In Lissabon vindt momenteel Web Summit plaats, één van de belangrijkste zoniet hét belangrijkste congres voor innoverende tech-ondernemers. Naast een pak bedrijven zijn er ook 60.000 voornamelijk millennials uit de hele wereld die ervan dromen de volgende digitale miljardair te worden. Maar Web Summit draait niet alleen om de nieuwste gadgets of innovaties. Het is ook de plek waar veel over de gevolgen van de digitalisering en robotisering wordt gesproken. En woor wie het wil zien toont deze Web Summit dat er serieuze barsten komen in het digitale utopia.

Het Davos voor millennials, het digitale equivalent van het Het World Economic Forum (Wereld Economisch Forum of WEF), de jaarlijkse bijeenkomst van de CEO’s van de grootste bedrijven ter wereld, internationale politici (presidenten, ministers-presidenten en anderen), intellectuelen en journalisten. Ook wel de de Olympische Spelen voor geeks, een top voor start-ups om contacten te leggen en business angels te strikken: dat is Web Summit.

De sfeer? Beeld je een groot rockfestival in, maar dan met mensen die dromen van veel geld te verdienen. En mensen die rotsvast overtuigd lijken te zijn dat het heil van de mensheid in technologische vooruitgang ligt.

Dat is niet eens zo’n kwaaie gedachte, maar als we zien dat een aantal van de sprekers op Web Summit zichzelf als tech-evangelisten omschrijven, krijgen we toch een beetje schrik.

Hawking waarschuwt

Tijdens de eerste dag van Web Summit, die voor de achtste keer plaatsvindt en donderdag eindigt met een speech van Al Gore, werd voortgeborduurd op de toon die Stephen Hawking eergisteren zette, toen hij via videocall de feestelijkheden hier in Lissabon opende: shit is about to hit the fan.

Hawking waarschuwde de aanwezigen voor de immense vooruitgang die de jongste tijd wordt geboekt in artificiële intelligentie (AI): “AI zou wel eens z’n eigen willetje kunnen ontwikkelen”, zei Hawking in zijn typische, door een computer gegenereerde stem – en dat was toch een beetje ironisch in de context.

“De opkomst van AI zou het ergste of het beste kunnen zijn dat is gebeurd voor de mensheid”, betoogde Hawking. AI en robots bedreigen al miljoenen banen, zei hij, maar ze kunnen ook voor pro-sociale doeleinden worden gebruikt. Dat gaat echter niet zomaar per ongeluk gebeuren. Hawking zei dat er veel werk moet worden verzet om dat nog mogelijk te maken.

“En het vereist wetenschappers en technici om buiten het probleem te denken dat ze proberen op te lossen. Bedrijven als Google, Amazon, Apple en Facebook zien leiderschap in AI als cruciaal voor zakelijk succes in de toekomst. Maar misschien moeten we allemaal even stoppen en ons niet alleen concentreren op het beter en succesvoller maken van onze AI, maar ook op het nut ervan voor de mensheid”, stelde Hawking voor.

Hoe? Wel door reglementering en wetgeving suggereerde Hawking. En de tijd dringt. Volgens Hawking zullen computers en AI “de mensheid passeren” in hooguit 20 à 30 jaar.

Vervelende dingen

De baas van Web Summit, Paddy Cosgrave, was iets matiger in zijn opening statement, maar zat wel op dezelfde lijn: “Tech verandert heel veel industrieën. Dat is aan de ene kant heel tof, tegelijkertijd leidt technologie momenteel tot zeer vervelende dingen”, gaf hij toe.

Vorige week moesten Facebook, Twitter en Google aan het Amerikaanse Congres zo nog uitleggen hoe Russische trollen hun platforms hebben gebruikt om de presidentsverkiezingen in de VS te beïnvloeden.

Daarnaast doet de Europese Commissie, onder leiding van commissaris van Mededinging Margrethe Vestager, onderzoek naar machtsmisbruik van Google. Het bedrijf kreeg eerder dit jaar een boete van 2,42 miljard euro voor oneerlijke concurrentie via prijsvergelijker Google Shopping én er staan nog twee andere onderzoeken op de rol. Europese privacywaakhonden blijven kritiek hebben op het data delen tussen WhatsApp en Facebook.

Hippe Margrethe

Vestager sprak gisteren de aanwezigen onder grote belangstelling toe. En ze was niet mals voor Google & co. Volgens Vestager, die hier “de machtigste vrouw ter wereld” wordt genoemd omdat ze het aandurfde Apple, Google en Facebook aan te pakken en miljardenboetes te geven, onderschatten de platforms de macht die ze hebben.

Wat ze doen, noemde Vestager ook ondemocratisch en oneerlijk ten opzichte van burgers, maar “ook ten opzichte van jullie, die ervan dromen zelf iets uit de grond te stampen”, zei ze tegen haar publiek.

Verstager was best indrukwekkend, en ze was, voor een Europese Commissaris verrekt hip, en niet alleen omdat ze in een casual dress en sneakers haar ding deed. De boodschap kwam luid en duidelijk over; ook voor Google, Apple, Facebook, Amazon en andere digitale reuzen geldt een waarheid die alle mannen moeten leren: je speelt niet met de voeten van een 49-jarige moeder van drie. En dan nog een Scandinavische ook.

Disconnect

Soit, de techwereld staat onder politieke druk en kreeg dat hier nog eens duidelijk te horen. Er zijn nog wel signalen dat er een erg grote disconnect is ontstaan tussen de denkwereld van de aanwezigen op deze Web Summit, ’s werelds digitale jet set, en een heel groot deel van de bevolking.

Terwijl de aanwezigen hier tech, digitalisering en robotisering overweldigend beschouwen als een weldaad voor de mensheid, is het publiek in Europa, de VS en zelfs al in Azië steeds sceptischer over de rol die online producten en -services en robots spelen in hun dagelijks leven.

Voor de digitale jet set van de wereld is het tijdperk van eerst doen en pas later vragen stellen over, al lijkt niet iedereen dat hier te beseffen.

Dat bleek gisteren nog het meest over alles wat te maken had met gezondheid, en de apps, wearables en onlinediensten die ons in staat moeten stellen daar beter over te waken. Een paar keer hoorden we bijvoorbeeld belachelijk simpele stellingen zoals “gezondheid is een kwestie van jezelf in de hand houden en discipline”. En de apps en tools van degene die dat zeggen moeten ons dus helpen om ons niet te laten gaan.

Het addertje onder het gras

Zo simpel is het jammer genoeg niet. Trouwens: technologie en digitalisering hebben ons leven absoluut makkelijker gemaakt, maar, een hier is dat addertje onder het gras, uit elk onderzoek dat de jongste 20 jaar gedaan is blijkt dat we er niet per se gelukkiger van zijn geworden. Het is waar Hawking in zijn opening speech op alludeerde.

Er was overigens nog wel onheil gisteren, op de eerste dag. Jared Cohen, de CEO van Jigsaw, het voormalige Google Ideas, gaf een presentatie die heette “How to prevent a cyberwar”. Het was niet echt iets waar je vrolijk van werd. Die cyber war blijkt al volop bezig te zijn, wat één van Cohens stellingen, “every future war wil begin a cyber war” alleen maar angstaanjagender maakt.

Een andere, niet echt opbeurende presentatie was die van Max Tegmark van MIT. Ze heette “When the machines outsmart us…”. De onvermijdelijkheid daarvan lijkt groot, en, waarschuwde Tegmark, in tegenstelling tot alles wat de mensheid tot nu uitvond, is er geen marge om te lessen te trekken en bij te sturen: als het eenmaal zover is, dan is het game over voor ons. Het komt er dus op aan om nu te voorkomen dat het uit de hand loopt met AI.

Barsten in het digitale utopia

De realiteit is echter dat het, wanneer het aankomt op het inschatten van de gevaren van AI in de politieke wereld (maar ook bij de meeste burgers) nog erger gesteld is dan met de perceptie van de gevolgen van de opwarming van ons klimaat.

Er komen dus serieuze barsten in het digitale utopia, en, dat is tenminste al iets, de aanwezigen hier lijken dat zelf ook wel te beseffen.

Meer dan 80% zegt dat de tech industrie niet genoeg heeft gedaan om fake news te bestrijden, of om het verspreiden van hate speech en extremistisch gedachtegoed te stoppen.

60% geeft toe dat de sector niks doet aan seksisme en onbetamelijk gedrag tegenover vrouwen. Eén op drie is het ondertussen zelfs eens met het statement “internet companies are not a force for good and must be regulated”. Een paar jaar geleden zou niemand dat hier hebben durven opperen.

De editie van dit jaar omvat ook panels over hoe de digitale economie het best kan worden belast, en hoe het verspreiden van valse nieuwsberichten via sociale media kan worden gestopt. Het is misschien niet veel. Maar het is op zijn minst een begin voor degenen in de digitale economie om te beseffen dat niet alles wat ze aanraken in goud verandert voor de meerderheid van de bevolking.