Een onderzoek naar hulporganisaties die bootvluchtelingen redden, gaat in hogere versnelling. Er zijn vermoedens dat de ngo’s deals sluiten met mensensmokkelaars om een veilige oversteek te garanderen. Ook Artsen Zonder Grenzen is actief voor de Libische kust, maar er is niet bewezen dat zij iets met mensensmokkel te maken hebben. Toch beschuldigde staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) hen daarvan. Vandaag gingen beide partijen in gesprek. Francken heeft zich niet geëxcuseerd maar nuanceerde zijn uitspraak wel.

Een Italiaanse rechtbank onderzoekt momenteel de rol van hulporganisaties bij het redden van bootvluchtelingen die vanuit Libië Europa proberen te bereiken. Er wordt vermoed dat de ngo’s in direct contact staan met mensensmokkelaars om een veilige oversteek naar Europa te regelen.

De hulporganisaties zijn verplicht de Italiaanse kustwacht te verwittigen als ze bootvluchtelingen in het vizier krijgen. Maar niet iedereen zou zich aan die afspraak houden. Zo bleek vorig jaar uit een rapport van Frontex, het agentschap dat de Europese buitengrenzen bewaakt, al dat hulporganisaties zo’n deals sluiten met mensensmokkelaars. Hierdoor zouden de ngo’s bijna als taxidiensten werken.

Onderzoek in hogere versnelling

Carmelo Zuccaro, officier van Justitie in de Siciliaanse stad Catania, heeft aangekondigd dat hij het onderzoek naar deze deals gaat opvoeren. Zuccaro vermoedt dat sommige liefdadigheidsorganisaties met opzet net buiten de Libische wateren opereren om zo’n veilige route naar Europa te kunnen voorzien. Op bepaalde momenten waren er maar liefst 13 boten van ngo’s in het gebied voor de Libische kust.

Liefdadigheidsorganisaties als kustwacht

Bij de Italiaanse kustwacht is het aantal hulpverzoeken voor bootvluchtelingen in nood sinds de herfst van 2016 fors gedaald. Sindsdien hebben ook opvallend veel vluchtelingen Italië bereikt met de hulp van ngo’s. “Ik ben ervan overtuigd dat het niet altijd het operationele centrum (van de kustwacht, red.) is dat contact met de ngo’s legt,” zegt Zuccaro. “Dit moet onderzocht worden”.

Artsen zonder Grenzen (AZG) zat toen met twee schepen in het gebied. Aurelie Ponthieu, migratie-expert van AZG, zei toen dat de ngo’s meer mensen oppikken dan de kustwachten omdat ze actiever zoeken en eerder bootjes lokaliseren die in nood verkeren.

Francken vs. Artsen Zonder Grenzen

Uitgerekend vandaag zat staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) samen met AZG. Francken had de ngo keihard aangevallen op Twitter: “Ze doen aan mensensmokkel. Wat ze doen heeft niets met vluchtelingen te maken, maar met illegale migratie”.

Daarmee verwees de staatssecretaris naar de boten waarmee AZG nog steeds actief is op de Middellandse Zee. Er zijn geen bewijzen dat de ngo iets met mensensmokkel te maken heeft. Francken kreeg veel kritiek over zich: in het parlement was het kot te klein, en gisteravond kwamen mensen op straat in Gent om tegen hem te betogen.

@azgbelgie @De_Regent @ArmandVervaeck wat n onzin. Wij willen geen verdrinkingen. Wij doen hervestiging, meer dan ooit. U stimuleer smokkel.

— Theo Francken (@FranckenTheo) 20 maart 2017

Nieuw argument voor Francken

Ook premier Charles Micel (MR), die zich bij vorige controversiële uitspraken van Francken op de achtergrond hield, tikte hem op de vingers: “Ik roep Theo Francken op om het humanitair werk te respecteren”.

Zoals de premier hem vroeg, ging Francken vandaag in “constructieve dialoog” met AZG. Met het onderzoek van de Italiaanse rechtbank had Francken natuurlijk een nieuw argument om zijn uitlatingen te verantwoorden.

Geen excuses

Het gesprek is intussen afgelopen. Francken heeft zich niet geëxcuseerd maar hij heeft wel gezegd dat Artsen Zonder Grenzen geen organisatie is die samenwerkt met de mensensmokkelaars.

“Aan de andere kant zijn er toch een aantal punten waar we met de staatssecretaris duidelijk van mening verschillen,” zegt Bart Janssens van AZG na het gesprek. “Zoals het zogenaamde aanzuigeffect van de reddingsacties.”

Om 11u afspraak met Artsen Zonder Grenzen op mijn kabinet. Ik zal met alle respect mijn standpunt verduidelijken.

— Theo Francken (@FranckenTheo) 24 maart 2017

Dichtstbijzijnde haven

Officier van Justitie Zuccaro vraagt zich ook af of de reddingsacties op zee wel correct gebeuren. Zo moeten schepen in de buurt niet alleen te hulp schieten als een ander schip in nood is, maar moeten ze ook de geredde passagiers naar de dichtstbijzijnde haven brengen. En die zou dus niet altijd in Italië of Europa liggen.

40 procent

In het gebied is ook een EU-eenheid actief in de operatie Sophia die mensensmokkel moet voorkomen. Het team onder leiding van de Italiaanse admiraal Enrico Credendino heeft ondertussen ook tienduizenden mensen van gammele bootjes gered. Volgens Credendino wordt ongeveer 40 procent van de geredde migranten opgepikt door ngo’s.

“De ngo’s werken vaak aan de grens van de Libische territoriale wateren,” zegt Credendino. “‘s Avonds hebben ze die grote schijnwerpers waarmee ze zichtbaar zijn: de mensensmokkelaars zien hen, weten waar ze zijn en sturen hun rubberboten naar die schijnwerpers.”

Scherpere controles

De Italiaanse kustwacht krijgt 10 nieuwe schepen te beschikking en gaat het personeel van de Libische kustwacht trainen. Daardoor komen er later dit voorjaar veel scherpere controles aan de Libische kant.