Hoe onze winter verloopt, wordt bepaald door de straalstroom. Als die verandert, veranderen onze winters mee, logisch. De straalstroom is sowieso niet elk jaar exact hetzelfde, wat verklaart waarom vorige winter gekenmerkt werd door vriesweer en een dikke sneeuwlaag, en deze door wind en regen. Opvallend is de langdurigheid van deze weerstoestanden: geen drie dagen stormweer, maar drie weken. Dat zou verklaard worden door een verandering in de straalstroom, wat een diepgaand effect kan hebben op het weer in Noord-Europa en Noord-Amerika.
1. Wie zegt dat?
Professor Jennifer Francis (Rutgers University, New Jersey). Haar studie werd gepresenteerd op de jaarlijkse meeting van de organisatie American Association for the Advancement of Science in Chicago.2. Wat zegt ze precies?
De straalstroom zou aan het veranderen zijn: het pad van de straalstroom wordt langer, meandert meer, kortom gaat trager.3. Hoe wordt dat veroorzaakt?
Dat is nog niet duidelijk. Het kan een tijdelijk effect zijn, het kan beïnvloed zijn door de mens of de warmere Noordpool kan er voor iets tussen zitten. De temperatuur stijgt daar twee tot drie keer sneller dan bij de rest van de wereld. Het temperatuursverschil tussen de Noordpool en de ‘mid-latitudes‘, dat is de zone tussen de ‘hoge’ en de ‘lage’ latitudes, voor de noordelijke hemisfeer ligt dat tussen 50° en 60°, vuurt de straalstroom aan.
Bij een hoog temperatuursverschil, gaat de straalstroom snel en ploegt zich door alles heen, ook een hogedrukgebied dat in de weg ligt. Bij een laag temperatuursverschil, zoals steeds vaker het geval is met een opwarming van de Noordpool, wordt de woelige straalstroom eerder een rustige rivier die om een obstakel heen stroomt (= meandert).
4. Wat betekent dat voor onze winters?
Als de verandering in de straalstroom permanent blijkt, wat nu nog niet kan gezegd worden, dan wordt verwacht dat onze winters minder wisselvallig zouden zijn. In plaats daarvan krijgen we voor langere periodes hetzelfde weertype, zoals vorig jaar al het geval was met het vriesweer, en dit jaar met de felle buien en windstoten. In de Verenigde Staten leidt dat tot extreme koude en sneeuw in het noorden én het zuiden, terwijl Alaska dan weer van warmer weer geniet en Californië kreunt onder aanhoudende droogte.
Tweede effect: koud weer word zuiderlijker geduwd, en warm weer noordelijker, met sneeuw en ijs tot gevolg in zuideijke gebieden en winters zonder vriesdagen in noordelijkere gebieden.
Is dit allemaal schuld van klimaatverandering?
Ook dat is te vroeg om te zeggen. “We weten dat de Noordpool de laatste 15 jaar snel opwarmt. Een te korte periode om er duidelijke lessen uit te trekken”, aldus Jennifer Francis aan de BBC. Ze is er wel van overtuigd dat de data op termijn een invloed zullen tonen van klimaatverandering.
Is dit een nieuw fenomeen?
Relatief nieuw ja: in 2007 werd voor het eerst opgemerkt dat de straalstroom opvallend trager gaat (en noordelijker), al werd het maar echt duidelijk in de winters van 2012 en 2013 en zeer waarschijnlijk ook die van 2014.Wat je nog moet weten over de straalstroom
– De straalstroom is een snelle wind die waait op zo’n 10 kilometer hoogte. Er is pas sprake van straalstroom als de wind sneller gaat dan 100 kilometer per uur. Er zijn al windsnelheden gemeten tot 325 kilometer per uur.
– De straalstroom is duizenden kilometers lang en gemakkelijk honderden kilometers breed maar slechts enkele kilometers hoog.
– Het ontstaat onder andere door het temperatuursverschil tussen de Noordpool en de ‘mid-latitudes’. Hoe groter het temperatuursverschil, hoe sneller de stroom. Hoe lager, hoe trager. Ook de rotatie om de aardas speelt een rol.
– Er is niet maar één straalstroom. Er komen er tegelijkertijd verschillende voor, ook aan de evenaar (El Niño) of het poolgebied.
– Polaire stromen zijn lager (7 à 12 kilometer) maar sneller, die aan de evenaar hoger en trager.
– De straalstroom bepaalt ons weer: vanuit het noorden komt meestal koude lucht, vanuit het zuiden warme lucht. In de zomer is ‘onze’ straalstroom anders dan in de winter.
– Als de straalstroom vlak bij ons land loopt, krijgen we wisselvallig weer.
– De straalstroom kan heel nuttig zijn voor het vliegverkeer: als het vliegtuig kan ‘meeliften’ met de straalstroom wordt minder energie verbruikt en kan de reis zelfs sneller gaan. Nadeel: turbulentie. Het omgekeerde komt ook voor: dat een andere route wordt gekozen om de straalstroom te vermijden.
– Straalstromen zijn niet uniek voor de Aarde: Jupiter heeft er ook verschillende.
– Er wordt gezocht naar manieren om energie te halen uit de straalstroom. Naar schatting zou 1 procent ervan volstaan om te voldoen aan de wereldwijde nood aan energie.
