Hij ziet zichzelf graag in het rijtje van Europese leiders. Niet naast Angela Merkel of Emmanuel Macron, wel daar net onder. Als zelfverklaarde ‘bruggenbouwer’ van Europa vertrekt Charles Michel (MR) bijzonder graag op buitenlandse missie. In Moskou toont het vooral hoe het premierschap in België een vreemde combinatie is tussen de politieke realiteit in eigen land (brandjes blussen rond Theo Francken?) en even later diep (en lang!) in de ogen van Vladimir Putin moeten kijken.

Politiek is altijd een stukje theater. Zeker in Moskou, waar het Kremlin en Rode Plein een prachtig decor vormen voor wereldpolitiek. Een Belgische eerste minister speelt daarin een minuscule rol, maar vertel dat niet te snel aan Charles Michel (MR). De premier geniet zichtbaar van z’n cameo op dit niveau, het vluchtige opwarmen aan de spots van tientallen camera’s die plots inzoomen op zijn personage. Een handdruk met Vladimir Putin, een persconferentie met Dimitri Medvedev… het staat mijlenver van de dagelijkse politieke realiteit in eigen land, waar de premier z’n regering van de ene strubbeling naar het andere incident strompelt.

Tijd voor drie dagen toneel, Michel stapt de scène op. Aangekomen in Moskou neemt hij meteen z’n hele mediagezelschap mee naar het Rode Plein, waar het snijdend koud is. Zonder problemen paradeert hij als op de catwalk, wanneer de fotografen hem vragen even weg te lopen van de camera’s en dan recht in de lens kijkend terug te keren. “Nog twintig meter verder”, roept een cameraman plagend. Michel geeft zonder pardon gehoor, het gezelschap lacht, maar camera’s klikken en lenzen zoomen. “Of hij geen schrik heeft als hij straks ‘macho Putin’ diep in de ogen moet kijken”, wil de pers weten. “Och, het is niet de eerste macho waarmee ik dat moet doen”, reageert hij met de perfecte quote.

De dialoog opnieuw opstarten

Drie dagen lang herhaalt hij in Moskou dezelfde mantra. “België is gekomen om opnieuw de dialoog met Rusland aan te vatten, om te praten met de grote buur, om deuren te openen.” Een precies mandaat heeft hij niet, de EU-sancties mogelijks opheffen, dat willen hij en z’n entourage zeker niet gezegd hebben. Maar de Russische poort moet open gebeukt worden, en Michel wil het voortouw nemen.

Wie als jonge veertiger premier wordt, moet onherroepelijk denken aan een professioneel leven na de Zestien. Michel z’n pad leidt op een dag vast en zeker naar een internationale topjob, al zal hij dat zelf zo uiteraard nooit verwoorden. Maar het is tastbaar telkens hij naar een Europese top trekt of wereldleiders ontmoet: hier voelt hij zich in z’n sas, veel meer dan in het Belgische politieke moeras waar kleinheid de norm is.

De pers: een ‘complexe’ relatie

In een open moment met de pers bekent hij dit jaar veel meer “de baan op te willen gaan in eigen land”, meer “buiten komen”, meer “bij de mensen”. Want de media, zeker de Franstalige, die begrijpen hem niet, zo voelt hij het aan. Onbegrip of onkunde: het is onduidelijk, maar een echte, eerlijke kans krijgt hij niet, zo is de analyse. Rechtstreeks communiceren dus voortaan, is het eerder vage voornemen. “In Rusland kan ik misschien iets leren van de leiders over hoe met de media om te gaan”, is z’n standaardgrapje voor vertrek. Het komt iets te vaak terug om goed te zijn.

Z’n gespannen relatie met de media is tegelijk een beetje paradoxaal, want de groep journalisten die meereist in het kielzog van de premier was nooit groter: alle tv-stations, radio, online en werkelijk alle kranten zijn mee met de persmeute. Veel vrijheid krijgen ze niet: de Russen controleren als gekken de zaak. Op bezoek bij Putin mag geen enkele vraag gesteld worden, wat plaatjes schieten kan er nog net van af. Maar de Russische president zal wel meer dan twee uur vrijmaken voor een gesprek met Michel, met onder meer z’n minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov naast hem.

Allemaal signalen dat de Russen het geen beleefdheidsbezoek vinden, maar een serieuze diplomatieke inspanning. Veel komen we niet te weten van het bezoek: de premier geeft een paar algemeenheden na afloop. Maar in de wandelgangen is te horen dat de grote dossiers allemaal open en vrank besproken zijn: Oekraïne, Syrië maar ook Libië. En ook: “Die Putin heeft wel gevoel voor humor”. Het mag duidelijk zijn: voor de premier is het een zeer geslaagde missie.

Een vraag over chocolade en eentje over peren…

Van de Russische leiders is weinig te horen. Een dag eerder, bij premier Medvedev is er wel een persconferentie. De twee vragen vanuit de Belgische pers lijken erger getelefoneerd dan Interfax of TAS, de Russische media. Het gaat zowaar over peren en Belgische chocolade: RTL en de VRT tonen geen enkele zin om het over democratie of de arrestatie van oppositiefiguur Navalny te hebben. Een beetje beschamend.

De premier feliciteert zichzelf achteraf over de openheid van de gesprekken met Medvedev en Putin. Hij zegt waar het op staat achter gesloten deuren, en de Russen schieten terug, zo is te horen. “En de Amerikanen mengen die zich nooit in buitenlandse verkiezingsprocessen?”, zo antwoordt Medvedev plagend over de Russische rol in de Amerikaanse en Franse verkiezingen.

Vanop het Rode Plein lijkt België bijzonder ver weg. Een uitspraak van Theo Francken (N-VA) over de nutteloosheid van sommige ontwikkelingssamenwerking? Allemaal tijdverlies: we zijn hier om op de grote zaken te focussen: wereldpolitiek.

Michel en z’n entourage trekken de parallel met Afrikaanse leiders, als het over de morele kant gaat. In Afrika krijgt hij, als hij zaken zoals schending van de mensenrechten of gebrek aan democratie op tafel legt, twee mogelijke reacties. “Ofwel zijn ze verontwaardigd: ‘Waar haalt u het morele lef vandaan?’. Botweg ontkennen kan ook. Ofwel wordt er eerlijk en open gepraat.” Bij de Russen blijkt het dat laatste te zijn. Geen rond-de-pot-gedraai: het is het handelsmerk dat Michel graag claimt. En het lijkt wel te werken bij Medvedev en Putin, tenmiste zo leest z’n entourage het toch.

Een politieke rockster is hij nog niet

Niet alles kan perfect in scène gezet worden. Een speech voor studenten van de High School of Economics over ‘de toekomst van Europa’ had best wel een mooiere setting verdiend: de aula waarom Michel de Russische jongeren toespreekt blijkt een lelijk zaaltje op zolder met een eerder bescheiden klasje studenten. Michel is geen politieke rockster in Rusland, zoveel is wel duidelijk.

Maar de premier laat zich niet kennen, en blijft trouw aan z’n staatsmansrol. Hij citeert zowaar Machiavelli, “die ik een tijdje geleden nog herlas”. “Economische relaties zijn cruciaal. Handel bevordert de vrede. Maar er moeten regels zijn, anders kan handel ook leiden tot angst en onzekerheid. Vandaar de nood aan omkadering, aan relaties.” De Russen lijken apathisch, maar worden plots wakker bij de vragenronde. De scherpte valt op: hoe zit het met de onderdrukking van de Russische minderheden in de Baltische staten, de deloyale houding van Oekraïne, de Turkse invasie in Syrië, de mogelijke toetreding van Servië en Montenegro in de Europese Unie? De Belgische premier heeft er geen moeite mee, hij laveert er zich argeloos door. De perfecte diplomaat. Als visitekaartje voor die topjob die ooit moet komen kan het tellen. Maar eerst wacht de Belgische realiteit: brandjes blussen over Francken, voor een zoveelste keer.