Jean-Marie Dedecker en verschillende leden van de N-VA-partijtop hebben gesprekken gehad over opnieuw samengaan. De laatste weken flakkerde de vrijage van het LDD-boegbeeld met N-VA op, en doofde weer uit. “De deur gaat telkens dicht en weer open”, zegt een N-VA-kopstuk. “Je kunt niet aan het lijntje blijven gehouden worden”, reageert Dedecker. 

Tempt not a desperate man.

Breng een wanhopig man niet in verzoek. Shakespeares Romeo en Juliet, een verhaal van een onmogelijke liefde. Het is ook perfect van toepassing op de hernieuwde vrijage tussen Jean-Marie Dedecker en de N-VA. “Al maanden is de deur dicht en dan weer open voor Jean-Marie. Maar de consensus rijpt dat we moeten maximaliseren deze verkiezing. Alleen zo zijn we er in Antwerpen bij geraakt (in het stadsbestuur, wov), en zo zal het nu ook moeten gaan”, valt te horen binnen de N-VA.

Voor Dedecker zelf ligt het zo mogelijk nog eenvoudiger. ‘Ik word 62. Dan is het simpel, ik wil eindigen in schoonheid’, zegt hij. De Oostendenaar is altijd Vlaams-nationalist geweest en droomt van een fin de carrière bij de N-VA, de erfopvolger van de Volksunie en Vlaamse marktleider. “Ik weet dat er vraag is vanuit de achterban van N-VA. Alleen ligt het moeilijk hé, bij N-VA zijn er heel wat die de ambitie hebben een verkiesbare plaats te krijgen. Ik sta daar blijkbaar in de weg”, zegt Dedecker nog.

In de Ochtend vanmorgen op Radio 1 was hij, na het lekken van het nieuws via Newsmonkey, zelfs feller: “De samenwerking gaat niet door. Wij gaan apart naar de verkiezingen.’  Dedecker wijst naar Geert Bourgeois, de West-Vlaamse kopman van N-VA, als schuldige van de mislukking. Die reageerde later op de dag in DS Avond: “Ik begrijp dat hij graag op onze lijst zou staan. Maar onze partij heeft daar anders over beslist. Ik bereid de lijstvorming in West-Vlaanderen wel voor, maar ik beslis zeker niet alleen. We hebben beslist in consensus.”

Contacten aan de Kust

Flashback naar eind vorig jaar. Telefoontjes over en weer tussen de Oostendenaar en de absolute N-VA-top brachten het dossier weer in een stroomversnelling. Onlogisch is dat niet: het is nu dat de plaatsen op de lijsten moeten worden vastgelegd en dus nu tijd voor een deal, als die er al zou moeten komen. Onder meer Siegfried Bracke maakte, op uitnodiging van Dedecker, de trip naar de kust om te praten. Over de inhoud van dat gesprek wil geen van beiden iets kwijt, maar de krijtlijnen zijn meer dan duidelijk.

In West-Vlaanderen zijn de kaarten nog niet definitief gelegd voor N-VA, net zoals in Oost-Vlaanderen en Antwerpen overigens. Lokale kopman Geert Bourgeois twijfelde lang over welke lijst precies en een beslissing is er nog steeds niet. Enerzijds is hij logischerwijze Vlaams boegbeeld, na zijn ministerschap in de Vlaamse regering, anderzijds speelde hij met de gedachte van het Europees lijsttrekkerschap of zelfs een terugkeer naar de Kamer. In West-Vlaanderen is deze keer ook de factor-Crevits. De CD&V-minister is razend populair in haar provincie. De christendemocraten gaan er voor niets minder dan de eerste plaats, zowel voor de Vlaamse lijst met Crevits als de Kamerlijst met Hendrik Bogaert.

Na de contacten met de N-VA-top werd Daphné Dumery, Kamerlid uit het naburige Blankenberge, uitgestuurd naar Dedecker. Beiden zaten enkele keren samen, waarbij Dedecker het signaal kreeg dat de N-VA-achterban in West-Vlaanderen wel oren had naar zijn komst. Alleen: het is uiteindelijk Geert Bourgeois die het licht op groen moet zetten, en dat blijft voorlopig uit. Bourgeois vermijdt angstvallig Dedecker te ontmoeten, en is dat ook nooit van plan. Dat hij geen uitgesproken fan is van de Oostendenaar, is geen geheim in de Wetstraat. Maar de politieke opportuniteit van zo’n samengaan doet een pak N-VA’ers toch opnieuw stevig twijfelen. Bourgeois aarzelde wekenlang, tot het verhaal lekte en Dedecker zelf de deur dichtgooide.

Littekens uit het verleden

De komst van Jean-Marie Dedecker naar N-VA is een beetje een monster van Loch Ness geworden in Wetstraatkringen: af en toe duikt het op maar niemand weet of het echt is. In het voorjaar was er nog zo’n opstootje, toen N-VA-voorzitter Bart De Wever in de politieke talkshow Coulissen van de Wetstraat toegaf dat “dat hij die man (Dedecker, wov) onrecht had aangedaan”. “Dat zou ik toch ooit eens moeten goedmaken op de een of andere manier”, zei De Wever toen over een mogelijke wiedergutmachung.

“Het is zeker zo dat Bart dat voelt. Een soort van ‘I owe you’-sentiment. Onze voorzitter zal zeker niet diegene zijn die zijn komst in de weg staat. Maar er zijn natuurlijk oude wonden en die zijn zeker niet bij iedereen geheeld”, zegt een N-VA’er dicht bij het dossier. 

De geschiedenis tussen de Oostendenaar en de N-VA is lang: in het najaar van 2006 werd Dedecker lid van de N-VA, dat toen nog in kartel met CD&V zat. Zijn komst zette dat kartel onder hoogspanning, onder meer het ACW had grote problemen met de figuur van Dedecker. Yves Leterme sprak openlijk “dat hij geen Spaanse Herberg” zou maken van het kartel, en zette zware druk op De Wever en co.

Op een dramatisch en emotioneel geladen bijeenkomst van de partijraad van de N-VA in Asse, in december 2006, werd Dedecker uiteindelijk weggestemd door de partijraad, met 62 van de 103 stemmen. Hét beeld van die episode werd enkele dagen later vastgelegd, wanneer De Wever Dedecker voor het eerst terug tegenkomt in de studio’s van de VRT. De Antwerpenaar prevelt enkele excuses terwijl Dedecker de N-VA’er zijn hand weigert te schudden.

De menselijke schade was groot, maar de politieke winst voor De Wever ook. De zilverlingen die N-VA toen kreeg van CD&V in ruil voor het dumpen van Dedecker waren niet min: een hele reeks ‘zekere’ zetels in Kamer, Senaat en Vlaams parlement op de CD&V/N-VA-kartellijsten. Het zou de eerste échte booster worden van de meertrapsraket die de Vlaams-nationalisten de grootste partij van Vlaanderen maakte.

In 2010 was er opnieuw een mislukte vrijage, rond de gemeenteraadsverkiezingen in Middelkerke. Dedecker kreeg van de N-VA-partijtop de steun voor een gezamenlijke lijst, die op een absolute meerderheid mikte. Ook toen maakte de top de handen niet rechtstreeks vuil, maar stuurde ze een lid van het N-VA-partijbestuur, om de deal in elkaar te draaien: Andries Gryffroy, de voorzitter van de raad van bestuur van het Vlaamse energiebedrijf en een N-VA-partijsoldaat. Het akkoord kwam er, maar werd vervolgens lokaal aan flarden geschoten, met opnieuw blauwe plekken als gevolg.

Lies, damn lies and statistics

Nochtans is een overstap nooit uit het hoofd van Dedecker geweest: dat bewijst de interne peiling die hij deze zomer liet uitvoeren bij Frank Thevissen, voormalig VUB-professor en tegenwoordig kritisch auteur rond peilingen en media. Diezelfde Thevissen is overigens een oude bekende voor beiden. In de woelige dagen van eind 2006 peilde hij om te zien of N-VA zonder CD&V maar mét Dedecker leefbaar was. Hij kwam toen rond de 10 procent uit, maar dat bleek uiteindelijk geen doorslaggevend element om zonder CD&V door te gaan.

Via het peilingspanel van i-Vox, een bekend peilingsbureau, ging Thevissen deze zomer vrij grondig te werk. Dedecker liet over die peiling in de pers tot nog toe weinig over kwijt, alleen dat het een dure grap was geweest en vooral dat zijn partij 6 procent in West-Vlaanderen zou halen.

Dat de peiling duur was, is niet onlogisch. Het ging om een relatief fijnmazige steekproef, bij meer dan 3000 respondenten in West-Vlaanderen. En de resultaten geven Dedecker wel héél goede argumenten in zijn pogingen om de N-VA het hof te maken.

De gebruikelijke kiesintenties die kranten en televisie gebruiken, werken door de band met een testpubliek van zo’n 1000 Vlamingen. Op basis daarvan krijg je nationale percentages en de ‘populairste’ politici. Alleen werkt ons kiessysteem helemaal niet zo. Zetels worden verdeeld per provinciale kieskring volgens het systeem-D’Hondt, dat de grootste partij bevoordeelt. Het verleden leert dat die provinciale uitslagen wel eens sterk kunnen verschillen van de nationale. Alleen als je, zoals de steekproef van Dedecker, 1500 West-Vlamingen peilt, kan je een betrouwbare voorspelling voor zetels doen in die provincie.

Bovendien liet Dedecker expliciet twee keer 1500 willekeurige West-Vlamingen peilen, om twee scenario’s te testen: een in een stand-alone-scenario, en een mét een kartel tussen N-VA en LDD. De resultaten zijn spectaculair. Alleen haalt LDD 6,1 procent, en dus een zetel voor het boegbeeld. Al moet eerlijkheidshalve hier bij gezegd dat deze score ook binnen de foutenmarge valt: hij heeft een goede kans op een zetel met deze peiling, maar een zekerheid is het niet.  

Tegelijk haalt de N-VA in zo’n ieder-voor-zich-scenario 26,4 procent, een eerder povere uitslag voor Bourgeois en co, want nationaal peilt de partij consistent rond of boven de 30 procent. Meteen is duidelijk dat CD&V, die in deze peiling 24,7 procent zou halen, in een nek-aan-nek race zit met N-VA in deze provincie. Maar als LDD en N-VA samen zouden gaan, halen ze hier een verschroeiende 32 procent volgens de peiling.

In zetels is het resultaat nog spectaculairder. Komen N-VA en LDD apart op, dan haalt N-VA 6 zetels, net als CD&V. Sp.a (4 zetels), Open Vld (3 zetels), Vlaams Belang, Groen en LDD halen er elk één. Met Jean-Marie Dedecker op een N-VA-lijst halen ze samen 9 zetels. Die gaan ten koste van Sp.a (3 zetels) en Open  Vld (2 zetels).

“De match tussen LDD en N-VA is inderdaad erg groot. Bottom line is dat de optelsom van beiden groter is dan de delen apart. Zeker als je naar die zetelverdeling kijkt”, reageert Thevissen, die in het wereldje van peilers in Vlaanderen behoorlijk gecontesteerd wordt omdat hij zo zwaar leunt op internetpanels. Dat een peiling in opdracht van Jean-Marie Dedecker zo gunstig uitpakt voor de betrokkene en zijn dromen over samengaan met N-VA, wuift Thevissen niet weg. “Ja, dat is natuurlijk altijd wat het probleem bij dit soort opdrachten. Maar ik wilde vooral een zo correct mogelijke inschatting, die voor intern gebruik bedoeld was.”

 Uit de peiling blijkt ook de kwetsbaarheid van de lokale N-VA-kopman Geert Bourgeois. 25 procent van de West-Vlamingen overweegt een stem op hem. Daarmee wordt hij weggeblazen door Hilde Crevits. Liefst 48 procent, of bijna de helft van alle West-Vlamingen, overweegt een stem op de Vlaamse minister van CD&V. Dat maakt de kiesstrijd in West-Vlaanderen extra interessant: het marktleiderschap is helemaal geen uitgemaakte zaak.

Coaching voor Dedecker

De zoektocht naar een Europees boegbeeld voor N-VA maakt de uitdaging er niet makkelijker op. In feite hebben maar drie mensen bij N-VA genoeg nationaal profiel om de Europese lijst te trekken: De Wever, Bourgeois en Bracke. De Wever is uitgesloten, al was het maar formeel omdat Europese parlementsleden niet kunnen combineren met een burgemeesterschap. En Bourgeois is dé man die het Vlaams beleid van N-VA een gezicht geeft. Dat in de steek laten voor Europa, zou in de perceptie moeilijk zijn.

 Komt daarbij dat N-VA naast Bourgeois geen echte boegbeelden heeft in de provincie. Wilfried Vandaele is een verdienstelijk Vlaams parlementslid en werd even genoemd als mogelijke Vlaamse lijsttrekker, indien Bourgeois voor een ander niveau zou kiezen. En daarnaast is er natuurlijk de onvermijdelijke Pol Van den Driessche uit Brugge, waarvoor de partij na de heisa in 2010 nog een oplossing moet zoeken. Maar ook voor hem is het niet duidelijk of hij op de West-Vlaamse N-VA-lijst opduikt.

 Naast de electorale argumenten zijn er natuurlijk ook de puur ideologische afwegingen, in de discussie rond Dedecker bij de N-VA. Want in 2006 strandde de eerste poging om Dedecker binnen te halen niet alleen op een ACW-muur, ook op hardnekkig principieel verzet van het linksere deel van de N-VA-achterban. Het waren zij, die in de bewuste partijraad in Asse in 2006 definitief de dolk in het plan-Dedecker plantten. Bourgeois gaf toen achteraf toe dat “dat Dedecker té liberaal was voor N-VA”.

 Vandaag is N-VA niet meer de partij van 2006: economisch wordt een liberale koers steeds meer in de verf gezet. De komst van ex-Trends-hoofdredacteur Johan Van Overtveldt onderstreept dat verder. Met Milton Friedman en zijn ultra liberale School of Chicago als de norm voor Van Overtveldt’s economisch denken, lijkt de N-VA plots veel meer aan te sluiten bij waar LDD jarenlang voor stond: een sterk afgeslankte staat en vooral lagere taksen. Tel daarbij nog de komst van Annick De Ridder, vroeger in de rechtervleugel van Open Vld.

 Maar wat op papier dan ideologische makkelijker verteerbaar lijkt, is dat in praktijk daarom niet. De linkervleugel, met onder meer Vlaams Parlementsvoorzitter Jan Peumans, is bij de blauwe komst van Van Overtveldt, De Ridder en ook Lorin Parys opvallend stil gebleven. Toeval is dat niet, er is afgesproken om die spanningsboog binnen de partij niet in de media op scherp te gaan stellen. Maar de komst van Dedecker zou de balans definitief kunnen doen overhellen naar rechts, vrezen sommigen in het linker kamp. Daarom net dat onder meer Bourgeois zijn komst tot nog toe zou barreren.

Speelt bovendien mee dat Dedecker bijzonder moeilijk te sturen is en allerminst bekend staat als een ploegspeler. “Als hij komt, gaan we hem moeten coachen, zoveel is duidelijk”, klinkt het. De laatste die Dedecker ooit probeerde te ‘coachen’ was Jeannine Leduc bij Open Vld. Leduc was de rondborstige fractieleidster in de Senaat, waar toen Dedecker en ook Hugo Coveliers zetelden voor Open Vld. De ‘coaching’ van Leduc werd een ramp, Dedecker verliet de partij met slaande deuren.

Binnen N-VA lijkt het een hete aardappel die niemand echt op zijn of haar bord wilt. De Wever zou positief staan tegenover een overstap, maar laat het aan Bourgeois. Die stuurde eerst Dumery met een positief, later met een eerder negatief antwoord. Maar binnen N-VA zijn er zeker fans van Dedecker, dat staat buiten kijf. Alleen lijkt niemand bereid echt zijn nek voor de Oostendenaar uit te willen steken.

Politiek-strategisch zou de komst van Dedecker de N-VA nog meer de stempel van anti-establishment geven. Een figuur zoals Dedecker erbij, verhoogt alvast het vertrouwen van mogelijke coalitiepartners niet. De laatste, gerechtelijke aanvaring met Johan Vande Lanotte (Sp.a) is een zoveelste in een lang oplopend conflict tussen Dedecker en de socialisten.

Niet dat die de eerste en meest logische partner voor N-VA zijn, maar het beïnvloedt wel het hele politieke klimaat rond N-VA. Bovendien zijn de positieve electorale effecten in West-Vlaanderen dan misschien wel duidelijk, in de rest van Vlaanderen is dat niet zeker. Daar zou zo’n samengaan met Dedecker de N-VA misschien wel stemmen kunnen kosten.

 Dedecker zelf zal, als hij uiteindelijk toch met zijn LDD alleen naar de kiezer trekt, de N-VA hoe dan ook hard aanvallen. Het is daar dat ik moet gaan rapen,  kondigde hij eerder al aan. Zwakke plek volgens Dedecker? Dat N-VA nu al te veel een establishmentpartij is, die op Vlaams niveau de handen vuil maakte zonder al te veel resultaten.