Je moet al straf uit de hoek komen om The Dark Knight, Inception, Interstellar en anderen te overtreffen. Toch is Christopher Nolan daar met Oppenheimer misschien wel in geslaagd. De film over “de vader van de atoombom” mag dan al drie uur duren, als kijker zit je voortdurend op het puntje van je stoel en krijg je de ene na de andere prachtige scène te zien, vergezeld van sublieme muziek. Ook hoofdrolspeler Cillian Murphy zet een sublieme acteerprestatie neer.
Score: 8,5/10
Na de ene hit na de andere te hebben gescoord, sloeg Christopher Nolan in 2020 volgens de meeste filmkenner de bal enigszins mis. Tenet was net iets te ingewikkeld en kreeg daarom veel minder positieve commentaren dan we gewoon zijn bij Nolan. Met Oppenheimer is de 52-jarige filmregisseur echter helemaal terug.
Oppenheimer gaat over J. Robert Oppenheimer, een Amerikaanse natuurkundige die tijdens de Tweede Wereldoorlog wetenschappelijk directeur was van het Manhattanproject. Het is daar dat de eerste atoombommen ontwikkeld zijn die uiteindelijk op Hiroshima en Nagasaki gedropt zouden worden. Na de oorlog sprak Oppenheimer zich regelmatig uit tegen de kernwapenwedloop met de Sovjet-Unie. Daarmee maakte hij veel politieke tegenstanders en verloor hij al zijn politieke invloed na een omstreden hoorzitting in 1954.
Veel personages, veel wetenschappers
Het is met die hoorzitting dat de film Oppenheimer begint. Als kijker zonder voorkennis duurt het even voor je helemaal doorhebt in welke tijd alles zich afspeelt in het begin van de film. De ondervragingen worden namelijk afgewisseld met beelden van een jonge Robert Oppenheimer langs verschillende universiteiten in Europa. Kleine anekdote: tijdens die tocht zou je hoofdrolspeler Cillian Murphy Nederlands moeten horen spreken in Leiden, maar dat klinkt verdacht veel als Duits.
Op dat moment in de film, en eigenlijk gedurende de hele eerste helft ervan, leren we ook enorm veel personages kennen en zijn er heel veel dialogen. Eenvoudig om dat allemaal te volgen, is het niet als kijker. Het zorgt er wel voor dat je de ene na de andere indrukwekkende acteur ziet opduiken. Gelukkig hoef je zelf geen atoomexpert te zijn om het globale beeld van Oppenheimer te snappen. De enorme lading natuurkundigen toont ook aan wat voor een enorme onderneming de ontwikkeling van de atoombom was. Christopher Nolan had duidelijk geen zin om dat simplistischer voor te stellen dan het in werkelijkheid was.
Vrouwen
Tussen die vele mannelijke personages is er maar heel beperkt plaats voor vrouwen. Dat kan mogelijk niet helemaal politiek correct lijken, maar dat was uiteraard wel de realiteit in de jaren ’40. Kitty Oppenheimer, de vrouw van Robert en gespeeld door Emily Blunt, blijft hierbij wel een beetje te veel onderbelicht en wordt nogal simplistisch voorgesteld. Ook zijn minnares Jean Tatlock, schitterend gespeeld door Florence Pugh, dient vooral om de innerlijke ontwikkeling van Robert Oppenheimer voor te stellen. Beide vrouwen waren in het echt ook wetenschappers, maar daarvoor is in Oppenheimer geen tijd en ruimte.
Cillian Murphy
Eens aangekomen in Los Alamos – ongeveer een uur na de start van Oppenheimer – barst de film echt los. We krijgen een soort race te zien om de atoombom te ontwikkelen, samen met een soort spionagefilm over mogelijke lekken van informatie daarover aan de Russen. Het is ook hier dat Cillian Murphy zich steeds meer begint te onderscheiden. Je ziet hem namelijk intern twijfelen aan het mogelijke gevaar dat de atoombom met zich kan meebrengen. “Er is een heel kleine kans dat de wereld vergaat” en “er is een wereld voor en een wereld na de kernbom” zijn maar twee van de uitspraken die daarop duiden. Daarnaast is er ook externe twijfel aan zijn oprechtheid. Oppenheimer heeft namelijk een communistisch verleden en dat blijkt steeds moeilijker te liggen in de Verenigde Staten.
Vanaf dat moment wordt er ook toegewerkt naar de Trinity test, de eerste nucleaire bom die ooit tot ontploffing is gebracht. Dat is, halverwege de film, ook meteen de enige echte actiescène in Oppenheimer. Daarmee breekt Christopher Nolan met wat we in zijn vorige films van hem gewoon zijn. Hij kiest er dus duidelijk voor om Robert Oppenheimer het onderwerp te maken van de film en niet de atoombom. Dat blijkt ook na de Trinity test.
Ludwig Göransson
Daarna stoomt het heel snel door naar de ontploffingen in Hiroshima en Nagasaki en krijgen we te zien hoe de uitvinding eigenlijk al volledig uit Oppenheimers handen is genomen. Hij moet via de radio vernemen wanneer de bommen precies zijn gevallen. Kort daarvoor krijgen we wel nog een hallucinante scène te zien waarin besproken wordt welke Japanse steden getarget zullen worden. “Kyoto niet, want daar zijn mijn vrouw en ik op huwelijksreis geweest”, horen we iemand zeggen.
Hier krijgen we volgens ons de beste scène uit Oppenheimer te zien. Na de bombardementen op Japan en de daaropvolgende overgave van dat land wordt Robert Oppenheimer in Los Alamos als held onthaald. Tijdens zijn ‘overwinningsspeech’ wordt hij echter volledig verteerd door schuldgevoel en twijfel, afgewisseld met blijdschap over zijn enorme wetenschappelijke prestatie. Dat alles wordt ondersteund met schitterende, oorverdovende muziek van Ludwig Göransson. Die muziek heeft overigens, zoals we Nolan kennen, wel vaker een heel prominente plaats en lijkt ons een grote kanshebber op een Oscar.
Robert Downey Jr.
In het laatste deel van Oppenheimer is Cillian Murphy voor het eerst niet meer voortdurend de centrale figuur. Een schitterende Robert Downey Jr., nog zo’n kanshebber op een Oscar, krijgt hier namelijk zijn eigen moment als politicus Lewis Strauss. Christopher Nolan maakt hier de, enigszins vreemde, keuze om de scènes die vanuit het standpunt van Strauss worden getoond in het zwart-wit te tonen. Het moet ervoor zorgen dat die fragmenten overkomen als een soort archiefbeelden, maar door de herkenbare acteurs erin is dat volgens ons niet volledig geslaagd. Het zeer sterke acteerwerk van Downey Jr. maakt echter heel veel goed. Het is overigens de eerste keer ooit dat er in IMAX zwart-wit gefilmd is.
