Steeds meer langdurig zieken bedreigen echt de sociale zekerheid: werkgevers én werknemers laten staat betalen

Liefst 392.000 landurig zieken zitten thuis op een uitkering. Dat cijfer is compleet geëxplodeerd, sinds mensen steeds langer moeten werken. Maar zonder een veel hardere aanpak van werknemers en werkgevers, zoals bijvoorbeeld in Nederland, blijft die groei verder gaan. Het kost miljarden euro’s in de sociale zekerheid, alle ‘winst’ van de dalende werkloosheidscijfers verdwijnt zo als sneeuw voor de zon.

De Belgische sociale zekerheid heeft een gigantisch probleem: de cijfers voor langdurig zieken exploderen. Het gaat vooral om steeds meer burn-outs en om medische klachten die te maken hebben met de vergrijzing. En die kosten handenvol geld: al veel meer dan de werkloosheidsuitkeringen ondertussen.

De Tijd komt vandaag met de cijfers, en die zijn bijzonder straf. Vorig jaar kwamen er opnieuw 20.000 langdurig zieken bij, tot 392.000 in totaal. De afgelopen tien jaar steeg het cijfer enkel maar verder en verder. Het gaat om bijna altijd werknemers, 367.000 in z’n geheel, tegenover maar 24.500 zelfstandigen.

Dat wijst er meteen op dat er meer aan de hand is dan puur medische klachten: werknemers belanden in een financieel veel comfortabelere situatie, want de overheid betaalt het loon verder na één maand. Enkel die eerste maand is dus op kosten van de werknemer. In Nederland moeten werkgevers veel langer het loon blijven doorbetalen. En toen ze daar in de jaren ’90 ook kampten met een explosie aan langdurig zieken, legde de overheid veel meer druk bij de werkgevers: die moesten het derde jaar loon verplicht uitbetalen, als een langdurig zieke na twee jaar niet opnieuw terug werkte. Het effect was duidelijk: het aantal halveerde.

Het is meteen de beste manier om veel meer controle en druk op het systeem te zetten. Maar de sociale partners beschermen elkaar in dit dossier: zowel de vakbonden als de werkgeversorganisaties hebben liefst dat de staat de rekening verder blijft betalen.

Cijfers exploderen verder

Die rekening wordt ondertussen problematisch. De cijfers van de werkloosheid zijn bijzonder goed voor de federale regering. Sinds 2014 daalt het aantal steeds meer: in 2016 waren er nog eens 40.000 minder werklozen, het totale cijfer viel terug tot 532.000 in totaal. Daar zit dus ‘winst’ voor de sociale zekerheid: er moeten veel minder uitkeringen betaald worden.

Maar die winst gaat teniet aan de extra kosten in de sociale zekerheid. De maatregelen om langer te blijven werken en de pensioenleeftijd op te schuiven zitten daar zeker ook voor iets tussen: sindsdien stijgt het cijfer van de langdurig zieken plots sneller.

De cijfers zijn geen verrassing voor de regering: iedereen zag al langer de explosieve toename. Alleen, zoals gezegd staan de sociale partners hier serieus op de rem. En de regering zelf is het ook niet eens over hoe streng ze wil optreden. Bevoegd minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) heeft wel een aantal maatregelen klaar, maar coalitiepartner CD&V was daar nooit happig op.

Werknemers die weigeren mee te werken aan hun terugkeer uit een langdurige ziekte, worden sinds dit jaar nu een beetje gestraft. Het gaat nog altijd om heel milde straffen, iets waar CD&V op aandrong. Zo kan je 5 of 10 procent van je uitkering verliezen als je weigert de papieren in te vullen of gewoonweg wegblijft bij de dokter.

Niet echt van die orde om misbruik echt tegengaan. Voor bedrijven die niet meewerken, en te weinig inspanningen doen bij een terugkeer, kan de boete maximaal 800 euro zijn. Ook dat is niet echt een stok achter de deur die pijn doet.

Bij controles: één op drie werkt in het zwart

Overigens bleek bij controles vorig jaar dat liefst één op drie van die langdurig zieken in het zwart bijklust. Dat maakt het dossier helemaal problematisch natuurlijk: zowel kosten voor de overheid door de ‘ziekte’ als verlies aan inkomsten voor de overheid omdat het om zwartwerk gaat.

Als de regering niet kan of wil ingrijpen, dreigt een verdere ontsporing. Zeker voor de begroting kan dat zware gevolgen hebben. Want het lijkt sterk op dweilen met de kraan open: terwijl heel veel inspanningen gedaan worden om mensen aan een baan te helpen en de werkloosheid naar beneden te krijgen, verdwijnen gigantisch veel mensen tegelijk in een systeem van langdurige ziekte.

Maar daarvoor moet de regering dus het conflict aangaan met de sociale partners, die veel te verliezen hebben. Want na één maand langdurige ziekte ligt de rekening niet langer bij hen, maar bij de sociale zekerheid, bij de belastingbetaler dus. Als de ploeg van Charles Michel (MR) zou durven dat aantal maanden fors te verlengen, zou het meteen een veel sterkere reden geven aan werkgevers om controles te doen, en vooral inspanningen om langdurig zieken terug aan de slag te krijgen door hen te begeleiden en te helpen. Alleen, zoals in een pak dossiers verdedigen de sociale partners niet voor het algemeen belang of dat van de belastingbetaler, maar denken ze aan zichzelf.

Meer
Lees meer...