Nu Roe v. Wade is vernietigd, proberen Amerikaanse staten die abortus verbieden de distributie van abortusmedicatie te voorkomen. Brazilië laat de mogelijke gevolgen zien: daar deden ze dat al en het gevolg was het ontstaan van een nieuwe, illegale drugshandel.

Vrouwen die tegenwoordig abortus willen, hebben in de VS de mogelijkheid van een medische beëindiging, waarbij hormoonpillen worden gebruikt om het lichaam ertoe aan te zetten de foetus privé te verdrijven, een praktijk die is goedgekeurd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA).

Maar de golf van staatswetten die van kracht zijn geworden na de uitspraak van het Hooggerechtshof die Roe vs. Wade op vrijdag vernietigde, verbiedt alle abortus, inclusief abortussen met medicijnen. Om de pillen legaal te krijgen, zullen vrouwen naar staten moeten reizen waar abortus is toegestaan, zelfs voor een medisch consult, zelfs als dit per video of telefoon is, zoals vereist door de FDA.

Het traject van toegang tot abortuspillen in Brazilië kan inzicht bieden in hoe medicamenteuze abortus onbereikbaar kan worden en wat er dan kan gebeuren.

Van een middel tegen maagzweren tot abortuspil

Het is in Brazilië sinds 1890 illegaal om abortus te plegen, hoewel er in 1940 uitzonderingen werden toegevoegd voor vrouwen die zwanger waren als gevolg van verkrachting of incest en in gevallen waarin het leven van een vrouw door de zwangerschap in gevaar werd gebracht. Meer recentelijk is toegang toegevoegd voor vrouwen die een foetus dragen met anencefalie (ontbrekende delen van de hersenen).

Maar vanaf het einde van de jaren tachtig verspreidde het gerucht zich dat een medicijn tegen maagzweren, Cytotec genaamd, “een menstruatie kon veroorzaken”. In feite was het de ervaring van Braziliaanse vrouwen met off-label gebruik van het medicijn die leidde tot onderzoek en uiteindelijke wereldwijde adoptie van medische abortus als een goedkopere, minder ingrijpende manier om zwangerschappen te beëindigen, vooral in ontwikkelingslanden.

Minder ziekenhuisopnames door mislukte abortussen

Cytotec is misoprostol, de ene helft van de door de Wereldgezondheidsorganisatie aanbevolen combinatie van hormonen (de andere is mifepriston) om een ​​medicamenteuze abortus uit te voeren. Mifepriston is nooit goedgekeurd voor gebruik in Brazilië, en vrouwen die het medicijn niet kennen, zoeken het niet op de zwarte markt. Misoprostol is meestal voldoende om een ​​veilige abortus op te wekken; een studie gepubliceerd in The Lancet wees uit dat 8 procent van de vrouwen die misoprostol gebruikten om een ​​zwangerschap te beëindigen, complicaties kreeg, waaronder bloedingen en buikpijn die medische aandacht nodig hadden.

Het medicijn werd tot 1991 in Brazilië zonder voorschrift in apotheken verkocht, en zelfs daarna werden de receptregels laks toegepast. De beschikbaarheid van de pillen verminderde sterk het aantal vrouwen dat in ziekenhuizen opdook met de levensbedreigende infecties of bloedingen door abortussen die ze hadden geprobeerd op te wekken met de ricinuswortel, bleekmiddel of kleerhangers.

15 jaar cel voor wie betrapt wordt op gebruik abortuspil

Maar misoprostol kreeg steeds meer aandacht van anti-abortusactivisten in Brazilië en daarbuiten. In 1998 plaatste de Braziliaanse regelgevende instantie voor de gezondheidszorg, ANVISA, misoprostol op de lijst van illegale drugs, naast opiaten, wat een gevangenisstraf van maximaal 15 jaar betekende voor iedereen die betrapt werd op het importeren of kopen ervan. Internationale farmaceutische bedrijven die misoprostol maakten, werden geboycot en stopten met de productie ervan; een klein binnenlands bedrijf nam de productie van een generieke versie van het medicijn over om alleen aan het ministerie van Volksgezondheid te verkopen voor gebruik in ziekenhuizen.

In 2006 werd de wet die de distributie van misoprostol verbiedt aangescherpt om de verkoop of publicatie van informatie over het medicijn op het internet te verbieden. Toen Jair Bolsonaro in 2018 tot president van Brazilië werd gekozen, met de enthousiaste steun van de snelgroeiende evangelische christelijke gemeenschap in Brazilië, werd toegang nog schaarser.

400 euro voor de acht tabletten – een flesje met 60 pillen kost normaal 15 euro

Internationale organisaties zoals Women on Web, stuurden abortuspillen naar Brazilië, en lokale feministische groepen waren gewend om ze te kopen en te verstrekken, samen met instructies voor veilig gebruik. Nu zijn ze bijna helemaal gestopt. Het leidde tot de situatie waarin drugshandelaren tegenwoordig de meeste toegang tot de pillen controleren. Vrouwen die ze kopen, hebben geen garantie voor de veiligheid of authenticiteit van wat ze nemen, en als ze complicaties hebben, zijn ze bang om hulp te zoeken.

Tegenwoordig wordt misoprostol op de zwarte markt – afkomstig uit India, Mexico en Argentinië – verkocht voor ongeveer 200 tot 400 euro voor de acht tabletten die worden aanbevolen voor een abortus. Een flesje met 60 pillen kost normaal 15 euro.

(am)