Hoewel Turkmenistans gas een reëel probleem vormt voor het klimaat, wordt er weinig of niets aan gedaan om gasontsnapping te voorkomen. In het gasveld Korpezhe lekte een gasleiding vijf jaar lang methaan, goed voor een klimaatimpact gelijk aan die van alle auto’s in de Amerikaanse staat Arizona (2,4 miljoen wagens in 2019). Alles heeft te maken met de interesse van de Turkmeense regering in het oplossen van dit probleem. En net zoals bij elk totalitair regime ligt het zwaartepunt bij de president, Gurbanguly Berdimuhamedow.

Dubieuze verkiezingen

Gurbanguly Berdimuhamedow besteeg de Turkmeense troon in 2006, na het overlijden van de eerste Turkmeense president Saparmurat Niazov. 15 jaar en drie dubieuze verkiezingen later is Berdimuhamedow nog steeds president. De voormalige tandarts staat erom bekend het niet te nauw te nemen met mensenrechten, persvrijheid, scheiding der machten of gelijk welke ander kenmerk van een democratische rechtsstaat. Anderzijds is Berdimuhamedow wel fan van corruptie, afpersing, totalitaire macht, vlaggenmasten (Turkmenistan heeft de op vier na grootste vlaggenmast ter wereld), standbeelden van zichzelf en… de kleur wit.

De Turkmeense hoofdstad Asjchabad staat ook bekend als “De Stad van Wit Marmer”. De stad heeft de hoogste concentratie marmeren gebouwen ter wereld. Verder zijn het presidentieel paleis en de presidentiële limousine uiteraard ook wit. Berdimuhamedow ziet wit als de kleur van ‘geluk’. In 2018 ging de president nog een stapje verder, toen hij de inwoners van de hoofdstad verbood rond te rijden in zwarte auto’s: de politie nam zwarte auto’s in beslag, bij het ophalen moesten de eigenaars de auto op eigen kosten grijs of wit lakken. Later werd dit verbod uiteraard… uitgebreid, naar ‘alle auto’s met een andere kleur dan wit’.

Niet te nauw met gas

De dictator probeert dan ook met man en macht enige vorm van buitenlandse interventie in zijn land te weren. De staatsgestuurde energiesector volgt dit beleid, waardoor weinig data beschikbaar wordt gesteld. De weinige informatie die wel zichtbaar is, toont aan dat het controleren van methaanemissies geen prioriteit is voor het regime. In 2020 had Turkmenistan de derde grootste methaanuitstoot, net achter Rusland en de VS. Voor een land van nog geen zes miljoen inwoners (tegenover 144 miljoen in Rusland en 329 in de VS) abominabele cijfers.

Het duidelijkste symbool van de onverschilligheid van Berdimuhamedow is de krater van Derweze. In het midden van de Karakumwoestijn is een aardgaskrater al sinds 1971 continu aan het branden. Bij het boren naar aardgas stootte onderzoekers op de ondergrondse aardgasgrot. De boortoren die op de grot stond, stortte in en veroorzaakte een krater van 70 meter diameter. Om het vrijkomen van giftige gassen tegen te gaan werd besloten het aardgas af te branden, in de veronderstelling dat het vuur wel na enkele dagen zou stoppen. Het affakkelen van gas is relatief minder schadelijk dan als methaan vrijkomt in de natuur, maar een vuurtje van vijftig jaar lijkt toch niet de beste oplossing.

In 2010 bezocht de president de krater, die ondertussen als toeristische trekpleister dienstdoet. Hij kondigde aan dat de krater gedicht moet worden om de invloed op nabijgelegen gasvelden te verminderen. Tot op de dag van vandaag blijft het gat even groot en even vurig. Toen in 2019 twijfels waren over de dood van de president, verschenen beelden van Berdimuhamedov, rondjes rijdend in een terreinwagen naast de krater.

Gasoverschot

Het algemene Turkmeense gasprobleem is niet de brandende krater of de interesses van de president, maar wel een overschot aan gas. Door de geografische ligging van het land is het niet evident om gas te exporteren. De republiek ligt ingesloten door andere landen en de Kaspische Zee, een waterlichaam dat eerder meer is dan zee. Hierdoor kunnen ze geen grote gastankers inzetten om over de hele wereld te handelen, wat landen zoals Qatar wel doen. Alle gas verlaat Turkmenistan via pijpleidingen, vooral via China en Rusland. Het teveel aan gas wordt op andere manieren opgelost.

Lekkages

Door lekkage in de gasleidingen vindt methaangas haar weg naar buiten. Het opsporen van die lekken is vrij kostelijk, maar het effectief dichten is dan weer niet te moeilijk. Hoewel niet opzettelijk, belandt Turkmeens gas zo toch in de ozonlaag.

Foutieve affakkeling

Als het gas niet in de pijpleidingen kan gepompt worden, is de oplossing vaak verbranden. De klimaatimpact van het verbranden van gas is kleiner dan als het methaan zo rechtstreeks in de atmosfeer terecht komt. Het methaan wordt omgezet in CO2, wat tot 80 keer minder bijdraagt tot de klimaatopwarming. De affakkeling verloopt niet altijd perfect, en als een gaspluim niet volledig verbrand, komt pure methaan alsnog in de atmosfeer terecht. Turkmenistan is niet het enige land dat af en toe aardgas of -olie affakkelt.

Ontluchting

Soms wordt ook gekozen voor ontluchting: gewoon het methaangas vrijlaten in de atmosfeer. Uiteraard is dit verreweg de slechtste manier om van overtollig aardgas af te geraken. In veel landen is het daarom ook verboden (net zoals affakkelen trouwens). Ook in Turkmenistan geldt een verbod op ontluchten en affakkelen sinds 1999, maar zonder al te veel controle.

Turkmeens gas is en blijft één van de grote problemen in het huidige klimaatdebat. De westerse samenleving heeft amper grip op het Aziatische land, waar Berdimuhamedow de plak zwaait. Toch zal enige invloed nodig zijn om de methaangasuitstoot ietwat aan banden te leggen. Zonder maatregelen komt al het Turkmeense methaan vroeg of laat in de atmosfeer terecht, met onomkeerbare gevolgen. Met COP26 in het vooruitzicht kunnen er wel gesprekken opgestart worden met Turkmenistan om de methaanuitstoot van het land te beperken. En als de gesprekken toch opgestart zijn, kan de herinvoer van gekleurde auto’s in Asjchabad ook terloops besproken worden.

(jvdh)