In het Andesgebergte in Zuid-Amerika, kilometers boven het zeeniveau, moeten kolibries in barre omstandigheden weten te overleven. De temperaturen zakken er ’s nachts dikwijls onder het vriespunt, wat bij de kleine vogels erg gevoelig ligt. Om die omstandigheden te overleven, doen de vogels iets opmerkelijks: ze warmen zichzelf niet op, maar koelen zich net af. Soms koelen ze zich zelfs af met meer dan 30 graden Celsius, uren aan een stuk. Dat schrijven wetenschappers van de Universiteit van New Mexico in een paper in Biology Letters.
We wisten eerder al dat kolibries het hoogste metabolisme van de gewervelde dieren hebben, maar liefst 77 keer hoger dan dat van een gemiddelde mens. Daarom moeten de vogeltjes bijna aan één stuk door eten. Wanneer het ’s nachts afkoelt in de Andes, krijgen kolibries het moeilijk om hun normale lichaamstemperatuur te behouden. Dat kost het te veel energie om vol te houden. Om de vrieskou op 3.800 meter hoogte toch te kunnen overleven, ontwikkelden de vogels door de eeuwen heen een opmerkelijke vaardigheid. Ze koelen zichzelf af tot enorm lage temperaturen.
Dat doen kolibries om hun metabolisme te vertragen met maar liefst 95 procent. Hierdoor krijgen ze ook geen honger meer. Hoe dichter hun eigen lichaamstemperatuur ligt bij die van de buitenlucht, hoe minder energie ze zelf moeten steken in dingen zoals warm blijven en een normale hartslag behouden.
(Alarmerend WWF-rapport: 68 procent van onderzochte dieren verdwenen sinds 1970.)
Indrukwekkende cijfers
In cijfers uitgedrukt zijn de prestaties van de kolibries ronduit spectaculair. Zo vertraagt hun hartslag van 1.200 slagen per minuut tot amper 50. Hun lichaamstemperatuur zakt tot gemiddeld 5 à 10 graden Celsius. De zwarte metaalstaartkolibrie haalde volgens de onderzoekers zelfs 3,3 graden Celsius. Dat is de laagste lichaamstemperatuur die ooit gemeten werd bij vogels. Overdag ligt de lichaamstemperatuur van de kolibries gemiddeld 26 graden hoger. Ter vergelijking: bij mensen is er bij een daling met 2 graden Celsius al sprake van onderkoeling.
“Mini-winterslaap”
De onderzoekers spreken van een mini-winterslaap. De kolibries verroeren geen veer en reageren op geen enkele impuls uit hun omgeving. Dat komt niet zonder risico, want de vogels zijn hierdoor ’s nachts een gemakkelijke prooi voor roofdieren. Zo hoog in de bergen zwermen er echter relatief weinig roofdieren rond.
’s Morgens schieten de temperaturen in de Andes de lucht in. De vogels warmen zich dan snel op en beginnen weer aan een dag gevuld met onafgebroken maaltijden.