Het Rijksmuseum heeft een 200 jaar oud versierd condoom gekocht en zal het tentoonstellen als onderdeel van een expositie over seks in de 19e eeuw.

Het historische voorbehoedsmiddel, waarschijnlijk gemaakt van de appendix van een schaap, komt te hangen tussen meesterwerken als ‘De Nachtwacht’ van Rembrandt in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Het condoom dateert van rond 1830 en is vooral bijzonder omdat er een erotische ets op is gedrukt. Volgens het Rijksmuseum was het condoom “meer een luxe bordeel-souvenir dan een daadwerkelijk gebruikt condoom”.

Het condoom werd in november geveild in Haarlem en door het museum gekocht voor 1.000 euro.

Erotische ets

De ets toont een non die haar benen spreidt en wijst naar drie geestelijken die hun gewaden optillen en opvallende erecties hebben. Daaronder staat in het Frans “voilà, mon choix”, wat betekent: “Dit is mijn keuze”.

Experts denken dat de afbeelding een parodie is op zowel het celibaat als het Oordeel van Paris uit de Griekse mythologie, en dat het voorbehoedsmiddel waarschijnlijk in Frankrijk is gemaakt. Er zijn slechts twee van zulke objecten bekend die tot op heden bewaard zijn gebleven.

Het is nu het pronkstuk van “Veilig Vrijen?”, een tentoonstelling over prostitutie en seksualiteit in de 19e eeuw in de Prentenkabinet van het museum, die loopt tot eind november.

“Je moet er oog voor hebben”

Joyce Zelen, conservator prentkunst, vertelde aan Het Parool: “Condooms met opdruk zijn de afgelopen twintig jaar voor veel meer geld verkocht. Ik denk dat deze niet opviel tussen zesduizend andere kavels. Je moet er oog voor hebben.”

“Voor ons is het een bijzonder voorbeeld van een object waarop grafiek is toegepast. Er is een ets op gedrukt, een koperen plaat op een stukje appendix. Met het blote oog kunnen we niet zien of het van een schaap, geit, paard of koe komt. We willen er daarom graag DNA-onderzoek naar doen.”

Seksuele gezondheid

In een verklaring laat het museum weten: “Met de aanschaf van het condoom kunnen we nu aandacht besteden aan seksualiteit en prostitutie in de 19e eeuw. Een onderwerp dat onderbelicht is in onze collectie.”

“Het belichaamt zowel de lichte als de donkere kanten van seksuele gezondheid. In een tijd waarin het zoeken naar genot gepaard ging met angst voor ongewenste zwangerschap en seksueel overdraagbare aandoeningen – vooral syfilis.”

Destijds werden condooms vooral gebruikt ter bescherming tegen ziekten, niet als anticonceptie, wat door de kerk als taboe werd beschouwd.

Er zijn aanwijzingen dat de oude Egyptenaren 6.000 jaar geleden al voorbehoedhoezen gebruikten. Vanaf het einde van de 15e eeuw werden linnen omhulsels gebruikt. Later volgden visblazen, dierlijke membranen en leer. Rubberen condooms verschenen na 1839, toen gevulkaniseerd rubber werd uitgevonden.