Hoe moet het verder met de federale begroting? Die olifant staat in de kamer, bij de federale onderhandelingen.

In het nieuws: De federale onderhandelingen lopen bijzonder moeizaam, niemand lijkt haast te maken om een regering te vormen. Terwijl de sociaal-economische achtergrond niet rooskleurig is: een economische krimp in Duitsland, een handelsoorlog tussen de VS en China en historisch lage en zelfs negatieve rente. Daar kwam deze week nog bijzonder onheilspellend nieuws bij: het Monitoringscomité, topambtenaren die de begroting voorbereiden, voorspellen een tekort in 2024 dat tot 11,8 miljard gaat.

De harde cijfers: Wie de federale politiek in België een beetje volgt, weet dat er om de zoveel maanden een rapport van het Monitoringscomité binnenloopt. Steevast zijn dat horrorcijfers, zeker als ze doelbewust gelost worden. Ook deze keer is dat niet anders: 12 miljard euro tekort, alsjeblieft. Of 11,8 miljard om preciezer te zijn.

In de wandelgangen: “Tja, het is de tijd van het jaar. Uiteraard zijn dat enorme bedragen, maar naarmate de begroting verfijnder gemaakt wordt, verdwijnen die cijfers ook weer als sneeuw voor de zon. Alleen zijn ze nu plots handig voor bepaalde partijen of personen om druk te zetten op de federale onderhandelingen en met name de N-VA en PS”, zo weet een topfiguur uit de ontslagnemende regering te vertellen. Het is zo dat onder meer Open Vld (Alexander De Croo) én MR (Sophie Wilmès) de cijfers aangrepen om aan te dringen op “nu werk maken van een snelle federale regering”. Daarbij herhalen de kleinste partijen steeds dezelfde boodschap: het is aan Bart De Wever (N-VA) en Elio Di Rupo (PS).

De grote vraag? Los van coalitiekeuzes, die zowel PS als N-VA vandaag duidelijk nog niet willen maken, is er natuurlijk wel die begrotingskwestie. Hoe zal de volgende regering de cijfers doen kloppen? In De Ochtend gaf vicepremier Koen Geens (CD&V) in een verder onopvallend interview een interessante analyse. Er zijn maar drie mogelijkheden volgens hem:

• Er moeten ofwel nieuwe belastingen komen om de federale kas te spekken. Maar zowel N-VA als Open Vld hebben het daar bijzonder moeilijk mee: de belastingdruk in dit land is immers al de tweede hoogste van de wereld, na Frankrijk.
• Ofwel moet er gesnoeid worden in de Sociale Zekerheid. Maar raken aan de pensioenen, de uitkeringen, de gezondheidszorg, dat is een heilig huisje voor de socialisten. En één ding is quasi mathematisch zeker: in een volgende regering is de PS er federaal bij.
• Ofwel moet er nagedacht worden over hoeveel het federale niveau afdraagt aan de deelstaten. Dat is op zich het belangrijkste nieuws van Geens z’n analyse. Want terwijl het federale niveau moet schrapen en vechten om financieel te overleven, zit het Vlaamse niveau er wel warmpjes in. Dus moet er nagedacht worden of het federale wel zo veel moet blijven afdragen. “Ik denk nochtans dat dat nodig is. Het is de enige manier om het structureel op te lossen”, zo stelde Geens.

Om rekening mee te houden? Wel zeker, want het is heus niet alleen de vicepremier van CD&V die deze analyse maakt. Anderen geven hem gelijk. Al wie ooit op het federale niveau gewerkt heeft, kent de financiële situatie daar. Het contrast met hoe de Vlaamse regering functioneert is groot. Dat weet ook Jan Jambon, voormalig federaal vicepremier, maar straks Vlaams minister-president. Vraag is alleen of hij op die federale vraag zal willen ingaan. En wat hij daarbij dan te winnen heeft.

Waarom dit van tel is: De financiering van de deelstaten is misschien wel het heetste politiek-communautaire hangijzer van het moment. Want het Waalse gewest, én zeker de Waals-Brusselse federatie, hebben geld nodig dat er niet is de komende jaren. De PS is bij monde van voorzitter Elio Di Rupo al vragende partij geweest om over de centen te praten. Maar uiteraard is in zijn ogen een nieuwe financieringswet, waarbij de verdeling vanuit de federale kas wordt vastgelegd, er eentje die net méér geld naar de deelstaten doet vloeien. In die zin is het pleidooi van Geens moedig: iemand vertelt de waarheid over de kas van het federale niveau, terwijl de onderhandelingen net in de tegenovergestelde richting zullen gaan.

The big picture? De N-VA weet immers bijzonder goed waar de klepel hangt, in verband met de penibele financiële situatie van het federale niveau, maar zeker dat van de Waalse regering en de Waals-Brusselse federatie. Dat geldtekort is net dé manier, de pasmunt, om straks met de Franstaligen over het communautaire te gaan praten. Over geld in ruil voor meer bevoegdheden. Dat is een beproefde techniek bij staatshervormingen: de PS wil geld, de Vlaamse partijen meer autonomie.

En nu? De vraag is hoe dat allemaal verzoenbaar wordt, als er straks een nieuwe federale regering moet komen. Maar de vaststelling is wel dat er geen honderd manieren zijn om de federale kas op orde te brengen. En dat er maar bijzonder weinigen zijn op dit moment, die bereid zijn die federale belangen te verdedigen.