De gegevens over hoe goed de coronavaccins werken na één dosis zijn niet altijd duidelijk – het hangt af van wat je meet en wanneer je het meet. Er is ook een hoop verwarring ontstaan over hoe goed of hoe slecht de vaccins werken tegen nieuwe varianten, zoals de Indiase.

Om te beginnen: wat betekent percentage werkzaamheid precies? Het percentage werkzaamheid voor vaccins verwijst naar het percentage mensen dat volledige bescherming krijgt na een vaccin. Met 80 procent werkzaamheid heeft 80 procent van de mensen die dat shot kregen volledige bescherming, en 20 procent niet. Voor degenen die de eerste keer volledige bescherming krijgen, verbetert de tweede injectie de kwaliteit van de immuunrespons en de duurzaamheid ervan.

Voor de mensen die bij de eerste injectie geen volledige bescherming krijgen, zullen sommigen na de tweede dosis volledige bescherming krijgen. Sommige mensen zullen nooit volledige bescherming krijgen tegen een vaccin omdat hun immuunsysteem helemaal niet reageert.

De gegevens over hoe goed de vaccins werken na één dosis zijn niet altijd duidelijk – het hangt af van wat je meet en wanneer je het meet. De meeste experts zijn het er wel over eens dat de gegevens van onderzoeken in een laat stadium van elk vaccin, over het algemeen de best beschikbare gegevens zijn. Dit is hoeveel bescherming één injectie van elk vaccin je geeft, gebaseerd op die gegevens:

Pfizer-BioNTech: minimaal 80 procent

De injectie van Pfizer is 52,4 procent effectief in de bescherming tegen Covid-19 met symptomen tussen de eerste en tweede dosis. Maar het cijfer van 52,4 procent omvat de 11 dagen voordat de bescherming ingaat na de eerste dosis, dus het werkelijke percentage zou wel eens hoger kunnen zijn.

De werkelijke waarde ligt wellicht rond 80 procent à 90 procent bescherming tegen Covid-19 met symptomen na een enkele dosis. De schot van Pfizer zou wel 100 procent effectief zijn in het beschermen tegen ziekenhuisopname en overlijden. Dat cijfer is wel maar gebaseerd op een klein aantal proefpersonen.

Moderna: minimaal 80 procent

Het vaccin van Moderna is 69,5 procent effectief in het voorkomen van Covid-19 met symptomen tussen de eerste en tweede dosis. Het cijfer van 69,5 procent omvat de 13 dagen voordat de bescherming begint, dus het werkelijke percentage zal hoger zijn, met een werkelijke waarde tot 90 procent. Ook bij Moderna is het onduidelijk hoe goed één injectie van het vaccin beschermt tegen ziekenhuisopname en overlijden, omdat ook hier de testgroep relatief klein is. Maar het zou ook hier dicht aanleunen tegen de 100 procent.

AstraZeneca: meer dan 70 procent

AstraZeneca heeft een slechte reputatie verworven, maar dat heeft vooral te maken met leveringsproblemen en meldingen van bijzonder zeldzame ernstige bijwerkingen (de fameuze bloedklonters). Maar als je puur kijkt naar de effectiviteit van het vaccin, dan zit dat heus wel erg goed.

Een enkele dosis van de injectie van AstraZeneca is 76 procent effectief in het beschermen tegen Covid-19 met symptomen gedurende ten minste 90 dagen. Eén dosis zou ook 100 procent beschermen tegen ziekenhuisopname.

Ook niet onbelangrijk: drie weken na de eerste prik biedt AstraZeneca dezelfde bescherming als Pfizer. Dat blijkt uit een onderzoek bij meer dan 350.000 Britten die één van beide vaccins kregen toegediend.

Johnson & Johnson: 66 procent

Het Janssenvaccin van Johnson & Johnson dan. De bescherming treedt in na 14 dagen (wat overigens geldt voor alle vaccins) en bleek 66,1 procent effectief na 28 dagen. De werkzaamheid van het vaccin varieerde afhankelijk van het land waarin het werd gebruikt: het was 72 procent effectief in de VS, maar respectievelijk 64 procent en 68 procent in Zuid-Afrika en Brazilië. Deze landen hebben beide varianten van het coronavirus in omloop die antistoffen gedeeltelijk zouden kunnen ontwijken. J&J keek in de onderzoeken naar bescherming tegen matige tot ernstige Covid-19 in plaats van symptomatische Covid-19, zoals Pfizer, Moderna en AstraZeneca. Van het Janssenvaccin wordt overigens maar één dosis toegediend.

Gegevens uit de echte wereld: één shot vermindert infecties en overdracht aanzienlijk

Ondertussen zijn we al een poosje aan het vaccineren en hebben we ook praktijkgegevens. Uit een onderzoek met ongeveer 375.000 mensen in het VK, bleek dat een eerste prik van het vaccin van Pfizer of AstraZeneca Covid-19-infecties met symptomen met 72 procent verminderde. Bescherming na een enkele dosis houdt waarschijnlijk minstens 10 weken stand, gebaseerd op metingen van antilichaamniveaus.

Een andere praktijkstudie uit Schotland wees uit dat een enkele dosis van het Pfizer-vaccin voor 91 procent effectief was tegen ziekenhuisopname 28 tot 34 dagen na vaccinatie. Eén dosis van het vaccin van AstraZeneca was 88 procent effectief tegen ziekenhuisopname na dezelfde periode, zo bleek uit de studie.

Zuid-Koreaanse gezondheidsfunctionarissen meldden dat uit gegevens uit de praktijk bleek dat één dosis van het vaccin van Pfizer 89,7 procent effectief was in het voorkomen van Covid-19 bij Zuid-Koreanen ouder dan 60 jaar, ten minste twee weken na vaccinatie. Voor het vaccin van AstraZeneca bleek dat 86 procent.

De Indiase variant: hoe zit dat?

Het afgelopen weekend meldden een aantal media onheilspellend nieuws over de werking van de vaccins – of beter het feit dat één prik niet zou werken – tegen besmetting met de Indiase variant. Dat zou gebaseerd zijn op een Franse studie van het Pasteurinstituut. ‘Eén dosis AstraZeneca-vaccin is weinig tot helemaal niet effectief tegen de Indiase variant’ luidde het.

Het probleem is dat het gaat om proeven in een laboratoriumomgeving en bovendien bij amper 28 gevallen. Van die 28 waren er 16 proefpersonen die twee keer Pfizer hadden gehad en slechts één keer AstraZeneca. De twee resultaten vergelijken gaat dus niet echt op.

Een onderzoek van de Britse openbare gezondheidsdienst in een real life setting toonde vorige week dan weer aan dat vaccins iets minder effectief, maar nog steeds goed presteren tegen de coronavarianten. Volgens het Britse onderzoek bleek het vaccin van Pfizer/BioNTech twee weken na de tweede dosis voor 88 procent effectief tegen de Indiase variant van het virus. Tegen de Britse variant is het vaccin voor 93 procent doeltreffend. Het vaccin van AstraZeneca bleek 60 procent doeltreffend tegen de Indiase, tegen 66 procent voor de Britse variant. Wat betreft de effectiviteit tegen de Indiase variant na één prik, bleek dat voor beide vaccins – AstraZeneca en Pfizer – na drie weken op 30 procent te liggen.

(adl)