo kunnen organiseren dat er voldoende afstand en sterke verluchting is”.

Tussen de regels: In de context van die crisis is de rol van de restregering meer dan symbolisch.

• Nu aantonen dat die regering werkt, dat de ploeg rond Wilmès het hoofd kan bieden aan de crisis, en op de juiste manier communiceert: het mag gelden als een generale repetitie voor diegenen die hopen op een doorstart van de ploeg, rond de restregering.
• Dat scenario circuleert nu al een tijdje: de twee koninklijke opdrachthouders, Patrick Dewael en Sabine Laruelle, broedden al van bij hun start op een scenario waarbij de huidige ‘noodtoestand’ ingeroepen wordt om toch maar naar een ‘upgrade‘ te gaan van de huidige restploeg.
• De sleutel ligt daarbij bij Wilmès: zij zou dan het gezicht en de leider worden van een formatiepoging, de volgende fase waarin Dewael en Laruelle de onderhandelingen willen brengen.
• Een heftige medische en daarna economische crisis kan de nodige druk creëren, daarop hopen Dewael en Laruelle al langer. Al drie dagen lang wordt gewezen op het gruwelijke rapport van het Monitoringcomité dat eraan komt, waarbij de budgettaire toestand van het land zienderogen verslechtert.
• Ondertussen zijn verschillende banken en financiële instellingen al met scenario’s bezig van recessie: twee kwartalen op rij waarbij de Belgische en Europese economie zou gaan krimpen.
• Een sterke Wilmès en co, die leiderschap tonen, en daarbij de druk van de omstandigheden van de coronacrisis, zou dan uiteindelijk moeten de nodige partijen kunnen overtuigen.

Wie moet dan mee aan boord? Het is een subtiel spel, waarbij Dewael en Laruelle liefst zeven groene lichten nodig hebben:

• Drie partijen springen meteen mee:
  • PS: Die krijgt wat ze altijd vroeg, een regering zonder N-VA. De prijs die ze zullen moeten betalen, is wel stevig: een sociaal-economisch meer rechts beleid dan wat met N-VA mogelijk was. De partij is overigens in quarantaine: een topmedewerker is besmet met corona, alle key medewerkers van Paul Magnette (PS) blijven voorlopig thuis. Zelfs journalisten die onlangs in contact kwamen met de man zitten thuis.
  • MR: De Franstalige liberalen zien een doorstart rond Wilmès als een droomscenario. Zij torpedeerden eerst eigenhandig Vivaldi I, de poging van Magnette in november vorig jaar, en lagen ook mee aan de basis van de mislukking van Koen Geens (CD&V) om paars-geel te maken. Maar zij zouden nu de ultieme beloning krijgen: een Europees Commissaris én een premier.
  • Ecolo: Die zitten net als de PS al heel lang op de lijn “om nooit met N-VA te gaan”. Als ze ook federaal in de regering raken, hebben ze op elk niveau ministers en macht.
• Twee partijen zitten een tikje moeilijker:
  • Open Vld: Zit veel moeilijker. Ideologisch zijn ze omringd door veel linksere partijen, Vivaldi was al in november een bijzonder moeilijke oefening. Maar het momentum is er: net voor er een nieuwe voorzitter komt, zou deze coalitie er wel doorgeduwd kunnen worden voor alle kopstukken. Zij gaan hun eigen Kamervoorzitter niet afvallen, en redeneren ook in functie van hun eigen job: straks opnieuw minister zijn.
  • Groen: De Vlaamse groenen blijven een trouwe fan van Vivaldi. Al zit er wel wat ruis op de lijn tussen Kristof Calvo, de fractieleider die onvoorwaardelijk voorstander is van regeringsdeelname, en voorzitter Meyrem Almaci, die ietsje meer terughoudend is, en haar partij profiel wil blijven geven. Hoe dan ook klinkt nu dat Groen ‘inhoudelijk‘ wil wegen.
• De moeilijke gevallen, waar het licht niet op groen staat.
  • Sp.a: De relatie met de twee opdrachthouders is niet optimaal. Dewael en Laruelle verhulden vorige week nauwelijks dat ze nog op een spoor zaten om sp.a te dumpen. Een poging om via grote druk de Vlaamse socialisten toen te doen plooien, mislukte. Zijn er dan nu betere, inhoudelijke argumenten, in de plek van brute kracht?
  • cdH: Is nodig om zo CD&V onder druk te zetten. “Desnoods dan maar zonder de Vlaamse christendemocraten en mét cdH, we gaan niet op hen wachten”, zo luidt het dreigend bij Vivaldisten. Maar dat is natuurlijk wel erg doorzichtig, en geeft Maxime Prévot en co niet meteen het gevoel erg ‘gewild’ te zijn.
  • CD&V: Na de ledenbevraging is het zeer moeilijk voor voorzitter Joachim Coens om nog veel af te wijken van de lijn dat een Vlaamse meerderheid nodig is. Dat neemt niet weg dat er echt wel druk is van de ACW-vleugel om een bocht te nemen. Maar anders dan bij Open Vld, neigen de kopstukken niet naar regeringsdeelname.

Om rekening mee te houden? De zaak van Zakia Khattabi duikt weer op: een zoveelste poging wordt ondernomen om de voormalige voorzitter van Ecolo in het Grondwettelijk Hof te krijgen.

• Khattabi haar case liet in het verleden nochtans een bittere smaak na. Anders dan bijvoorbeeld de Vlaamse socialiste Yasmine Kerbache, die naar een benoeming in dat Hof fietste zonder enige frictie, ligt Khattabi moeilijk. In haar carrière deed ze weinig tot geen moeite om bruggen te bouwen, terwijl haar partij Ecolo zonder verpinken haar benoeming ‘eiste’.
• Maar zo’n benoeming loopt via de Senaat, en daar heeft men twee derde van de stemmen nodig. Dat is telkens in het verleden een formaliteit gebleken bij andere politici, maar deze keer niet. In januari werd ze weggestemd, ondanks een soort Vivaldi-coalitie rond haar.
• Nu duwt Ecolo opnieuw. Voorzitter Jean-Marc Nollet wil een hoorzitting en dreigt meteen: “Als Khattabi het niet haalt, is de rechtstaat in gevaar”, zo stelt Nollet.
• In een gesprek met De Standaard volgt de ene gespierde uitspraak na de andere:
  • “Het was een agressieve, seksistische en racistische campagne die de N-VA tegen haar lanceerde, waarbij leugenachtige info werd verspreid.”
  • “We weigeren om Zakia te laten instrumentaliseren voor een communautair conflict.”
  • “Zakia is een echte staatsvrouw. Ze heeft regeerakkoorden gesloten, onder meer in Brussel. Dat was met Vlaamse partijen.”
• Los van de forse taal, is politiek natuurlijk altijd een kwestie van stemmen tellen. Vreemd genoeg deden Ecolo en Khattabi dat in januari niet echt grondig. Een rondvraag van deze nieuwsbrief leert het volgende:
  • De socialisten, groenen en de MR stemden massaal mee in de Senaat. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez daagde zelfs speciaal op in de Senaat om zelf te stemmen en om zo z’n woord te houden.
  • Bij CD&V wil niemand het zeggen, maar stemde de fractie, ondanks weinig liefde voor Khattabi, wel degelijk mee om haar te steunen. Tussen haakjes: vraag is of daar deze keer een zoveelste ‘Vivalidi-test’ weer wel zo makkelijk passeert. Onder meer Peter Van Rompuy (CD&V), een notoir tegenstander, zit in de Senaatsfractie.
  • Bij Open Vld had Gwendolyn Rutten haar woord gegeven. Maar Els Ampe, zelf kandidaat-voorzitter nu, stemde tegen. Zij gaat nu niet plots haar mening veranderen. De andere Open Vld-senatoren zijn Vivaldisten, zij stemden mee met Khattabi.
  • N-VA en Vlaams Belang stemden tegen.
  • Dat brengt, met een eenvoudige rekensom, ons tot de conclusie dat één fractie geen woord hield: de PVDA/PTB. Die zijn nodig om aan twee derde te komen, maar de stemming loopt wel anoniem: niemand weet uiteindelijk wat je doet of niet. En kijk: Khattabi kwam uiteindelijk twee stemmen tekort, die naar de obligate ‘reservekandidaat’ van Ecolo, Fouad Lahssaini, gingen. Alles wijst erop dat twee PTB’ers voor Lahssaini stemden, wiens dochter overigens bij de communisten actief is.
• Met andere woorden: heeft Ecolo nu wel garanties van de PTB, en houden ze alle andere voorstemmers van januari vast, dan kunnen ze Khattabi erdoor krijgen. “Er is overleg geweest met de andere partijen, behalve met Vlaams Belang en de N-VA. (…) Door collega’s van mij is er ook met de Senaatsfracties zelf overlegd”, zo zegt Nollet.

Ondertussen bij Open Vld: Een weinig verrassende stap in de race.

• Alexander De Croo (Open Vld) geeft in Knack een endorsement aan Egbert Lachaert. Groot is die verrassing niet, iedereen wist dat De Croo in ‘Team Egbert‘ zat. Maar de liberale vicepremier is wel fors in z’n uitspraken en noemt Lachaert “de nieuwe Macron”.
• Volgens de mythologie binnen Open Vld is de keuze van de ‘clan De Croo’ wel indicatief: de laatste decennia kozen vader Herman en zoon Alexander systematisch het winnende kamp bij interne verkiezingen.
• Overigens was er gisteren zowat het boeiendste debat met Egbert Lachaert, sinds het begin van de interne strijd bij Open Vld. Alleen was dat debat niet met andere kandidaat-voorzitters, maar met Raoul Hedebouw van PVDA.
• Het waren de studentenverenigingen van de liberalen, het LVSV, en van de communisten, de Comac, die in Leuven een soort ‘rumble in the jungle’ tussen de rode communist en de donkerblauwe liberaal organiseerden.
• Het leverde vuurwerk op: Lachaert is een ideoloog, maar ook wel een goede debater. En Hedebouw, in perfect Nederlands, deed niet onder, wat twee uur boeiend inhoudelijk steekspel opleverde.
• Eén opgemerkt moment: de discussie over de telecomsector.
  • “25 jaar geleden hadden we de RTT. En als je een telefoonlijn wilde, dan moest je bellen, als je iemand aan de lijn had, kwamen ze zes maanden later installeren, één model. Je had chance als je een lijn had”, zo stelde Lachaert.
  • “Het is een les uit de geschiedenis: er is geen vooruitgang, alleen maar stilstand, als je het aan de staat laat. In Venezuela heeft men gedaan waar Raoul nu voor pleit: nationalisering van de energiesector. Vandaag is dat land compleet failliet.”
  • Hedebouw repliceerde vlot: “Een compleet fout idee, dat de culturele hegemonie hierrond aantoont. Heb jij al eens recent gebeld naar de dienst van Proximus? Ik heb vorige week 37 minuten gewacht. Er wordt een imago gecreëerd, dat alles veel beter gaat. Met kleuren en toeters en bellen. Dat idealiseren van het kapitalisme, terwijl dat totaal niet waar is.”
  • “Alle recente technologische vooruitgang, die is compleet betaald door de overheid. Satellieten, het gps-systeem: allemaal openbare diensten, de Amerikaanse overheid die betaalde dat. Die culturele hegemonie, dat alles beter gaat in de privé, die klopt helemaal niet. En waarom? Omdat investeerders niet op lange termijn denken, niet wetenschappelijk. Ze willen alleen maar wat opbrengt.”

Het mediamoment dat u mee moet hebben: Misschien toch wel de passage van Mia Doornaert in De Afspraak.

• Het was vooral hét moment van minister van Jeugd Benjamin Dalle (CD&V), die zich op een bepaald moment zichtbaar doodergerde aan de felle uitval van Doornaert op “de jeugd”, die ze verwend noemde.
• “Eerlijk gezegd, over welke jeugd heeft mevrouw Doornaert het? Ik ben heel veel op het terrein. Ik zie heel veel mensen die actief zijn in jeugdbewegingen en jeugdhuizen. Ik weet niet, mevrouw Doornaert, of u daar soms komt? Maar je ziet daar heel veel engagement. Bijna 40.000 jongeren staan elke dag in de leiding, engageren zich vrijwillig. Als men dan zegt, ‘dit is de generatie die alles in de schoot geworpen heeft gekregen’, ja dan vraag ik mij af, over welke jeugd gaat dat?”, zo stelde Dalle.
• Overigens deed Herman Van Goethem daarop in de volgende discussie over de Dossin-kazarne Doornaert helemaal dood, met de simpele vraag of ze dan ooit in dat museum geweest was. “Neen”, was het antwoord waarmee de boeken dicht gingen.