Noren zijn de gelukkigste mensen op onze planeet volgens het World Happiness Report van de VN, en het land prijkt sowieso al jaren bovenaan dat soort lijstjes. Toen dat nieuws bekend raakte, werden een pak experts opgevoerd in de media, gaande van Belgen die daar wonen tot sociologen en geluksexperts. Ze zingen unaniem de lofzang over het Scandinavische land. Tijd om de zaken wat in perspectief te zetten, dachten we. In vijf afleveringen brengen we je een portret van Noorwegen en Noren zoals je het wellicht nog nergens zag of las. Vandaag, deel 4: de inner-viking. 

Tot Mohamed Lahouaiej Bouhlel op 14 juli vorig jaar met een vrachtwagen 86 mensen doodreed op de Promenade des Anglais in Nice, stond de dodelijkste aanslag gepleegd door één dader op Europese bodem op naam van een Noor: Anders Behring Breivik.

Breivik pleegde op 22 juli 2011 een dubbele aanslag: een bomaanslag in de regeringswijk van de hoofdstad Oslo en een schietpartij op een zomerkamp van de jeugdafdeling van de sociaaldemocratische Noorse Arbeiderspartij op het eiland Utøya. 77 mensen kwamen om.

Breivik schreef voorafgaand aan de aanslag een manifest waaruit extreemrechtse, staatsnationalistische, anti-islamitische en anti-feministische opvattingen blijken. Breivik, die ondertussen werd veroordeeld en vastzit, is een oud-lid van de rechts-populistische Noorse Vooruitgangspartij.

En, hoewel de Noren dat niet graag horen, hij gelooft en verkondigt zaken waar – hoewel ze daar niet mee te koop lopen – meer Noren dan je zou denken tenminste voor een stuk het mee eens zijn.

Het beste bewijs daarvan is dit: hoewel Noorwegen diep geschokt was door de aanslagen, haalde de anti-islamistische Vooruitgangspartij, waar Breivik dus lid van was geweest, drie maanden na de daad van Breivik 16,3% van de stemmen in de verkiezingen.

Als je het aan de Denen vraagt, dan zullen die je vertellen dat de Noren xenofoben zijn, de meest racistische Scandinaven ook, met een heel diep wantrouwen tegenover alles wat vreemd is en zeker alles wat een ander kleurtje heeft.

Kerken afbranden

De Denen hebben weinig goeie dingen te vertellen over de Noren, maar waar rook is, is vuur. Over vuur gesproken: in de jaren negentig werden 21 kerken in Noorwegen afgebrand door een beweging van “satanisten”, extreemrechtse pipo’s met neo-nazi-sympathieën en – het is zoals het is – een band met black metal muziek.

Eén van de kopstukken, Kristian Vikernes, claimde dat “Noorwegen werd gekerstend met het zwaard. Dan kunnen wij het land weer ontkerstenen met vlammen en machinegeweren”.

Vikernes stond aan de wieg van het blackmetalproject Burzum. Nadat hij met de blackmetalgroep Mayhem speelde voor het album De Mysteriis Dom Sathanas begaf hij zich in extreemrechts vaarwater, begon hij zich fel tegen het christendom te keren en werd naast antichristelijk ook antisemitisch.

Vikernes werd in 1994 wegens brandstichting van drie kerken en één kapel (Skjold, Åsane, Storetveit en de Holmenkollen kapel) en voor moord op Øystein ‘Euronymous’ Aarseth, gitarist van de band Mayhem, tot 21 jaar gevangenisstraf veroordeeld.

In de gevangenis veranderde hij zijn naam in Varg Qisling Larssøn Vikernes. Varg is Zweeds voor wolf en Qisling verwijst naar de familienaam van Vidkun Quisling, die tijdens de Tweede Wereldoorlog de nazi-regering in Noorwegen leidde. Vikernes zegt verwant te zijn met Quisling. Vikernes richtte het Allgermanische Heidnische Front mee op en is een actief promotor van Ásatrú, de oude religie van Scandinavië.

In de gevangenis schreef Vikernes een aantal essays over politiek, religie, over de begindagen van Burzum en de moord op Euronymous. Hij zong daarbij de lof over het nazisme.

Op 10 maart 2009 werd bekendgemaakt dat Varg Vikernes na 16 jaar celstraf (van de uitgesproken 21) zou vrijkomen. Op 24 mei 2009 werd hij vrijgelaten. Op 16 juli 2013 werd Vikernes opnieuw opgepakt in Frankrijk wegens het voorbereiden van een terroristische aanslag, “waarschijnlijk een aanslag op grote schaal” volgens het Franse Ministerie van Binnenlandse Zaken.

Ik heb de zaak Vikernes destijds nog gevolgd, en, hoewel de affaire ondertussen wat is afgesleten en geminimaliseerd tot de daden van een excentrieke maf, en die hele beweging van kerkverbrandende black metallers als een slechte grap wordt afgedaan, kan ik maar moeilijk vergeten hoe een pak jonge vrouwelijke bewonderaars het proces giechelend bijwoonden en iedere gelegenheid te baat namen om hun held in de beklaagdenbank te fotograferen.

Vluchtelingen

Het valt echt niet te ontkennen dat die onderstroom van sympathieën voor the dark side in Noorwegen bestaat en wel degelijk sterker is dan in de meeste Westerse landen.

De Noren voeren momenteel ook het hardste anti-vluchtelingenbeleid in West-Europa. Niemand deporteert meer asielzoekers, en niemand laat er minder toe. De Noren kunnen het zich nochtans permitteren – als er één land is dat geld heeft om vluchtelingen op te vangen, dan is het Noorwegen. Het land hanteert, dat kon je in de vorige afleveringen lezen, ook een erg dubbele moraal als het op buitenlanders aankomt: ze zijn goed om het werk te komen doen dat de Noren zelf niet meer willen doen. Tien procent van de jobs, de 10% die ook het vervelendste, slechts betaald, vuilste werk is, wordt nu al door buitenlanders gedaan.

Wanneer je Noren confronteert met al die dingen, krijg je een pak argumenten te verwerken. Eentje daarvan is de fameuze inner-viking. Zoals alle Scandinavische volkeren beweren de Noren dat er in hen nog het meest viking zit.

Dat nog wat viking zijn, wordt bijvoorbeeld aangehaald alsvolgt: “wij doen wat ze in andere landen wel zouden willen, maar gewoon niet durven”. As in: vluchtelingen en ander volk dat ons niet echt aanstaat buitenschoppen.

Maar, er is ook een ander kant aan Noorwegen, en alles wat hierboven staat beschreven, is, when all is said and done, wellicht een te hard oordeel over hoe Noren over die dingen denken.

Helden en Hitler

Als het puntje bij het paaltje komt, dan weten ze zich daar wel achter de goeie zaak te scharen, en dan gaan ze er ook voor. Neem de Tweede Wereldoorlog. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Zweden, die lekker comfortabel neutraal bleven en de oorlogsmachine van Hitler opportunistisch voedden met massa’s ijzererts. Of de Denen die niet echt head on met de Duitse bezetters gingen (wat niet wil zeggen dat ze collaboreerden). Nee, het Noorse verzet is legendarisch en met reden.

De Noren maakten het de Nazi’s verdomd moeilijk. Niet alleen door sabotage en guerrilla raids, ook door gewoon verzet van burgers, die bijvoorbeeld weigerden te praten tegen Duitsers of weigerden naast Duitsers in de bus te gaan zitten.

Dankzij het Noorse verzet konden ook de Bismarck en de Tirpitz worden uitgeschakeld, de twee oorlogsschepen waar de moffen het trotst op waren.

Het Noorse verzet runde ook de zogenaamde Shetland Bus, een operatie waarbij met vissersboten mensen van bezet Europa naar de UK werden gesmokkeld. Leif Andreas Larsen, een onversaagde kapitein die 52 keren de oversteek in uiterst barre omstandigheden maakte om spionnen en vluchtelingen veilig over de barre Noordzee te smokkelen is de meest gedecoreerde held uit WO II.

En, misschien nog het belangrijkst, we hebben het aan de Noren en het Noorse verzet te danken dat Hitler geen atoombom kon maken. In Vemork probeerde Duitsland immers zwaar water om te gebruiken bij de ontwikkeling van een eigen atoombom. De geallieerden wilden dat voorkomen en hadden diverse pogingen ondernomen om de productie stil te leggen. Maar het was uiteindelijk het Noorse verzet dat de fabriek in februari 1943 succesvol wist te saboteren en zo wellicht de Duitsers een achterstand bezorgden in de ontwikkeling van de Bom die ze nooit konden inhalen.