De Amerikaanse archeoloog en classicus Brian Muraresku gewaagt in zijn recente boek ‘The Immortality Key’ van psychedelische invloeden binnen het vroege christendom. Wat dreef hem tot deze conclusie?
Muraresku’s centrale vraag is de volgende: wat als de visioenen en spirituele ideeën uit de christelijke religie zijn beïnvloed door het gebruik van psychedelica?
Hij levert vooral veel indirect bewijs om een affirmatief antwoord te formuleren; een ‘smoking gun’ is er niet. Niettemin verschaffen de voorbeelden die hij aanhaalt uit de geschiedenis een fascinerend inzicht in het hoe en het waarom van de menselijke religieuze beleving.
En het is niet onwetenschappelijk. Zo werpt ‘een nieuwe tak van de wetenschap, archeochemie, een heel nieuw licht op de oudheid, en de rol van psychedelische schimmels,’ liet Muraresku optekenen in NRC.
Onsterfelijkheid
Het speurwerk van Muraresku leidde hem -vooral, maar niet exclusief- naar het oude Griekenland.
‘Ik verwijs naar de Tempel van Eleusis als de spirituele hoofdstad van de antieke wereld. Hij bestaat van ongeveer 1500 voor Christus tot de vierde eeuw na Christus. Gedurende bijna 2000 jaar trekt hij de beste en slimste mensen van zowel Athene als Rome aan. En ik zeg wel eens dat het de echte religie van de oude Grieken is’, liet hij optekenen in Vox.
‘Deze tempel was gewijd aan een godin en haar dochter, Demeter en Persephone. Mensen maakten een lange pelgrimstocht van Athene naar Eleusis en dronken daar een toverdrank genaamd Kykeon.’
Volgens Muraresku is er een verband tussen Kykeon en het christelijke ritueel om gezamenlijk uit een wijnbeker te drinken en een hostie te eten. Maar meer daarover later.
‘De weinige getuigenissen die van Kykeon bewaard zijn gebleven, omdat dit allemaal geheim was, spreken over een zaligmakend visioen dat deze ingewijden meemaakten in hun veranderde toestand. (…) Op de een of andere manier meenden zij ineens onsterfelijk te zijn. Dus je ging er heen als een mens, en je ging er weg overtuigd van het feit dat je onsterfelijk was.’
LSD-bier
Verder: ‘Dus rijst de vraag: wat voor visioen was dit? Was dit een spektakel, een theatervoorstelling? Of was er iets in die toverdrank – de Kykeon – dat dit visioen voortbracht?’
Een relatief controversiële theorie in 1978 beweerde dat deze toverdrank een primitief bier was dat met moederkoren was vermengd. Ergot is de natuurlijke schimmel waaruit de Zwitserse chemicus Albert Hoffman voor het eerst LSD kon synthetiseren in de jaren 1930.
Ergot groeit op graan. En aangezien onze relatie met granen, gerst, tarwe en rogge minstens 12.000 of 13.000 jaar teruggaat, is het aannemelijk dat iets van dat ‘besmette’ graan in een drankje terecht is gekomen, wat resulteerde in de creatie van deze visioenen. Een soort LSD-bier dus.
Maar er leken decennialang geen harde wetenschappelijke gegevens bekend om deze theorie te staven. Tot Muraresku zich ermee moeide.
Catalaans onderzoek
‘De eerste helft van mijn boek staat in het teken van wat ik beschouw als een vrij spectaculaire vondst, en deze werd gewoon grotendeels genegeerd voor 20 jaar. Ik was op zoek naar bewijs om die controversiële theorie uit 1978 te ondersteunen dat de Grieken LSD-achtig bier dronken.’ De archeoloog ging graven in obscure archeobotanische tijdschriften, op zoek naar elk stukje bewijs hiervoor.
Dat bewijs vond hij: ‘Ik stuitte op een Griekse kolonie in wat we nu Spanje noemen. In dat heiligdom vonden ze veel overblijfselen van de mysteriën. Terracottahoofden, bijvoorbeeld, die leken toe te behoren aan Demeter of Persephone, alsook een erg Grieks aandoend altaar dat afkomstig was van het Griekse vasteland. Maar ze vonden ook kleine ceremoniële vaten, kleine kelken die op de Heilige Graal lijken.’
Verder: ‘Onderzoekers onderzochten deze kelken onder optische microscopie en vonden bewijs voor een oud bier dat met moederkoren was verrijkt. Dat past precies in deze gekke theorie uit 1978! En de enige reden waarom niemand er echt van gehoord heeft, is omdat deze vondst in het Catalaans werd gepubliceerd, de taal van de archeologe, die daar sinds 1990 ter plaatse is. Ze is er vandaag nog steeds!’
Psychedelische traditie
Zou het dus kunnen dat ook de communiewijn in sommige vroegchristelijke gemeenschappen een psychedelisch brouwsel was? Muraresku’s onderzoek wijst ook uit dat sommige vroegchristelijke sektes in de Griekssprekende wereld inderdaad drank dronken waarvan ze gingen hallucineren …
Dit is overigens niet eens het enige voorbeeld van een geestverruimende traditie in de geschiedenis. De psychedelische roots van onze voorouders bijvoorbeeld zijn minder omstreden. Zo zijn er ‘aanwijzingen dat (…) neanderthalers medicinale planten en paddenstoelen gebruikten die psychedelische effecten hadden. Deze middelen en hun effecten zijn al minstens tienduizenden jaren bij ons,’ aldus nog Muraresku in NRC.
Ook van de hindoeïstische traditie is al langer bekend dat een psychedelisch paddenstoelenextract werd gebruikt in religieuze ceremonies. Net zoals in Midden- en Zuid-Amerikaanse religies psychedelische brouwsels als ayahuasca al eeuwenlang ceremonieel worden aangewend.
Muraresku’s theorie zou, in het licht van de menselijke geschiedenis gekoppeld aan het archeochemisch bewijs, dus zomaar eens kunnen kloppen.
Een interview met Muraresku van de verdienstelijke Modern Wisdom podcast valt overigens hieronder te bekijken:
(jvdh)