“Ik word gedreven door een mix van ratio en emotie”, zegt Bart De Wever wat filosofisch, als we hem ontmoeten bij het haardvuur en de kerstboom in de Senaat, voor een jaarlijkse babbel. De N-VA-voorzitter is opnieuw beginnen lezen over het stoïcisme, zegt hij, “om die twee, ratio en emo, politiek aan elkaar te knopen”. Want corona houdt ook hem in de ban. “We moeten terug leren omgaan met de dood. Dat is iets wat de westerse mens zich opnieuw eigen moeten maken. Onze fixatie op ons materieel bestaan is heel verdienstelijk: we leven allemaal langer, gezonder en weldadiger dan ooit. Maar misschien is er toch nog iets groter dan onszelf.” Het zegt veel over de afstand waarmee De Wever het allemaal wat bekijkt. Maar minder combattief is hij daardoor niet geworden. Zeker niet als het over de federale regering gaat, en haar leider, premier Alexander De Croo (Open Vld): “Alleen als je bereid bent al je beloftes en principes op te geven, kan je in dit land een staatsman worden, een man waar je geen staat op kan maken.”

Het gesprek: “Dit jaar eindigt met een cliffhanger door de Omikron-variant. Die kan zowel de oplossing van corona betekenen als een nieuwe pandemie. Ofwel komen we zo in de staart van de pandemie en kunnen we het in de zomer van 2022 achter ons laten. Ofwel is het een nieuwe pandemie, in de bestaande pandemie. Dan zijn we wellicht nog voor enkele jaren vertrokken. Dat is wel spannend. Je weet totaal niet wat je mag verwachten van 2022 op dat vlak.”

Dus toch hoop?

“Ik hoop wat iedereen hoopt: dat we van corona af raken en dan het economisch puin kunnen ruimen. Ik heb er al een tijdje geleden voor gewaarschuwd: het inflatiespook is terug. Dat is het belangrijkste nieuws van de laatste jaren. Er is daar toen nul reactie op gekomen.”

“We zijn nu een paar maanden later en men wordt wakker. De Amerikaanse Centrale Bank liegt er niet om en zegt dat dit een structureel gegeven is. Enkel Christine Lagarde schijnt nog te geloven dat het transitoir is.”

De voorzitster van de Europese Centrale Bank (ECB) zegt inderdaad dat de inflatie tegen 2022 zal verdwenen zijn.

“Ja, transitory inflatie. Maar als je lang genoeg wacht is alles in het leven transitory, dus krijg je uiteindelijk gelijk. Maar dit is toch een economisch fenomeen waar de bokken en de geiten worden gescheiden en waar natuurlijk de Club Med-landen (Zuid-Europese, mediterrane landen, red.), de krekels, feest vieren ten koste van de mieren en de hardwerkenden die reserves en welvaart hebben opgebouwd. Dat is nu eens een grens die recht door ons land loopt.”

“Daarom heb ik al een paar keer gezegd dat we moeten opletten voor de pensioenhervormingen van de PS, die zo krankzinnig zijn dat je zou denken dat ze waanzin zijn. Maar dat zijn ze niet, in hun ogen. Daar zit wel degelijk die theorie achter, dat als je hoge inflatie hebt, je maar beter met diepe putten kan zitten. Want dan smelt de welvaart van degene die iets heeft opgebouwd gewoon weg en dat smeltwater vult jouw put.”

“Dus wat je niet kan krijgen in transfers, wat je niet kan pakken, ga je eigenlijk op een sluipende manier nemen. Dat is zoals een CO-vergiftiging; je merkt het niet, je ruikt het niet, je ziet het niet, maar je spaargeld is wel verdwenen.”

“In 2008 hebben we ook een inflatieopstoot gehad na de bankencrisis, een kleintje. Maar toch is sindsdien 15 procent van de spaargelden weggesmolten. Toen heeft de Zweedse regering gezegd: ‘We gaan een indexsprong doen, we gaan de wet van ‘96 herzien, we gaan taksen cutten en shiften om dat eigenlijk op te vangen.’”

“Nu heb je een paars-groene regering en die zegt: ‘Ah, de inflatietrein vertrekt, het is tijd om een schup te pakken en alle putten zo diep mogelijk uit te graven.’ Dat is de Griekse, Italiaanse en Spaanse weg. Maar dat is niet de Noord-Europese weg die de N-VA altijd heeft willen volgen. We zijn de ergste van de klas want we gaan naar het hoogste structureel tekort van Europa.”

Wij kunnen niet anders dan erkennen dat we eigenlijk bij die Club Med-landen horen?

“Ja, dat klopt, maar er zijn toch nog gradaties. Wij gaan nu naar de situatie van Griekenland in 2010 en dus de rode lantaarn zijn. Dat betekent dat we bij de volgende economische schok als eerste de rol volledig moeten lossen. Mocht Wallonië zelfstandig zijn, dan zou het Internationaal Monetair Fonds (IMF) daar vandaag staan. Want die zijn qua parameters van de openbare schuld en tekorten op hun lopende begroting veel erger dan Griekenland in 2010.”

“Toen ik dat eens luidop zei, heeft dat in Wallonië een kleine schokgolf veroorzaakt. Toen heeft men snel een econoom opgeroepen, die dat kwam tegenspreken. Die zei dat die vergelijking niet klopt. ‘Want we zijn geconsolideerd door andere entiteiten’, zei die.” (lacht)

“Het Waalse failliet wordt een beetje verdoezeld door Vlaams krediet. Maar ook dat Vlaamse krediet is bijna op, laat ons eerlijk zijn. Ook de Vlaamse schuldpositie is nog gezond, maar op de limiet van wat er eigenlijk nog kan. Er kan niet veel meer bij.”

“De Vlaamse begroting is wel terug op weg naar een structureel evenwicht. Met één goede avond onderhandelen, waren ze daar toch. Dus ik blijf nog altijd beweren dat het Vlaamse bestuur functioneert, wat niet makkelijk was tijdens corona.”

Het was toch opnieuw geen succes in 2021, die Vlaamse regering?

“Ik vind dat ze wat ondergewaardeerd wordt, vooral als je ziet dat ze akkoorden bereiken en een klimaatplan konden afkloppen met concrete maatregelen, niet alleen met wilde doelstellingen. Ze hebben ook opnieuw een begroting die naar evenwicht leunt en het relanceplan van Vlaanderen deugt, dat zit goed in elkaar. Er zitten dingen in die ik niet zou doen, maar we zijn een coalitieregering.”

“Overwegend is dat goed, maar ik geef gerust toe dat het Vlaamse bestuur door corona is ondergesneeuwd. Het feit dat Vlaanderen geen crisisbevoegdheid heeft en dat je dus van burgemeester, over gouverneur naar het federale niveau gaat, heeft een onmogelijke situatie gecreëerd. Wij moesten er altijd bijzitten op het Overlegcomité.”

“En zelfs over onze eigen bevoegdheden zoals cultuur en onderwijs was er voortdurend getouwtrek. Dat had het karakter van een tapijtmarkt.”

“Wij hebben nog steeds geen coronabarometer, waardoor iedereen de indruk heeft dat er geïmproviseerd wordt, gelobbyd en gepushed langs alle kanten. En dat is ook zo. Daardoor is de perceptie van de mensen in Vlaanderen en in Europa zeer negatief, van het beleid dat is gevoerd.”

“Dat is een klap die we allemaal volop in het gezicht hebben gekregen. Ik denk overigens in Vlaanderen nog meer, omdat we de meest gevaccineerde regio van Europa zijn.”

De verwachtingen over vaccinatie waren nochtans zeer hoog.

“Dat hebben we onszelf inderdaad aangedaan. Er waren voorzichtige stemmen, ook in de Vlaamse regering. Maar de algemene teneur in september en oktober was dat we onze plicht hebben gedaan, 92 procent (van de volwassen Vlamingen, red.) is gevaccineerd. We zaten op de trein naar het rijk der vrijheid. Er konden nog golven komen en er zouden nog golven komen. Maar alle experts zeiden dat het aantal zieken op de ICU’s nooit meer boven de 500 zou stijgen. Niet dus.”

“Dat de meest gevaccineerde regio nu de meest getroffen regio is, is een ongelooflijke klap voor het vertrouwen. Dat merk ik overal. Mensen zijn het ook cognitief volledig beu en willen er niets meer over horen.”

In september worstelde Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) toch wat in zijn functie. Hij herlanceerde zich met zijn Septemberverklaring en zocht opnieuw aansluiting bij “Sterke Jan”. Maar dat wordt vandaag eigenlijk “Sterkte, Jan”.

“Dat is een hele leuke woordspeling en inwendig lach ik daarmee, maar eigenlijk is dat ellendig, je moet dat toegeven.”

“We hebben in september gedacht dat we ons gingen focussen op dat relancebeleid. We wilden vanuit de Vlaamse regering af zijn van die federale curatele, dat voortdurend gedoe met die corona en die Overlegcomités. We zouden ons kunnen focussen op onze sterkte. Dat Vlaams relanceplan zit goed in elkaar, we wilden dat uitrollen en het verschil maken met een Vivaldi-regering, die eigenlijk geen sociaaleconomisch programma heeft. Er is geen regeerakkoord die naam waardig. Die rollen zodanig vechtend over de straten dat het niet mooi is om te zien.”

“Dus wij dachten, laat het verschil maar heel duidelijk worden met een Vlaanderen dat zijn zaakjes toch wel op orde heeft. Niet dus, want voor je het weet zit je twee maanden later weer op die tapijtmarkt waar Jan Jambon altijd gesqueezed zit in een onmogelijke situatie, waarbij hij een bepaald verwachtingspatroon moet invullen dat in Vlaanderen leeft en dat altijd wordt afgewogen tegen wat er dan uit het Overlegcomité komt en waarvan hij moet zeggen: ‘Dit is het akkoord en ik ben er tevreden mee.’ Het is een vreselijke situatie voor hem.”

Hoe gaat dat verhaal van Vivaldi aflopen?

“Dat is een goede vraag want corona redt ergens de federale regering. Tot voor kort toch, want zelfs daar zit vandaag veel zand in de motor. De tandem Frank Vandenbroucke-De Croo is overduidelijk helemaal doormidden gebroken. Dus ook daar rollen ze nu vechtend over de straat. Op alle andere thema’s is het huilen met de pet op. Sociaaleconomisch is dat tot nu toe de ploeg van de passieven.”

“Wat er in dat regeerakkoord stond en wat er geconsolideerd was, zijn een hele hoop uitgaven die de PS heeft gevraagd en die ze ook hebben gekregen. Er zijn voor 2 miljard euro aan belastingen bijgekomen om die put een beetje te dempen. We blijven op een heel hoog begrotingstekort hangen en uiteindelijk zullen alle hervormingen voor mensen die willen sparen, ondernemen of gewerkt hebben en op pensioen gaan, in het moeras blijven steken.”

We moeten bijna dagelijks lezen dat Paul Magnette (PS) verklaart dat de bestuursmethode van premier Alexander De Croo niet deugt. Hoe moeilijk is het dan om daar oppositie tegen te voeren?

“Ik moet zeggen dat wat Magnette zegt over De Croo iets is wat ik al lang hoor in de wandelgangen van PS. Soms met hele lelijke bewoordingen, die ik hier niet ga herhalen. Lelijke bewoordingen over de manier waarop die eerste minister zijn ambt vervult. Het lijkt erop dat dit ambt het enige is dat telt en al de rest wordt voortdurend geëvalueerd.”

“En dus voel je die frustratie. Maar De Croo heeft zelf aangekondigd dat als de zevende partij de premier zou leveren, men niet meer mocht verwachten dan een dweil. Dus het verwachtingspatroon mocht eigenlijk niet hoger gespannen zijn. Hij heeft dat zelf aangekondigd. En ik moet zeggen dat dit ook met verve wordt ingevuld.”

“Kijk naar het dossier van de kernenergie, dat is de mooiste illustratie van de kleinste van de club, Groen, die mag dweilen met de rest en zelfs de premier.”

“Het was nochtans heel duidelijk dat een ruime meerderheid die kerncentrales wilde openhouden. We zaten op mijn bureau in de zomer van 2020, met de PS, Vooruit, CD&V en cdH en dat was het gemakkelijkste politieke akkoord dat ik in mijn leven ooit heb onderhandeld. Want theoretisch was ik de enige voor en al de rest was tegen, conform het verkiezingsprogramma. En dan zou je verwachten dat je een ontzettende prijs moet betalen om je gram te halen. Wel, dat was als een warm mes door warme boter. Iedereen zei toen dat we altijd geweten hebben dat dit moest. We gaan nu die bocht wel nemen. Een voorzitter zei toen: ‘We doen er nu nog altijd vijf dicht, en niemand heeft ooit meer kerncentrales gesloten dan ik. Ik ben de grootste kerncentralesluiter van het hele kabouterbos!’ We hebben ermee zitten lachen. Maar de ondertoon was dat ze dit toch niet kunnen waarmaken en binnen een jaar zullen we het onvermijdelijke moeten absorberen.”

“En dan zie je dat de Zestien het dossier niet opvolgt. Dat die groene minister van meet af aan eigenlijk de kluit belazert door te zeggen dat ze het scenario van verlenging niet heeft bestudeerd. Ze heeft ook dat CRM-systeem (garantie op voldoende beschikbare capaciteit om de levering van elektriciteit veilig te stellen, red.) en de markt zo gezet dat een verlenging van de kerncentrales zelfs wordt uitgesloten. En dan komt het tot een een-tweetje met die Franse multinational, die nu als één front optreedt met Groen. Al de rest is eraan voor de moeite. Dat is gewoon wanbeleid en de blunder van de eeuw.”

Plus, er is de vaststelling dat de liberale familie van de premier, de MR, de oppositie organiseert? De eigen Open Vld schipperde dan weer.

“Ja, de eigen partij is natuurlijk, en dat is wel traditioneel als je de premier levert, een beetje de voetveeg. Als de premier de dweil van de regering is, dan is de partij de dweil van de dweil. Dat is de rol die mijn collega-voorzitter (Egbert Lachaert, red.) nu moet spelen. Hij wordt voortdurend geconfronteerd met wat hij denkt en wat hij ooit gezegd heeft, soms in vreemde bewoordingen zoals ‘partijprogramma’s ritueel verbranden’, en wat hij nu moet aanbieden. Dat is een bijzonder trieste rol.”

“En dan heb je nog eens een Franstalige woordvoerder van de N-VA in de regering. Als ik een baard zou laten groeien en Frans zou spreken …”

Hebt u nog contact met MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez?

“Ik zie hem af en toe wel eens in de wandelgangen, maar ik hou daar geen contact mee. Ik heb altijd gezegd dat dit een man is die alleen zijn eigen spel speelt. Met Bouchez kan je geen afspraken maken. Ik denk dat iedereen dit wist. Ik denk ook dat Open Vld dat wel heel erg wist. De manier waarop men over hem sprak, deed me vermoeden dat ze eventueel zonder hem een regering wilden maken. En vooral omwille van nu ook uitkomt: die man is een einzelgänger. En het is niet omdat een einzelgänger heel vaak zegt wat jij ook denkt, dat je er veel mee kan doen.”

“Dat hij de valet noir in deze regering ging zijn, dat wist ik op voorhand. En kijk, hij doet dat met verve. Als ik hem zie, en hij komt toch vaak op de Vlaamse televisie, dan denk ik: ‘Mocht hij nu nog net het Nederlands machtig worden, dan denk ik dat ik nooit een baard moet laten groeien.’ Want je hoort op sommige dossiers het verschil niet tussen hem en mij. Het enige is: hoe kan je een N-VA-discours houden, terwijl je wel in een paars-groene regering zit? Hoe dat die man dat allemaal vereenzelvigt, is voor mij een raadsel.”

“Maar voor de Open Vld is dat pijnlijk. Je hoort daar uiteindelijk iemand een normaal liberaal conservatief centrumrechts standpunt vertolken, iemand die economisch verstandige praat verkoopt, naast hen. En zij moeten dan net het tegenovergestelde doen in die paars-groene regering met die premier.”

“Mark Rutte heeft hen nu nog een cadeautje gedaan. Die kondigt vlakaf aan dat ze nog twee kerncentrales gaan bouwen, want ‘dat is de enige manier om het klimaat te redden’. Dat kan tellen, zeker als dat mensen zijn waar je graag mee op de foto gaat en je je graag mee vergelijkt.”

Een veelgehoorde zin over Bart De Wever in de Wetstraat is: Met wie gaat hij nu ooit nog een akkoord maken? Voor Vlaams Belang is de deur dicht. PS is een aartsmoeilijke bondgenoot, en zelfs met hen bent u er nog niet.

“De kiezer zal die in 2024 finaal moeten beantwoorden. Natuurlijk zal men dit altijd van mij zeggen. Men weet dat ik het status quo niet kan aanvaarden. In België is aan politiek doen alleen makkelijk als je dat wel doet, als je bereid bent om aan te modderen, als je in de Zestien wil zitten met een ongedekte cheque en de dweil wil zijn. Alleen dan kan je in dit land een staatsman worden, een man waar je geen staat op kan maken. Als je zegt dat het status quo radicaal hervormd moet worden, dan heb je een probleem, want het systeem is helemaal op slot.”

“In ‘24 zal de kiezer oordelen. Ik denk dat we met huidige peilingen al niet zo ver meer zijn van een echte regimecrisis. In mijn ervaring als historicus zijn dat scharniermomenten in de geschiedenis. Ik kan dat ook niet echt voorspellen.”

“Ik weet wel wat Paul Magnette mij allemaal verteld heeft in de zomer van 2020 en ik begrijp dat hij dat nu niet meer kan herhalen. Hij zit met communisten in zijn nek, dus hij gaat mij nu geen cadeaus geven, dat is evident. Ik weet ook niet of de PS de linkerzijde nog kan mobiliseren in 2024. Het ziet er allemaal niet zo goed uit.”

“Als de centrumpartijen in Vlaanderen werkelijk zullen zakken naar 10 procent (en in mijn dromen minder want ze verdienen eigenlijk minder) zullen ze dan nog eens bereid zijn om hun existentie op het spel te zetten, door opnieuw te besturen tegen Vlaanderen?”

“Maar bon, ik ben blijkbaar diegene die in de moeilijkheid zit. Het is nogal straf dat een partij die zich kan handhaven boven de 20 procent een probleem heeft, terwijl allerlei partijen met moeite nog 10 procent halen.”

(cynisch) “De N-VA zit in de moeilijkheden hoor! ‘Die zullen in ‘24 nog eens iets meemaken!’ Dat zullen we dan nog wel zien.”

Het straffe is dat er schijnbaar maar één partij overblijft waar de relaties goed mee zijn en dat zijn de Vlaamse socialisten?

“Dat is niet juist. We onderhouden wel degelijk goede relaties, ook in functie met de Vlaamse regering, met heel wat partijen en met heel wat figuren binnen partijen om dat te doen functioneren.”

“Maar ik snap dat men dat beeld van mij wil ophangen, van een soort verzuurde zonderling die vol rancunes leeft en graag ministers binnen de federale regering zou benoemen. Alleen, dat staat nogal op gespannen voet met de werkelijkheid, als je mijn parcours van de afgelopen twintig jaar bekijkt.”

“Ik ben niet op de wereld om ministers in de regering te zetten. Ik ben er om het status quo in België te verbreken, omdat ik denk dat dit voor Vlaanderen maar uiteindelijk ook voor Wallonië volstrekt nefast is. Het ontneemt zeker voor Vlaanderen alle kansen om een land zoals Nederland of Denemarken te zijn, waar ik erg naar opkijk. Ik wil eigenlijk niet meer dan dat. Dat de democratie functioneert en dat we bij de juiste club zitten.”

“Er hangen ankers aan onze benen die ik wil losknippen. Ik denk ook voor Wallonië, dat de enige kans op werkelijk herleven en het zich ontdoen van de ideologie die het beheerst en altijd naar beneden trekt, uiteindelijk zelfstandigheid is. Dat is een moeilijke opdracht en daar ben ik mij ten zeerste van bewust. Maar ik ga toch proberen die tot een goed einde te brengen.”

U zit al heel lang in de job. Hoe blikt u nu zelf vooruit? Wat heeft die nog in petto voor uzelf?

“Voor mezelf weet ik dat eerlijk gezegd niet. Maar, geloof het of niet, ik ben daar nooit veel mee bezig geweest. Ik heb denk ik in mijn carrière al wel de kans gehad om ambten op te nemen op een hoog niveau. Ik heb die systematisch laten voorbijgaan in functie van iets wat ik beschouw als zijnde groter dan mezelf. Een belangrijkere opdracht dan mezelf. En dat is nog altijd zo.”

“Lukt dat in ‘24, dan zal ik heel gelukkig zijn. Is dat niet zo? Dan is het misschien aan anderen om het te proberen, of op een andere manier te proberen. Dan denk ik dat er heel wat zal veranderen in de politiek in Vlaanderen. En ik zal wel zien wat het getij dan voor mij persoonlijk brengt. Ik ben daar, geloof het of niet, niet zo mee bezig geweest.”

“Er is maar één ambt waar ik ooit echt voor gepostuleerd hebt en dat is het ambt van burgemeesterschap. De kiezer heeft me dat gegeven, en zolang die mij dat wil verlenen …”

U was ooit wel kandidaat minister-president.

“Ik heb dat op een blauwe maandag inderdaad gezegd. Maar ik heb toen wel gezegd: ‘Als we 30 procent halen.’ Ik ben soms slimmer dan je zou denken. Je moet naar elk woord luisteren. ‘Als we 30 procent halen, dan moet ik het doen.’ Die 30 procent hadden we niet.”

“Ik ga ook eerlijk zijn, de partij was dan van oordeel: ‘Federaal ziet het er heel moeilijk uit, dat is voor u.’ Dat is vaak het antwoord geweest de laatste jaren. Als het heel moeilijk en bijna hopeloos was, zeiden ze: ‘Bart, dat is misschien iets voor u.’ En ik ben dan eigenlijk wel zo gek om altijd te zeggen dat ik het wel zal doen, die federale onderhandelingen.”

“Ik heb geen echte rancune dat dat mislukt is, omdat ik wel vind dat de theorie die ik had opgebouwd in 2014, ook is uitgekomen. Met name, het heeft lang geduurd, maar Magnette heeft zijn kaarten afgelegd, namens de linkerzijde, die hij dan kan engageren. Zij waren dit huidige gedoe ook beu, zij zagen ook dat dit eindig was, zij zagen dit ook naar een regimecrisis gaan, zij zagen ook de communisten in Franstalig België en uiterst rechts in Vlaanderen winnen en zij zagen dat België daar geen antwoord op kan bieden. Dat zien wij ook allemaal en dat moest opgelost worden. En daar was ik heel tevreden mee.”

“De rancune zit hem eerder in het vals spel dat sommigen hebben gespeeld op de platst mogelijke manier en om de platste redenen.”

U hebt het over de Open Vld-kopstukken?

“Ja natuurlijk. Als je zou weten wat daar beloofd is … Menselijk is dat heel moeilijk. Als ik hier met u zit en ik spreek dingen door en er worden zware woorden uitgesproken, engagementen aangegaan, over wat men niet gaat doen, de formules die men niet gaat volgen …”

“Men gaf mij eigenlijk een mandaat om een akkoord te maken met de PS. ‘Dan ben je er’, zei men mij.”

“En vervolgens kon ik alleen vaststellen dat dit op geen enkel moment gemeend was. Op geen enkel moment. Misschien was ik wel de nuttige idioot om mensen te helpen moeilijke momenten te overbruggen, in functie van hun eigen ambitie? Dat ligt moeilijk en dat blijft moeilijk liggen.”

“Maar ik zet mij daarover voor een hoger belang. Ik heb geen ruzie met een ideologie, integendeel. Centrumrechts liberalisme, daar sta ik ongelooflijk dichtbij. Ik ben een gemeenschapsdenker, maar economisch ben ik eigenlijk een liberaal. Conservatief, liberaal, gemeenschapsdenken, centrumrechts, Vlaams nationaal, voor mij is dat allemaal een groot geheel.”

“Ja, dan sta ik heel dicht bij veel Open Vld’ers. Maar niet bij degenen die wel die ideologie prediken maar dan vervolgens in een regering compleet het tegenovergestelde doen. Dat gaat niet voor mij.”

Komt er in 2022 een herschikking in het Vlaamse politieke landschap?

“Neen, er komt geen herschikking in het landschap voor ‘24. Dat kan niet. Onze partijen zijn zo gestructureerd, en vooral gefinancierd, dat een herschikking alleen van de kiezer kan komen.”

“Men gaat herverkavelen vanuit een soort electorale dwang, en zelfs een bedrijfsmatige dwang. Dat is het lot van een particratie en ook het lot van de partijfinanciering die royaal is in dit land. Wetgeving die is geschreven door politici, toen wij nog heel klein waren. Wetgeving die overigens nu in stand wordt gehouden door dezelfden, die nu kleiner zijn geworden.”

“Als ze nu nog een haircut op die financiering zouden moeten aanvaarden, is dat een haircut op wat de kiezer al heeft gedaan. Dat is een ‘double whammy’. En veel partijen kunnen dat gewoon niet aan, omdat dat bedrijven zijn geworden, die georganiseerd zijn op een bepaalde cashflow. Als je groot bent, profiteer je daarvan. Het is overdreven, maar het is heel moeilijk om te hervormen. Want net de hervorming die de ene wil, is altijd in jouw nadeel. Ik stel vast dat telkens men iets voorstelt, ik moet concluderen: ‘Dit komt u wel heel goed uit. Dat kost u niets, maar mij wel veel.’”

“Dat is dus heel moeilijk om terug te draaien. Maar dat heeft grote gevolgen. Die politieke bedrijven gaan proberen hun bedrijfsvoering te continueren tot het bittere einde. Ik verwacht mij dus niet aan herverkavelingen voor ‘24.”

“Post-’24 is denk ik alles mogelijk, afhankelijk van wat de kiezer ervan maakt. Maar het kan werkelijk dat de grote families die dit land hebben gesticht en hebben gedragen, onder een bepaald kritisch minimum zullen zakken. Wat ze overigens door hun keuze voor Vivaldi ook verdienen, zelfs los van persoonlijke sympathieën die ik echt wel heb voor sommigen.”

“Ik ben niet boos op die ideologieën. Ik ben niet op boos op die partijen. Op sommige mensen in die partijen wel. Binnen CD&V ben ik zelfs op niemand boos, ik draag niemand een kwaad hart toe. Maar eigenlijk verdienen ze niet beter: want als het er écht op aankomt, verdedigen ze toch altijd terug het status quo, gaan ze altijd opnieuw underachieven, hun ideologische ambities in de kast duwen. Dan zeggen ze tegen de kiezer: ‘Dit is het best mogelijke beleid.’”

“En natuurlijk trekt dat beleid op niets. Je betaalt de hoogste belastingen, op Scandinavisch niveau, in dit land. Je krijgt diensten van het niveau van Zuid-Europa. ‘Maar beter kan gewoon niet in België. Dit is het nu eenmaal. Besser gehts nicht mehr’, is telkens de uitleg. Ja, dat ben ik beu.”

Wat wenst u het land volgend jaar toe?

“Het einde van die coronacrisis. En eigenlijk liefst ook een regering die sociaaleconomisch orde op zake stelt.”

“Die Zweedse regering heeft veel kritiek gekregen. En oké, het was zeker niet alles wat we wilden. Maar het laatste jaar dat we erin zaten, hebben we een takscut van vele miljarden doorgevoerd en was er jobcreatie in de private sector, niet in de publieke, hé. We hebben de inflatie kunnen bestrijden en hadden een schuldgraad die terug onder de honderd procent van het bbp zou kunnen zakken.”

“We waren toch wel een goede stap verder op weg richting het noorden van Europa. Als je dat nu afgebroken ziet, en dat je het zelfs met een rotvaart terug in de verkeerde richting ziet tuimelen, is dat wel zuur.”

“Makkelijk was dat niet. Wij hebben heel veel tegenstand gekregen, toen. Die pensioenen op 67 jaar, niemand wil dat. Ook in Vlaanderen niet. Mensen willen niet werken tot hun 67ste, maar het moet.”

Met die lofzang in gedachten is het toch de vraag of dat Marrakech-pact het dan allemaal waard was?

“Het Marrakech-pact op zichzelf natuurlijk niet. Ik heb toen een Bouchez’tje gedaan, één keer, en de wereld stond stil. Bouchez die doet elke dag een Bouchez’tje en dat wordt een soort comic relief. ‘Ah daar is hij weer, er gebeurt weer iets’, denkt men dan.”

“Ik heb toen wel echt mijn rol als schaduwpremier in de schaduw gespeeld. Ik heb dan één keer gezegd, dat de dash eruit was. Sociaaleconomisch kwam er niets meer uit. Kris Peeters (CD&V) ging echt die jobsdeal niet meer doorvoeren. De degressiviteit van de werkloosheid ging er niet komen. Ons verwachtingspatroon was dus eigenlijk dat die centrumrechtse regering niet meer ging deliveren.”

“En toen kwam Marrakech erbovenop. Dat was eerder de dam die brak. We vroegen daar voor één keer om ons nu eens te helpen. Daar waar onze coalitiepartner ons al dikwijls gevraagd had om hen te helpen.”

“De MR kwam enkele maanden daarvoor over de woonstbetreding bij illegalen in de last en vroeg aan ons: ‘Kun je alstublieft ingrijpen en helpen?’ Want dat was al beslist door de regering. En dan hebben we gezegd: ‘Ja, voor de lieve vrede.’ Dat gaat ons in Vlaanderen kosten, beseften we, en dat heeft ons ook gekost. Maar goed, we slikten.”

“En toen kwam onze vraag over dat Marrakech-pact. Dat is de eerste en enige keer dat ik op het bezoekersbankje zat in de Lambermont. Ik zie me daar nog zitten samen met Jan Jambon, als twee schooljongens op een bankje, wachtend om bij de premier binnen te mogen.”

“We hebben dat Marrakech-pact veronachtzaamd. Dat is zo’n tekst van de VN zoals er zovelen zijn, maar dat kreeg een politieke impact in Europa op een thema waarvan wij dachten dat we al aan het verliezen waren. Na ‘wir schaffen das’ was uiterst rechts overal in opmars in Europa. We hadden dit direct gezien op sociale media. Je kon dat kwantificeren. Op een gegeven moment had Vlaams Belang meer volgers dan kiezers. Dus dan weet je dat er iets op komst is.”

“Dat was een pijnlijke flank voor ons. Maar zelfs dat oplossen voor ons als coalitiepartners was toen te veel gevraagd.”

“Het is vooral die psychologie. Dan weet je dat er niets meer uitkomt, dat je niets meer moet verwachten en dat je daarbovenop moet slikken dat net wanneer we onze coalitiepartners voor die ene keer nodig hebben, ze ons laten vallen als een baksteen. Dat heeft die regering gekraakt, niet het Marrakech-pact op zichzelf.”

Samenvattend: valt de Vivaldi-regering dan volgend jaar?

“Ik denk niet dat die regering, met deze peilingen, zo dicht staat bij een val. Een regering doen vallen is ook een kunst op zichzelf. Ik denk dat velen eraan denken, maar weinigen het zo gemonteerd krijgen op een manier dat ze er ook van profiteren. En dus hebben ze er allemaal schrik van.”

“Zo zit je in een hele rare psychologie waar iedereen er wel over spreekt, maar er niets gebeurt. Als ik straks door de gang van het Vlaamse Parlement zou wandelen, kan ik zo de gespreksonderwerpen over partijgrenzen heen voorspellen, op een papiertje. ‘De Croo doet het slecht, hij doet niets, er functioneert niets, we zijn niet tevreden, zo gaat het niet verder, en we zouden misschien toch vervroegde verkiezingen kunnen doen en dan heb je geen gelijktijdigheid want oei oei, en dit en dat …’ Iedereen praat over hetzelfde, maar dat is in de politiek nog geen garantie dat er iets gaat gebeuren.”

“Integendeel: het is soms de beste garantie dat er niets gebeurt, omdat iedereen dan kijkt naar elkaar, in de verwachting dat er iets zal gebeuren. ‘Bouchez zal eens een keer te ver gaan, cdH gaat in de regering komen, de PS gaat de stekker eruit trekken wanneer het haar uitkomt …’ Ik denk dat het tot ‘24 van dat soort miserie zal zijn. Echt waar, dat is mijn verwachtingspatroon. Echt, er gaat niets meer uit die regering komen. Niets.”

Wat mogen we u toewensen in 2022?

“Misschien een goede gezondheid. Dat is minder cliché dan andere jaren, moet ik zeggen. Ik heb in ‘21 al een persoonlijk hoogtepunt meegemaakt. Ik heb de marathon van Athene gelopen. Op het slagveld van Marathon leg je een eed af en zweer je trouw aan de hoplieten die de democratie tegen de tirannie hebben verdedigd. Ik vind dat actueler dan ooit. De vrijheid in Europa vind ik een echt thema.”

Dat was tegen de oprukkende Perzen?

“De Perzen waren Griekenland binnengevallen onder leiding van koning Darius. Dat is 2511 jaar geleden. Tien jaar later stonden ze daar terug en toen hebben de Spartanen hun werk gedaan met koning Leonidas. Het was dus wel het moment om die marathon te lopen.”

“Je moet daar dan die eed zweren aan de democratie, de Griekse filosofie en de wieg waar het hele vrije Westen uit gegroeid is. En vandaag die eed afleggen, wat trouwens een voorwaarde is om 42 kilometer, vooral bergop, naar Athene te mogen lopen, was voor mij een persoonlijk hoogtepunt omdat het ook iets metafysisch had. En ik vind het bijzonder actueel omdat vandaag de Verlichtingswaarden in Europa, eigenlijk in heel de wereld, onder druk staan van de woke-beweging.”

“Wij hebben in Europa een intellectuele reboot nodig. De intellectuele cultuur in Europa moet echt om dat postmodernisme en die woke-waanzin heen trekken, en naar een nieuwe assertiviteit gaan, over wie wij zijn en welke waarden onze software bevat. Daarvoor moeten wij verdomme durven inpluggen in die antieke tijd. Dat is in mijn hoofd klaar en duidelijk. Marathon was daar het symbool van. Wat u mag toewensen is dat ik in 2022 dat soort momenten opnieuw mag beleven. Want de tranen liepen over mijn gezicht en ik moest nog starten.”

Ik kan het mij moeilijk voorstellen, zo’n emotionaliteit bij Bart De Wever?

“Maar ik ben heel emotioneel hoor. Mijn cynisme is eerder een muur om dat te verbergen. Ik word gedreven door een mix van ratio en emotie. Ik lees heel veel over het stoïcisme, om dat eigenlijk politiek aan elkaar te knopen.”

“Ik zou iedereen ook aanbevelen om iets te lezen over het stoïcisme want terug leren omgaan met de dood is iets wat de westerse mens zich terug eigen moeten maken. Dat is een les van de pandemie die we ook moeten leren. Onze fixatie op ons materiaal bestaan is heel verdienstelijk en we leven allemaal langer, gezonder en weldadiger dan ooit. Maar misschien is er toch nog iets groter dan onszelf.”

“Een samenleving volledig op slot zetten omwille van een pandemie is iets wat we nog nooit in de geschiedenis gedaan hebben. En als die pandemie nog langer gaat duren, is dat ook iets waar we mee moeten stoppen.”

“We zullen toch moeten leren leven met een bepaalde soort maatregelen. Dat is in elke pandemie in de geschiedenis zo geweest. Maar we moeten wel ons sociaal, economisch, cultureel en persoonlijk leven durven hernemen. Want zitten wachten in een quarantainekamer op het noodlot dat aan je deur moet voorbijgaan, is zelf een noodlot .”

Er zijn wel veel mensen gestorven in Vlaanderen.

“Iedereen heeft er persoonlijke ervaringen mee. Ik heb vrienden verloren aan corona. Een van mijn oude professoren, Emiel Van Broekhoven, is gestorven aan corona. Dat zijn grote schokken. Ik heb ook mijn moeder moeten bezoeken als een dier achter het glas met een parlofoon. Dat zijn dingen waarvan ik mij niet had ingebeeld, dat ik ze ooit zou meemaken en waarvan ik me soms afvraag of de remedie hier de kwaal waard was. Of was de remedie voor die mensen niet een stuk de kwaal zelf?”

De vraag stellen is ze beantwoorden.

“Dat denk ik niet, beste Wouter. Ik denk niet dat de vraag hiermee beantwoord is. Ik denk dat het antwoord meervoudig is en buitengewoon complex.”

“Wat me teleurstelt is dat er geen intellectuele ruimte is om zelfs dit debat te voeren. Ik heb het lichtjes geprobeerd in ‘De Afspraak’, door te zeggen dat we moeten kijken naar het getal van de oversterfte: Wie zijn die 26.000? Hoe is dat in historisch perspectief met bijvoorbeeld cholera? Hoe moeten we dat vandaag zien?”

“De reactie van ‘goedmenend’ links en ‘wokers’ was er niet naast: alsof ik bijna een genocidaal was. De intellectuele vrijheid in Europa om nog te mogen spreken, dat is wat me heel bezorgd maakt. Er zijn uit die pandemie heel belangrijke lessen die we heel dringend naar voren moeten durven schuiven.”

Zaterdag, op Kerstmis, is Tom Van Grieken te gast: