Dit weekend start na een onderbreking van een paar maanden het vervolg van The Walking Dead. Amper erkend als dusdanig, maar The Walking Dead is voorlopig hét wereldwijde televisiefenomeen van de twenty-tens. Qua kijkcijfers, maar ook qua impact. Naar programmatie én naar de advertentiemarkt. Wat is het geheim van de serie, die ondertussen haar vierde seizoen is ingegaan?

De cijfers voor The Walking Dead zijn du jamais vu voor fictie op tv. Tenminste als je ze op wereldschaal bekijkt. In de VS, ’s werelds meest competitieve televisiemarkt, is er geen enkele reeks die in de buurt komt: 16 miljoen kijkers, of bijna 20 procent marktaandeel. Om even te vergelijken: dat is zes keer meer dan wat Mad Men of Homeland haalden op hun piek en drie keer meer dan True Blood en Game of Thrones.

The Walking Dead is bovendien een wereldfenomeen. In de UK is de serie al vier jaar op rij de hoogst gewaardeerde en best bekeken op betaaltelevisie (meer dan een miljoen kijkers). In Italië en Spanje: same story.  

In Zuidoost-Azië is er geen enkel Westers programma dat zo goed scoort als TheWalking Dead. In sommige landen is het meer dan een fenomeen. Op de Filipijnen scoort de show 1.700 procent hoger dan het time-slot average. In Singapore is dat 425 procent. 

Maar ook in Latijns-Amerika vallen ze voor de zombies. In Mexico doet The Walking Dead het 230 procent beter dan de concurrentie, in Argentinië 341 procent, in Colombia 176 procent, in Venezuela 123 procent en in Peru zelfs 970 procent.

Op Twitter heeft The Walking Dead meer dan twee miljoen volgers, en wanneer een nieuwe episode wordt uitgezonden, gaan in de eerste minuten 88 procent van alle tv-gerelateerde tweets over de show. Op Facebook volgen meer dan 22 miljoen fans de pagina van het programma. 

De academische verklaring

Het fenomeen heeft de academische wereld ondertussen bereikt. Professor Sarah Lauro van Clemson University, die aan de University of California at Davis doctoreerde over zombies in onze hedendaagse cultuur, beweert bijvoorbeeld dat het te maken heeft met een toenemend gevoel van  ontevredenheid en machteloosheid dat we ervaren in verband met onze huidige samenleving.

Volgens Stanford-professor Angela Becerra Viderga heeft het meer te maken met angst over wat de toekomst ligt. “Traumatic events trigger discernible shifts in what we are able to imagine our future to be and how we should consequently act in the present to address those threats”, schrijft ze. Of: eigenlijk geloven we echt dat het de kant van de chaotische, postapocalyptische  wereld in ondermeer The Walking Dead uitgaat. 

Los van zombies is het post-apocalyptisch drama – de jongste 10 jaar waren er 59 zo’n films die blockbuster status haalden – hét genre in de cinéma aan het worden. Iedereen van Disney (WALL-E) tot Lars Von Trier (Melancholia) sprong op de kar, dus Viderga zou wel eens een punt kunnen hebben.

Vrouwen en adverteerders

Het succes van The Walking Dead heeft ook – althans in de VS en ondertussen ook in Azië en de UK – serieus huisgehouden in de van oudsher bijzonder conservatieve wereldjes van tv-programmators en adverteerders. 

Tweederde van de kijkers blijkt immers in het voor adverteerders aantrekkelijkste segment te zitten (18-34) en bijna allemaal zitten ze in het segment tussen 18 en 49 jaar. En ze scoren geweldig op de factor disposable income (te besteden inkomen), iets wat trouwens ook geldt voor dingen zoals True Blood en Game of Thrones. En nog iets waar adverteerders van smullen: vrouwelijke kijkers, er zijn afleveringen van The Walking Dead waar hun kijkersaandeel bijna 60 procent bedraagt.

Met andere woorden: een nieuwe generatie mensen die interessant zijn voor adverteerders omdat ze veel geld hebben om te spenderen en nog jong genoeg zijn om nieuwe producten te proberen, blijkt behoorlijk warm te lopen voor tot nu ondenkbare prime time-genres zoals horror, fantasy en science fiction.

Betaaltelevisie nam hier het voortouw, maar de commerciële zenders, alvast in de VS en Azië, hebben hun conclusies getrokken. Zo kwam Fox met Sleepy Hollow, dat een onverhoopt succes werd en de zender z’n beste cijfers bezorgde sinds 24. Ook scoort meer dan behoorlijk met het in Londen geconcipieerde Dracula.  De broadcasters hebben ook de format aangepast: seizoenen met minder afleveringen. Dertien in plaats van de traditionele 20 of 22.

De eerste grote adverteerders zijn ook al aan het afstappen van de traditionele voorkeur voor familievriendelijk entertainment. Hyundai bijvoorbeeld zet zwaar in op The Walking Dead. 

Maar uiteraard verklaren de veranderende mentaliteit bij de kijkers of format squeezes maar een deel van het succes van The Walking Dead. Hier zijn er nog een zestal sleutelingrediënten:

1. Morele ambiguïteit in alle spilfiguren

De rode draad in The Walking Dead, en eentje die uitgespeeld wordt bij alle spilfiguren de reeks, is hun innerlijke strijd met zichzelf. Hoe kan een individu vasthouden aan zijn  menselijkheid en morele waarden temidden een apocalyptisch landschap waar overleven het enige is wat telt? Het gegeven is niet nieuw, maar het feit dat de scenarioschrijvers erin slagen om het consistent te manifesteren bij alle belangrijke karakters is wel straf.

2. Ongeforceerde, natuurlijke etnische en culturele diversiteit

De spilfiguren, de hoofdrolspelers in The Walking Dead zijn een mooie bloemlezing van de etnische variatie op onze aardkloot: zwart, blank, Aziatisch, … en terwijl wel meer shows daar naar streven, komt het in deze serie bijzonder natuurlijk, ongeforceerd over. Los van huidskleur krijgen we ook een waaier van overtuigingen en persoonlijkheden uit alle rangen en standen voorgeschoteld. Met andere woorden: de kans dat iedereen zich wel herkent in één van de personages is groot, waar je ook woont in de wereld. Meegenomen is de sterke boodschap dat in de wereld van de zombie-apocalyps klasse, huidskleur en geloofsovertuigingen er niet meer toe doen. Er zijn maar twee soorten meer: walkers en survivors.

3. Geen schrik om sleutelkarakters op te offeren en nieuwe te introduceren

Rick Grimes, zijn zoon Carl en Glenn Rhee zijn de enige van 42 protagonisten die de vier seizoenen van The Walking Dead van de eerste tot de voorlopig laatste aflevering overleven. Dat is of beter was tegen alle regels van franchise maintenance op tv. Maar die moedige beslissing van de makers werkt wél: het houdt de reeks fris en zorgt ervoor dat het publiek op de tippen van de tenen blijft en voortdurend verrast wordt.

4. Geweldige casting

Blijkbaar houdt producer Gale Ann Hurd, die haar carrière begon met The Terminator in 1984 en als de ex-vrouw van zowel James Cameron als Brian De Palma ’t één en ’t ander opstak, zich persoonlijk bezig met de casting van The Walking Dead. 

5. De altijd manifeste onderliggende menselijkheid

Ondanks alles is The Walking Dead net zoveel, of zelfs meer, een serie over hoe mensen met elkaar omgaan en hoe ze in elkaar zitten dan over het gegeven zombies en de post-apocalyps. Zombies worden overigens nooit zo genoemd, het zijn walkers, lurker, roamers, biters, … en er gaat geen aflevering voorbij waarin niet expliciet getoond wordt dat de hersenloze monsters vroeger ook mensen waren.

6. Creatief, inventief gebruik van een almaar groeiend arsenaal wapens

De meeste zombies worden weliswaar nog altijd “good ole style” met een revolver of shotgun uitgeschakeld (hier een overzicht van de pakweg honderd verschillende die al te zien waren in de vier seizoenen), maar om de paar afleveringen duikt er wel een nieuwe, inventieve of tenminste alternatieve manier op om ze af te maken (zie hier).