Het duel tussen Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) was een dovemansgesprek, een schelddebat in plaats van een dialoog. Dat hoefde ook niet: hoe forser de clash, hoe meer beiden te winnen hadden. Spannende, zij het afmattende televisie, met twee winnaars: Bart De Wever én Paul Magnette. De afwezigen waren de duidelijke verliezers: CD&V en Open Vld in Vlaanderen en iedereen behalve de PS in Franstalig België.

Er is geen land ter wereld zijn waar de partijleiders van de twee grootsten in debat gaan, en op voorhand weten dat ze gewonnen hebben. Behalve België. Want een debat waarin je De Wever, waarschijnlijk de beste debater van het Noorden, tegen Magnette zet, de flamboyante maar verbaal ijzersterke man uit Charleroi, dat zou op papier om vingers en duimen af te likken moeten zijn. Alleen: ze spelen voor een totaal ander publiek en hebben totaal andere parameters om winst of verlies te bepalen. En zo werd het moddercatch.

Magnette doet het voor de Franstalige stemmers, De Wever voor de Vlamingen. Ze vissen niet in elkaars electorale vijver, integendeel. Dus is er geen enkele, maar dan ook geen enkele reden om elkaar uit te weg te gaan of te proberen elkaars kiezers te paaien. En zo hadden organiserende zenders RTL en VTM “Le débat national” of “Het nationale debat” beter omgedoopt tot “De nationale scheldpartij” of “Le salissage national”. 

“500 blz. PS-programma en nog altijd geen woord over besparingen”

Magnette vloog er als een pitbull in, zelfs in die mate dat De Wever wat verrast was. Bij een eerder clash tussen beiden, georganiseerd door De Tijd en L’Echo ging het er vrij civiel aantoe. Maar toen was het voor een beperkt zakenpubliek, deze keer in prime time voor de kijker, twee weken voor de stembusslag. En dus was van een inhoudelijk debat al vrij snel geen sprake meer.

Nu was De Wever ook niet gekomen om te kaarten. “Ik heb vorige keer gevraagd waarom in die 500 bladzijden PS-programma geen letter staat over besparingen. We moeten van Europa 13 miljard euro besparen en de PS stelt nog eens 7 miljard nieuwe sociale uitgaven voor. Kan u mij eens de drie belangrijkste maatregelen geven?”, schoot De Wever.

“U praat erover en wij hebben het gedaan. 22 miljard hebben wij bespaard. Maar zonder de burgers te treffen. Uw plannen zijn duidelijk: u wilt de middenklassen en de laagste klassen raken. (…) Het besparingsregime dat u voorstelt is waanzin. Het gaat een slagveld worden, zoals in Nederland. Daar zijn ze nu in recessie. Een hele slechte politiek”, knalde Magnette terug. 

Twee debaters pur sang

Het was een clash der stijlen: Magnette sprak in stijlfiguren, heerlijk bombastisch. De Wever reageerde onderkoeld: “Nog met een gloeiende nijptang kan je die man niet laten zeggen waar hij nu gaat besparen”. En toen het publiek in lachen uitbarstte bij die opmerking: “Stil, jongens, dat gaat van mijn spreektijd af.”

Beiden zijn echte debaters. De Wever haalde een heerlijke strikvraag uit zijn mouw: “Hoe oud is de oudste schoolverlater die nog steeds van een wachtuitkering geniet? 62 jaar. Die gaat binnenkort met pensioen”. “Hoeveel zijn er zo?”, vroeg Magnette, die het voorbeeld kende. “Welgeteld twee. Het is de uitzondering op de regel.” 

“Daar waar de PS aan de macht is, is de werkloosheid het grootst”

De Wever had zijn talking points: “We hebben de hoogste belasting ter wereld, je kan de realiteit niet ontkennen. En de PS stelt alleen maar nieuwe uitgaven voor.” En Magnette de zijne: “In uw eigen stad is de werkloosheid gestegen van 12,6 naar 16,4 procent. U moet zich ook bezighouden met de werklozen in Vlaanderen, in plaats van constant Wallonië en de PS te stigmatiseren.” Waarop De Wever: “Ik kan alleen maar vaststellen, daar waar de PS aan de macht is, de werkloosheid het hoogst is. En u bent al 25 jaar aan de macht. Al 25 jaar.”

De lichaamstaal van beiden was niet sprekend, ze was schreeuwend: Magnette die stond te molenwieken, die de strijd systematisch zocht, zich boos maakte, constant onderbrak en tussenkwam. “Kijk naar deze nationalistische, separatistische partij”, wees Magnette. De Wever draaide met de ogen, zuchtte luid, verhulde zijn minachting niet eens meer. 

Acht keer “schandalig”

Zeker toen Magnette plots De Wever verweet “ook tegen de migranten te zijn”, gingen de poppen aan het dansen. “Na de werklozen, de Walen en de PS, zijn zij het”, riep Magnette. De Wever vroeg een “minimum aan respect”, maar tegelijk tikte de balans voor televisiekijkend Vlaanderen telkens zwaarder in zijn voordeel. “Als uw parlementsleden verhinderen dat er uitgeprocedeerden op het vliegtuig worden uitgewezen, dan moet u er niet van schrikken dat Vlaanderen niet van de PS wilt weten.”

Of toen Magnette De Wever ervan beschuldigde geen 5 procent van zijn loon te hebben willen inleveren omwille van persoonlijk gewin. Acht keer roept De Wever “schandalig”, drie keer “leugens”. Het tekende de sfeer: bloed spatte echt van de muren. “Qua verrijking van politici, denk ik dat de N-VA geen lessen te leren heeft van de PS.”

Wat een gemiste kans

Het debat had op één ogenblik echt de kans de kern te raken. Magnette ergerde zich aan het discours van De Wever dat er niet één land bestaat, maar twee landen, twee werelden, die gedwongen zijn samen te leven in dat Belgische omhulsel. “Als u dat gelooft, waarom bent u dan gekomen om met mij te debatteren, vanavond. Want dat heeft geen enkele zin met uw standpunt?”, wilde Magnette weten. “Ah goede vraag”, sprong De Wever in. “Omdat hier het probleem zit. En het is heel goed dat iedereen dat ziet. Omdat alle Franstaligen eens kunnen zien wat die grootste partij van Vlaanderen wilt. En omdat de Vlamingen kunnen zien wat u wenst. En die optelsom is zo moeilijk.” Helaas ging Magnette niet verder in op dat punt, hij had er dan ook niets mee te winnen.

De essentie van Belgische politiek

Nu kan je de zin of onzin van deze oefening langs twee kanten benaderen. Natuurlijk is het per definitie nonsens om te doen alsof dit een echt “nationaal debat” is. Zonder electorale tegenstanders geef je beiden een vrij podium. Maar tegelijk legde de clash wel de essentie van politiek in België bloot: dat conflict tussen gemeenschappen, die botsing van een Vlaanderen waarin de grondstroom rechts(er) is met een Franstalig landsdeel dat echt anders redeneert.

Franstalig België zal best geshockeerd zijn als De Wever helemaal op het eind toegeeft dat hij niet gelooft dat België nog bestaat in 2030. Maar net zozeer weten heel wat Vlamingen niet wat ze horen als Magnette het niet over zijn lippen krijgt om te zeggen dat Franstalige werklozen strenger moeten worden aangepakt als ze niet willen werken.

Geen winnaars, behalve N-VA en PS

In het kamp van De Wever bestond alvast geen twijfel over wie gewonnen en verloren had. De Vlaamse kijker kreeg een haast schuimbekende Magnette te zien, die De Wever verbaal keihard aanpakte en maar bleef hameren op het “gevaar van separatisme” en “de afbraak van de sociale zekerheid”. Betere anti-reclame voor CD&V en Open Vld, de centrumrechtse partners in de regering Di Rupo mét die PS, bestaat niet. De Wever kon zich echt niets mooier dromen. Dit debat was polariserend tot en met, waardoor onrechtstreeks de sp.a misschien nog iets binnenhaalt.

In Franstalige België een soortgelijk beeld: de MR en CDH moeten nogal gevloekt hebben gisterenavond. Want de PS kreeg een uurtje zendtijd om aan te tonen dat zij de strafste antipode zijn van de N-VA: nog altijd een mooie electorale positie in Franstalig België.