De volgende Vlaamse regering maakt zeer grondig werk van een uitgeschreven akkoord. Dat moet toekomstig gekibbel vermijden.

Wat gebeurt er precies? De Vlaamse onderhandelaars sturen nu wat negatieve berichten de wereld in: zullen we de deadline van 23 september, traditioneel de dag waarop het Vlaams parlement heropent, wel halen? Die downplaying is niet zo vreemd: er blijken nog bijzonder veel knopen te moeten doorgehakt worden.

De details: Waar het eigenlijk over gaat, is dat de formateur, Jan Jambon (N-VA), wel erg minutieus te werk wil gaan. De manier waarop je een regeerakkoord maakt, kan immers sterk verschillen. Er zijn regeringen die een losse tekst maken, met veel principes, en vervolgens de ploeg ministers de zaak laat invullen. Paars-groen was destijds meer zo, en ook de Zweedse regeringen in 2014 deden het een beetje volgens die methode. Een ‘klein’ regeerakkoord volstaat dan. Maar hier kiest Jambon voor de andere aanpak: “Honderden pagina’s zal het tellen”, zo duidt een insider. Een ware tekstexegese gaat vooraf aan het schrijven ervan. En dus is het wat monnikenwerk, het duurt lang.

The big picture? Het is duidelijk dat Jambon een breuk wil met het verleden. “Geen kibbelkabinet-toestanden”. Strakke afspraken, in een lijvig regeerakkoord gegoten, zijn volgens hem een garantie op succes. Dat, en tegelijk veel ruimte laten aan de coalitiepartners om te kunnen scoren: live and let live. Vandaar dat de onderhandelingen nu beter wat langer aanslepen, maar zeer gedetailleerd gaan.

Over wat gaat het dan nog? De vaststelling is wel dat er nog wat hete hangijzers zijn, waar nog geen sprake van een akkoord is. Onlogisch is dat niet, het zijn ook felle ideologische discussies, eerder dan sociaal-economische vraagstukken.

• Onderwijs: dit is één derde van heel het Vlaamse budget, en uiteraard zitten er wel wat ideologische verschillen in. Want de N-VA heeft de oorlog verklaard aan het katholieke net, en wil terug meer focus op kennisvergaring. De ambitie van Bart De Wever (N-VA) om een greep te leggen op onderwijs en de koers om te gooien, botst natuurlijk met de logische ambitie van CD&V-kopstuk Hilde Crevits om haar legacy te beschermen.
• Inburgering: onder druk van een Vlaams Belang-overwinning beseffen de toekomstige coalitiepartners N-VA, CD&V en Open Vld dat er wat gesleuteld moet worden. Maar hoe streng gaat men in zo’n ‘ander’ inburgeringsbeleid? Hoe fel moet het schip naar ‘flinker’ of ‘rechtser’? Dat deze ambitie van N-VA vroeg of laat in botsing komt met Open Vld en zeker CD&V, lijdt geen twijfel.
• Welzijn: ook dit zijn grote budgetten, en traditioneel is dit het domein van CD&V en de christelijke zuil. Maar laat men het deze keer zomaar aan de christendemocraten? Of is dit iets waar ook de liberalen wel eens hun zeg in willen hebben, en zeker op de teksten gaan wegen?

In de wandelgangen: Natuurlijk is de ambitie om zo gedetailleerd te zijn niet de enige vertraging. Er blijft onzekerheid over de persoonlijke positie van een pak mensen rond de tafel. Bij CD&V zijn het fractiedagen en ligt het eindverslag van de ‘Twaalf apostelen’ nu op tafel. Die werkgroep moest de partij doorlichten, maar de belangrijkste beslissing is dat over het voorzitterschap pas in december wordt beslist. Dat maakt dat het nog lange tijd onduidelijk blijft welke koers CD&V gaat varen en vooral wie aan het roer komt. Ook bij Open Vld is het verhaal wat woelig: iedereen kijkt naar Gwendolyn Rutten en wat die gaat doen.

De grote vraag? Is zo’n gedetailleerd, langgerekt regeerakkoord een garantie op succes? Goede afspraken maken goede vrienden, is de boutade: op zich kan het geen kwaad over veel al een akkoord te hebben. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het een methode is die de macht nu bij de huidige onderhandelaars legt, in de eerste plaats de partijvoorzitters, en veel minder bij de toekomstige ministers. Uiteraard is er wel overlap: een aantal mensen rond de tafel weet nu al dat hij of zij straks grote kans maakt minister te zijn. Maar het toekomstige regeringswerk nu betonneren, in de hoop straks geen kibbelkabinet te hebben, dat is toch een gok. Het ontneemt de toekomstige regering Jambon I misschien wel wat flexibiliteit om opportuniteiten te nemen.

Wat er hoe dan ook nog gebeurt: Traditioneel moet zo’n regeringsvorming nog “door het gaatje” op het eind. De onderhandelingen gaan dan naar een kookpunt, waarbij veel theater aan de pas komt. Roepen, slaande deuren, mogelijks één partij die wegloopt en uren wegblijft: het hoort er allemaal bij. Om dan uiteindelijk naar de grote verzoening te gaan en het akkoord te maken. Maar dat soort kookpunten moet nog komen, daar moet even wat tijd voor genomen worden.

De essentie: Deze drie partijen willen het anders doen dan de regering Bourgeois I. De methode is anders, in de hoop een ander, beter resultaat te bereiken.