Elke partij heeft behoorlijk wat te winnen of te verliezen straks, in de gemeenteraadsverkiezingen. Niet alleen de sjerp, of mee in een stadsbestuur zitten. De volgende, nationale verkiezingen zijn bijzonder dichtbij. En het beeld van winst of verlies kunnen claimen in dit rondje stemmen tellen, is dan bijzonder belangrijk voor straks.

Tussen de gemeenteraadsverkiezingen en de Vlaamse en federale verkiezingen zit maar zeven maanden. Alles wijst erop dat er één langgerekte campagne zit aan te komen, de sporen van een nationale campagne zijn hoe dan ook al duidelijk te zien. Zo lanceerde Elio Di Rupo (PS) zijn comeback, bij de State of the Union van premier Charles Michel (MR).

Maar welk effect kan de uitslag van de verkiezingen, en misschien nog meer de coalitievorming achteraf, hebben op de partijen aan Vlaamse kant?

N-VA: Antwerpen is de lakmoesproef

Door zelf én partijvoorzitter én burgemeester te worden, heeft Bart De Wever (N-VA) meer dan ooit van Antwerpen het politieke centrum gemaakt in deze race. Iedereen en alles kijkt straks op 14 oktober naar de Scheldestad. En daarbij zal De Wever moeten rekening houden met een verlies: zijn monsterscore van zes jaar geleden (38 procent) lijkt moeilijk haalbaar.

Vraag is in hoeverre de N-VA dat verlies weet te beperken en op de nacht van de verkiezingen kan claimen de enige echte rechtmatige burgemeester te zijn. Dat zal vooral in de dagen nadien duidelijk moeten worden: komt er een coalitie met of zonder N-VA? Zelf waarschuwt De Wever voor zo’n ‘monstercoalitie’ tegen hem. In 2012 al vormde De Wever een centrumrechtse coalitie in Antwerpen: met Open Vld en CD&V. Die werd in 2014 ook federaal en Vlaams de realiteit.

De Wever noemde het ‘politiek realisme’ dat een grote wissel van coalitiepartners in Antwerpen, ingezet door CD&V en Open Vld, impact zal hebben op het andere niveau. Met andere woorden: wie hem eruit werkt, zal daarvoor een politieke prijs betalen. Moeilijk is het niet om die prijs te bedenken. Een De Wever die door een bonte coalitie de sjerp ontnomen worden, zal dan heel snel bij de kiezer revanche willen claimen. Een felle N-VA-campagne rond zijn figuur, opgebouwd om het Vlaams minister-presidentschap te claimen voor hem, is dan een evidentie.

Het komt er dus op aan om niet te veel achteruit te gaan, en Antwerpen slim uit te spelen. Hoe dan ook moet de N-VA flink scoren om het resultaat van 2012 te halen. Want toen al begon de hoogconjunctuur voor de Vlaams-nationalisten: ze haalden 28,5 procent bij de provincieraadsverkiezingen in 2012. Zakt ook dat cijfer significant, dan krijgt de N-VA het moeilijk om winst te claimen op 14 oktober.

CD&V: burgemeesters tellen en Kris Peeters behoeden

De christendemocraten zijn de marktleider. De partij heeft liefst 137 burgemeesters én ze zitten in 2 op de 3 gemeentebesturen in Vlaanderen. Dat is en blijft een machine, en uiteraard zal er flink geteld worden of CD&V die positie kan bestendigen. Lukt dat, dan komt CD&V heel gesterkt uit de strijd. Verwacht wordt dat het cijfer lichtjes achteruitgaat, een ineenstorting zou een verrassing zijn.

Alleen, zo’n telling komt eerder achteraf. Het beeld van winst of verlies wordt in de avond van 14 oktober gezet door een aantal personen en steden. In Brugge maakt de partij kans om de sjerp te claimen, in Hasselt en Genk zou de sjerp moeten behouden blijven. Roeselare is ook een belangrijke test.

Maar door de ijzeren wetten van de media zal disproportioneel veel aandacht gaan naar Gent, en vooral Antwerpen. In de Arteveldestad lanceerde de partij Mieke Van Hecke (CD&V) en hoopt ze er eindelijk nog eens bij te zijn. In Antwerpen stak Kris Peeters z’n nek uit door te verhuizen. Op Villa Politica lichtte Peeters een tipje van de sluier over zijn verwachtingen. Want in 2012 haalde CD&V vijf zetels in de gemeenteraad, maar dat was op een kartellijst. “Zes zetels deze keer”, vroeg Linda De Win aan Peeters. “Zes procent bedoelt u”, antwoordde die. “In peilingen zijn we van twee procent, naar vier en nu zeven procent gegaan. Het gaat in stijgende lijn”, zo stelde Peeters. Zijn score zal mee het beeld van een winnaar of verliezer bepalen.

Groen: de grote doorbraak?

De partij die in alle peilingen in de lift zit, die overal staat te trappelen om in het beleid te stappen, is Groen. De verwachtingen zijn hoog. Want in de twee grootste steden, Antwerpen en Gent, spelen ze een hoofdrol. De druk is daarmee ook groot.

Als Groen erin lukt om met Wouter Van Besien te scoren, en boven de 20 procent te klimmen, dan krijgt het een glansrol de nacht van de verkiezingen. Dan kan het marktleiderschap op links geclaimd worden, en kan Van Besien proberen een ‘progressieve coalitie’ op de been te brengen.

In Gent een zelfde verhaal: als Groen daar op de kartellijst z’n partner sp.a in de schaduw zet, wat door analisten eigenlijk wel verwacht wordt, dan krijg je ook in de Arteveldestad toch een aardverschuiving aan de linkerkant. Zeker de affaire met WoninGent deed de sp.a daar opnieuw geen deugd.

Alleen heeft Groen één nadeel: peilingen zijn doorgaans altijd wat positiever voor de ecologisten. In het stemhokje keert zich dat tegen hen. De verwachtingen zijn nu zodanig hoog, dat straks een kleinere overwinning als teleurstellend zou kunnen ervaren worden.

Vlaams Belang: de terugkeer?

Nog zo’n partij die een beetje schrik moet hebben van de peilingen is Vlaams Belang. Tom Van Grieken en co zitten op een positieve golf, peilen voor het eerst sinds lang terug boven de tien procent. In het verleden is Vlaams Belang vaak wat onderschat geweest in bevragingen. Maar het is vandaag veel duidelijker waar Vlaams Belang z’n stemmen zou moeten gaan halen: bij de N-VA.

De vraag is dus of zo’n nationale peilingen in de lokale strijd kunnen doorsijpelen en de toch wel wat hogere verwachtingen kunnen waargemaakt worden. In Antwerpen hebben ze een versleten boegbeeld met Filip Dewinter, waarvan niemand verwacht dat die nog potten breekt. En in de tweede grote stad, Gent, is Vlaams Belang ook geen uitblinker. Waar heeft Vlaams Belang dan de kans om de avond van 14 oktober een verrassende rol te gaan spelen? Voorlopig is dat koffiedik kijken.

PVDA: de steden veroveren

Ook voor het andere extreem, de communisten van PVDA, zitten de peilingen wel goed. Hun strategie is bijzonder duidelijk: ze willen doorbreken in de centrumsteden en op een pak meer plekken in de gemeenteraad doorbreken.

De vraag is of het deze keer lukt. In Antwerpen haalden ze met 8 procent al een heel hoge score, Peter Mertens zal erg z’n best moeten doen om dat te evenaren. In Gent lijkt het, na de schandalen met de huisvestingsmaatschappij WoninGent, echt nu of nooit voor Tom De Meester. Scoren ze in beide steden minder, dan verliest men meteen de wind in de zeilen.

Open Vld: ingezet op Oostende en Gent

Gwendolyn Rutten zit relatief ‘safe’ op 14 oktober. Met Bart Somers in Mechelen en Vincent Van Quickenborne in Kortrijk, heeft ze twee zeker steden waar de liberalen een mooie score gaan zetten. Maar ze wil meer: ze kondigde aan nog twee centrumsteden te gaan veroveren. Dat zijn normaal gezien Gent en Oostende.

In Gent heeft Mathias De Clercq hoog ingezet: burgemeester en niets minder is de poging. Die gok, met een partijscore die in 2012 mijlenver stond van het kartel sp.a-Groen, pakte goed uit. De campagne in Gent draait rond z’n kandidatuur, met voor- en tegenstanders. Vraag is of die hoge verwachtingen worden ingelost.

Daarnaast is er Bart Tommelein in Oostende, die een perfecte campagne lijkt te rijden. Maar of dat genoeg zal zijn in een stad die de liberalen eigenlijk nooit gunstig gezind was, zal moeten blijken. In Antwerpen kan de partij eigenlijk alleen maar winnen, na jaren miserie. Maar het beeld voor Open Vld zal eerder in Gent en Oostende gezet worden.

Sp.a: misschien wel de verrassing?

De sp.a wordt overal getipt als de grote verliezer straks. Dat heeft één voordeel: het kan alleen maar beter dan die gruwelijke verwachtingen. Zeker in Antwerpen is iedereen aangenaam verrast van Jinnih Beels, die in de campagne meer dan haar mannetje weet te staan. Het marktleiderschap op links wordt niet zomaar aan Groen gelaten in de Koekenstad, zoveel is duidelijk.

Tegelijk dreigt wel netto verlies. Vandaag heeft de sp.a de sjerp in Oostende, Gent, Leuven en Brugge. Die zouden allemaal verloren kunnen gaan, in een worst case scenario. Dat ook John Crombez zijn persoonlijk lot verbond aan die score in de steden, maakt dat waarnemers meer dan ooit de sp.a zullen beoordelen op die resultaten. Maar ook hier geldt: als het lukt die steden te houden, kroont de sp.a zich meteen tot verrassing van 14 oktober.