De Chinese elite parkeerde de jongste jaren 4.000 miljard in offshore belastingparadijzen. Het is geld van onder meer de 15 rijkste Chinezen, maar ook van de machtigste: vijf van de zeven leden van het Centrale Politbureau van de Communistische Partij hebben via familieleden immense bedragen versluisd. Daarbij de zus en schoonbroer van de huidige president Xi Jinping, de grote voorvechter van de strijd tegen corruptie in China, die in april voor twee dagen naar ons land komt.  De cijfers werpen niet alleen een licht op hoe corrupt China is, ze leiden ook tot de ontstellende vaststelling dat 5 procent van de Chinezen 65 procent van het geld verdienen in dat land.

Het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) kreeg opnieuw duizenden documenten in zijn schoot geworpen met details van offshore-rekeningen en -bedrijven in voornamelijk de Britse Virgin Islands maar ook andere belastingparadijzen in de Caraïben en de Stille Oceaan.

Van waar die gegevens komen houdt het geheim, en wellicht weet het ICIJ zelfs niet eens wie achter de lekken zit. Deze keer valt de naam van Michael Forsythe, een uitstekend journalist die in het najaar door Bloomberg aan de deur werd gezet onder druk van de Chinezen.

Forsythe stond op het punt om een verhaal te brengen met bewijzen van grootschalige corruptie in China, in het bijzonder over de banden tussen de politieke machthebbers en de nieuwe generatie economische tycoons.  Dat verhaal werd getermineerd (sic) door de hoofdredactie van Bloomberg omdat de Chinese overheid had gedreigd het bedrijf uit China te zetten als het toch zou verschijnen. 

“If we run the story we’ll be kicked out of China”

“If we run the story we’ll be kicked out of China”, zei Matthew Winkler in een conference call met Forsythe en drie andere Bloomberg-journalisten. Winkler argumenteerde dat Bloomberg zich in dezelfde situatie bevond als buitenlandse persbureaus in de Hitlertijd: “een beetje zelfcensuur was toen ook nodig om in Nazi-Duitsland te kunnen blijven”. Bloomberg verdient z’n geld niet met onderzoeksjournalistiek, wel met de verkoop van abonnementen op financial-information terminals aan bedrijven, die al snel tienduizenden euro’s per jaar per stuk kosten.

Toen Bloomberg News in juni 2012 een artikel publiceerde over de rijkdom van de familie van Xi Jinping, toen nog geen president maar wel op weg, liep ineens het aantal abonnementen bij Chinese (overheids)bedrijven terug, werd de website van Bloomberg geblokkeerd op Chinese servers en kregen journalisten en andere werknemers geen visa meer. 

Uiteindelijk konden de plooien gladgestreken worden na het 2012-incident, maar het zou geen twee keer pakken. De nieuwe artikels verschenen niet en er moesten koppen rollen: zowel Forsythe als Amanda Bennett, executive editor for projects and investigations at Bloomberg, mochten alles in een kartonnen doos laden en langs de personeelsdienst passeren.

Kroonprinsjes, vliegen en tijgers

Dit is het moderne China: in recordtijd geëvolueerd van een regime dat berichtgeving over de uitwassen van het communisme censureerde naar eentje dat even rigoureus censureert naar berichtgeving over de uitwassen van het kapitalisme. 

Xi Jinping is populair bij buitenlandse leiders. Hij werd al eens met honneurs ontvangen door Albert II in Brussel en komt in april weer twee dagen naar ons land. De premier van Singapore vergeleek hem zelfs met Nelson Mandela. Xi Jinping behoort tot de nieuwe Chinese aristocratie, ook wel De Kroonprinsjes genoemd, de afstammelingen van de Acht Ouderen van de Revolutie en hun kliek. Xi Jinpings vader, Xi Zhongun, was de man die begin jaren dertig de communistische guerillabeweging oprichtte in Noord-West-China en die Mao hielp om diens Lange Mars te doen slagen en dus essentieel was in het ontstaan van de Volksrepubliek China. De Kroonprinsjes delen de lakens uit in China. Ze controleren het Politbureau en hebben hun familieleden aan het hoofd van de belangrijkste bedrijven – van mijnbouw tot computerfabrieken – gezet.

Toen Xi Jinping vorig jaar baas werd van een vijfde van alle mensen op onze planeet, kondigde hij aan “niet alleen vliegen, maar ook tijgers” (hoge functionarissen) aan te gaan pakken voor corruptie. “Corruptie is de bijl aan de wortel van de eenpartijstaat”, luidde het.  Een eerste demonstratie daarvan kwam met de liquidatie wegens corruptie van de populist Bo Xilai, voormalig handelsminister en groot concurrent binnen het Politbureau van Xi. Xi was één van de leiders van wat dan Chinees Nieuw Links heet, een amalgaam van maoïsten en sociaaldemocraten die niet blij zijn met de gevolgen van de markthervormingen en dan in het bijzonder de toenemende kloof tussen rijk en arm.

Mensen van ons dorp

Xi is wellicht China’s eerste showbizzpresident. Hij is zich door zijn carrière altijd bijzonder bewust geweest van het belang van imago. Hij trouwde eerst met de dochter van de Chinese ambassadeur in Groot-Brittannië en telg van een Pekinese topfamilie; een politiek arrangement pur sang dat behoorlijk wat deuren opende voor de ambitieuze jonge politicus. In 1987 huwde hij een tweede keer, met één van China’s beroemdste zangeressen, Peng Liyuan. Wereldberoemd in eigen land met monsterhits zoals Mensen van ons dorp (父老乡亲), Zhumulangma (珠穆朗玛) en Op de akkers van hoop (在希望的田野上). 

Xi modelleerde zijn First Lady naar Amerikaans model, maakte haar het gezicht van de strijd tegen aids, hiv en tuberculose bijvoorbeeld. Het is algemeen geweten dat het gaat om een verstandshuwelijk, een langdurende foto-opportunity die weliswaar een dochter voortbracht die Xi onder een valse naam liet studeren aan Harvard. In zijn opmars naar de top heeft Xi zich altijd geprofileerd als de bescheiden, nuchtere, gewone Chinees die hij niet is. Hij heeft altijd geroepen tegen corruptie te zijn, maar wie zijn pad van wat dichterbij bekijkt kan moeilijk langs de lijken ernaast kijken. Xi heeft zelf welig de bijl aan de wortel gezet.

Xi know nothing

Het is dan ook boeiend uitkijken hoe Xi gaat omgaan met de nu gelekte informatie over de off-shore-avonturen van zijn familie. Het wordt in elk geval moeilijk om te blijven ontkennen dat hij van niks weet, niet alleen is het imperium ondertussen behoorlijk in kaart gebracht, komt nu nog bij dat de opbrengsten daarvan blijkbaar systematisch het land zijn uitgesmokkeld. 

Deng Jiagui, de man van Xi’s oudere zuster Qi, bijvoorbeeld, en zijn nichtje Zhang Yannan hebben 18 procent in handen van één van China’s grootste bedrijven die zeldzame metalen en mineralen opdelft en onlangs ondermeer in Kameroen mijnen is beginnen op te kopen. Jiangxi Rare Earth & Rare Metals Tungsten Group delft en maakt dingen die nodig zijn om te gebruiken in high spec-producten gaande van windturbines tot de smartbombs die het Amerikaanse leger gebruikt. De Chinese overheid heeft al een paar keer de prijs van die grondstoffen doen stijgen door het aanbod te manipuleren.

Daarnaast zit de schoonfamilie ook in immo voor in totaal een klein miljard dollar. En er zijn de investeringen. Die zijn in drie jaar tijd verveertigvoudigd in waarde in sommige gevallen, vaak in bedrijven die ineens grote staatsorders krijgen.

Een andere schoonbroer van Xi, Wu Long, was eigenaar can New Postcom Equipment, dat voor honderden miljoenen aan contracten binnenhaalde van ’s werelds grootste telefoonbedrijf, China Mobile Communications Corp, in handen van de Chinese overheid.

Met een beetje hulp van de bank

Ze staan allemaal op de lijst nu van Chinezen die massaal veel geld naar offshore paradijzen hebben versast. Met de hulp en expertise van Westerse banken, UBS en Credit Suisse op kop, maar ook van onder meer PwC. Allen weigeren ze commentaar, omdat het nu eenmaal policy is om niet over klanten te communiceren luidt het. Credit Suisse hielp bijvoorbeeld om voor de zoon van Wen Jiabao een taxshelter op te zetten in de Maagdeneilanden. Uit de timing blijkt dat Wen Jiabao toen nog op post was als premier.

Ook de dochter van Xi’s voorganger, Wen Ruchun aka Lily Chang en haar echtgenoot Liu Chunhang, voormalig werknemer bij Morgan Stanley en sinds 2006 in de commissie die de banken reguleert in China, hebben geld versast naar de Cook Eilanden en de Maagdeneilanden. Chunhang verduisterde ook consultancy fees voor Morgan Stanley blijkt. 

In se staan zowat alle belangrijke families die de Chinese aristocratie uitmaken op de lijst.

De familie Li Peng

Vooral de dochter van de voormalige premier dan. Li Xiaolin heeft de bijnaam Power Queen in China omdat ze met de scepter zwaait bij het Chinese staatsbedrijf dat de elektriciteit distribueert.

De famile Hu Jintao

Ondermeer het favoriete neefje van de voorganger van Xi, Hu Yishi, de eigenaar van één van Hong Kongs grootste staalbedrijven.

De familie Deng Xiaoping

Ondermeer Dengs schoonzoon Wu Jianchang, actief in zware metalen en ook voormalig lid van het Nationale Volkscongres.

De familie Ye Jianying

Ondermeer Yeh Shuen-ji, neef van Generaal Ye Jianying, één van de grote volkshelden van de revolutie. Yeh heeft investeringsbedrijven en heeft een achtergrond in media.

De familie Su Yu

Su Yu is ook éénvan de grote helden van de revolutie. Zijn kleinzoon Su Zhijun en zijn zoon staan op de lijst. Ze zitten in logistiek en in- en uitvoer in Hong Kong.

De familie Wang Zhen

Wang Zhen was nog vice-premier. Zijn zoon Wang Zhi was de eerste die pc’s begon te maken in China. Wang Jun, de andere zoon staat ook op de lijst. Hij is miljardair geworden door wapens te maken en investment banking. Dochter Wang Jingjing heeft een serieuze stake in een grote Chinese internetprovider en zit ook in onder andere alternatieve energiebedrijven. 

De familie Pen Zhen

Fu Liang is de zoon van Peng Zhen, voormalig burgemeester van Peking. Verdiende een fortuin dankzij door de staat gecommissioneerde aanleg van spoorwegen, zit nu in de aanleg van golfterreinen en jachthavens.

De ark van Huang

De voormalig rijkste Chinees, Huang Guangyu, stichter van het grootste electronicabedrijf in China, zit er uiteraard ook bij. Hij heeft samen met zijn vrouw meer dan 30 bedrijven op de Maagdeneilanden, die hij schijnbaar runt vanuit de gevangenis, want na een afrekening in 2010 viel hij uit de gratie en kreeg wegens voorkennis en omkoping 14 jaar cel. Via één van die bedrijven probeerde hij niet zo lang geleden nog de Ark Royal te kopen, het voormalige vlaggeschip van de Britse marine, met de bedoeling er een winkelcentrum van te maken.

134 euro per maand

Het immense bedrag dat al deze families de jongste jaren hebben weggezet naar belastingparadijzen – 4.000.000.000.000 dollar – geeft je een idee van de ongelijkheid in communistisch China. Nog steeds moeten ongeveer 300 miljoen Chinezen het stellen met 2 dollar per dag. Vijf procent van de Chinese huishoudens verdient 23 procent van het geld in China. De armste vijf procent amper 0,1 procent. 

Gemiddeld verdiende een Chinese familie 1.600 euro vorig jaar. Voor alle duidelijkheid: da’s 134 euro per maand, gezamenlijk inkomen per familie. In Shanghai lag het gemiddeld inkomen het hoogst met 3.470 euro per jaar. In alle Chinese steden met meer dan één miljoen inwoners (zo’n 160) lag het gemiddeld inkomen per gezin op 1.925 euro, op het platteland gemiddeld 1.180 euro. 

De nu gelekte gegevens over hoe de rijke Chinezen hun geld naar offshore belastingparadijzen sturen, verscherpt de kloof tussen de happy few en de rest van de Chinezen. Uiteindelijk gaat het hier nog maar over een fractie – het zijn de gegevens van transacties die via slechts twee van de vele offshore agents zijn gegaan. De rijkste Chinezen geven naar schatting 1.400 miljard per jaar aan inkomen niet aan. Verrekend geeft dat dit plaatje: vijf procent van de Chinese huishoudens verdient 65 procent van het geld in China.