Obesitas is een groeiend gezondheidsprobleem wereldwijd, met een verviervoudiging van het aantal mensen met obesitas sinds 1990. Kinderen worden ook steeds vaker getroffen. Obesitas vergroot het risico op ernstige ziekten zoals hartziekten, diabetes en kanker. Recent is aangetoond dat het ook het risico op ernstige COVID-19 vergroot. De genetica achter obesitas is complex. Hoewel grote genoomstudies meerdere genen hebben geïdentificeerd die met obesitas geassocieerd zijn, is er geen enkel ‘obesitasgen’. Andere factoren, waaronder milieu-invloeden en de interactie tussen genen en omgeving, spelen ook een belangrijke rol.

Waarom is dit belangrijk?

De impact van obesitas op de gezondheid en economie is enorm. Het vergroot de last op gezondheidssystemen en verhoogt de kosten door de behandeling van gerelateerde aandoeningen. Bovendien legt het een extra last op individuen en samenlevingen door de verminderde levenskwaliteit en verhoogde mortaliteit.

Obesitas is sinds 1990 wereldwijd meer dan verviervoudigd

In het nieuws. Obesitas wordt gedefinieerd als een BMI (Body Mass Index) van 30 of hoger, en het aantal mensen met obesitas is sinds 1990 verviervoudigd. BMI wordt berekend door het gewicht van een volwassene in kilogrammen te delen door zijn lengte in meters in het kwadraat.

• Cijfers variëren wereldwijd, maar in de VS en het VK gaat het over meer dan een kwart van de bevolking. In België is 16% van de bevolking te zwaar.
• Meer dan een miljard mensen over de hele wereld lijden nu aan obesitas. Een aantal dat sinds 1990 meer dan verviervoudigd is, aldus onderzoek dat is gepubliceerd door het vakblad The Lancet.
• De “epidemie” treft vooral armere landen en het aantal kinderen en jongeren neemt sneller toe dan het aantal volwassenen, volgens het onderzoek dat werd uitgevoerd in samenwerking met de Wereldgezondheidsorganisatie.
• Genetische studies hebben meerdere genen geïdentificeerd die met BMI en obesitas geassocieerd zijn, maar obesitas wordt zelden veroorzaakt door een enkel gen.

Ooit een voordeel, nu niet meer

Zoom in. Genen gerelateerd aan obesitas reguleren hormonen, neurotransmitters en enzymen die betrokken zijn bij de regulatie van voedselinname en energiebalans.

• Evolutionair gezien hebben mensen genen geërfd die ons voorprogrammeren voor het opslaan van lichaamsvet, een voordeel in tijden van voedselschaarste die nu nadelig kan zijn.
• Zwaarlijvigheid en obesitas ondermijnen 1,8 procent van het bruto binnenlandse product (bbp) van een land. Tenzij wordt ingegrepen kan die schade over veertig jaar echter tot 3,6 procent zijn opgelopen, blijkt uit een rapport van wetenschappers aan het Research Triangle Institute (RTI) in Washington en de World Obesity Federation in Londen.

Zoom out. Obesitas blijft dus een complexe eigenschap die beïnvloed wordt door een interactie tussen genetische en omgevingsfactoren.

• Factoren zoals de toegankelijkheid van voedsel, verminderde fysieke inspanning en epigenetische veranderingen spelen een cruciale rol in de hedendaagse obesitasepidemie.
• Het darmmicrobioom is ook geïdentificeerd als een belangrijke factor in de regulatie van honger en verzadiging.