Finland experimenteert met een basisinkomen. Is dit het begin van een verhaal dat voor velen als ondenkbaar werd beschouwd? Laten we niet te snel te hoog van de toren blazen want er zijn al meteen enkele belangrijke punten van kritiek, maar het feit dat een Europees experiment eindelijk een feit is, kan voorstanders van een basisinkomen alleen maar gelukkig stemmen.
Optimisme
Eerder deze week konden we in verschillende Vlaamse kranten vernemen dat Finland begonnen is met het invoeren van een experimenteel basisinkomen. Een idee dat voor sommigen onmogelijk en onrealistisch bleek, is vandaag de dag deels een feit.
Laat mij in eerste instantie enthousiast zijn dat een Europees land het idee van een basisinkomen genegen is en effectief wil experimenteren met het idee in de praktijk. Wat mij bijzonder gunstig stemt is het feit dat het idee zowel aan de linker- als aan de rechterzijde van het politieke spectrum wordt gedragen.
Bovendien is er niet alleen een brede consensus binnen de politieke leefwereld, maar ook de bevolking lijkt gewonnen voor het idee. Met veel nieuwsgierigheid kijk ik uit naar de resultaten van dit tweejarig experiment.
Scepticisme
Laat mij op de tweede plaats toch ook een kritische noot plaatsen bij het Finse experiment. Zoals heel duidelijk te lezen valt op de website van het Basic Income Eath Network is een basisinkomen te definiëren als een onvoorwaardelijk, individueel en universeel inkomen.[1] Een inkomen dat dus aan ieder individu zonder voorwaarde op regelmatige basis wordt toegekend.
Hier situeert zich al meteen een probleem met de test in Finland. Het gaat namelijk niet om een universeel experiment aangezien alleen actuele werklozen in aanmerking kwamen. Het zal dus heel moeilijk worden om uitspraken te doen die verder te veralgemenen worden over de gehele populatie. Tweeduizend willekeurige werklozen zullen namelijk niet representatief zijn voor de hele bevolking. Een positief punt is daarentegen wel dat de controlegroep (ook hier enkel werklozen) vergelijking wel mogelijk maakt.
Een tweede punt van kritiek is het feit dat het bedrag van 560 euro niet erg veel is, ook niet in Finland. Een basisinkomen zal pas echt efficiënt zijn als het bedrag rond een bestaansminimum zou schommelen.
Een derde punt van kritiek gaat over het feit dat het huidige Finse systeem van sociale zekerheid voor deze tweeduizend werklozen niet wordt ingeperkt. Met andere woorden, zij blijven genieten van de voordelen van de sociale zekerheid en ze ontvangen daarboven een basisinkomen. Met de betaalbaarheid van een basisinkomen in het achterhoofd lijkt mij een basisinkomen als een surplus op de reeds bestaande sociale zekerheid bijna onrealistisch.
Ten slotte wil ik vraagtekens opwerpen bij de duur van het experiment. Zijn twee jaar voldoende om conclusies te trekken op lange termijn? Een van de meest bekende experimenten in de wereld was dat uit de jaren ’70 in het Canadese stadje Dauphin, in Manitoba en zelfs hier had het experiment een termijn van vier jaar, wat voor velen nog als te weinig werd beschouwd om behoorlijke conclusies te trekken.
Gevolgen voor België?
Is de toon nu gezet en zal Finland een voorbeeld worden voor de rest van Europa? Wel, we zien dat de voorstanders van een basisinkomen niet langer geïsoleerde gevallen zijn en worden bestempeld als fantasten.
In onze buurlanden zowel in Nederland als Frankrijk is men volop aan het discussiëren en zelfs aan het experimenteren. In verschillende Nederlandse steden starten namelijk gelijkaardige projecten zoals dat van Finland. Dezelfde kritiek blijft hier van toepassing. Nederland is ons misschien weer voor als het gaat over het effectief in de praktijk brengen van een aantal experimentele projecten, toch blijft België niet achter.
Volgens een poll van Kanaal Z blijkt dat zes op tien Vlamingen het idee van een basisinkomen wel degelijk genegen is.[2] Voor deze mensen is er goed nieuws want Volksvertegenwoordiger Nele Lijnen (Open Vld) heeft reeds op 25 november 2015 een voorstel van resolutie ingediend betreffende het basisinkomen (te lezen op de website van De Kamer). Hierin ijvert zij voor het laten uitvoeren van een waardevol Europees experiment dat voldoet aan alle criteria dat een basisinkomen vraagt, dus ook het universele aspect. Bovendien vraagt zij ook aan het Planbureau om te laten uitrekenen wat dit (financieel) voor België zou kunnen betekenen. Wordt vervolgd.
[1] Bien, ‘About Basic Income’. (http://basicincome.org/basic-income/).
[2] Knack, ‘6 op 10 Vlamingen pro basisinkomen’. (http://kanaalz.knack.be/nieuws/6-op-de-10-vlamingen-pro-basisinkomen/video-normal-794753.html.)