Kris Peeters (CD&V) en Charles Michel (MR) gaan als formateurs samen een Zweedse coalitie opzetten: MR als enige Franstalige partij, samen met N-VA, CD&V en Open Vld aan Vlaamse kant. Een totaal onuitgegeven formule, en meteen een aantal ‘historische’ kenmerken: een regering met een benepen Franstalige minderheid, mét een Vlaams-nationalistische gigant erin, maar zonder enige communautaire eis. En ook, een federale regering, na 26 jaar, zonder socialisten.
Twee formateurs. Dat op zich is al historisch. In de recente politieke geschiedenis van België was er ooit wel eens een periode waarin twee politici tegelijk aan zet waren, maar nooit voor de sleutelpost van formateur. Deze keer wel, en Kris Peeters en Charles Michel moet nu samen een regering maken.
Maar laat ons wel wezen: die Zweedse coalitie komt er federaal. Anders zag je niet wat je de afgelopen 24 uur hebt gezien. N-VA en CD&V heisen Open Vld aan boord in de Vlaamse regering en presenteren zich als één front. Dat laatste is meteen praat voor de tribune, want veel ‘front’ zal er federaal niet nodig zijn, met enkel de MR als sparringpartner.
De MR op haar beurt gaf op haar partijbureau aan Charles Michel het mandaat om verder te gaan met die Zweedse coalitie. Alles hangt dus aan alles: Vlaams een tripartite om federaal Zweeds mogelijk te maken. En dat is toch een historisch moment voor ons land. Om tal van redenen:
1. Een regering met een wel erg kleine Franstalige minderheid
Zweeds heeft een ruime meerderheid in het parlement van 85 op 150 zetels, met N-VA (33 zetels), MR (20 zetels), CD&V (18 zetels) en Open Vld (14 zetels). Alleen, slechts 20 daarvan zijn Franstalig, op een totaal van 63 zetels, helemaal geen meerderheid in Franstalig België dus.
Ironisch genoeg was het PS’er Elio Di Rupo, nu de leider van de toekomstige oppositie in de Kamer, die de weg baande. Want zijn regering-Di Rupo I had geen Vlaamse meerderheid, maar telkens onderstreepten de (Vlaamse) leden van die regering dat zoiets grondwettelijk helemaal niet hoeft. N-VA’ers beukten nochtans onophoudelijk op die toestand, die de legitimiteit van de vorige coalitie deed afbrokkelen.
De MR hoopt die situatie op te lossen door een aantal buitenstaanders in de regering te droppen. Gezagsfiguren, mensen die in Franstalig België de Zweedse coalitie legitimiteit kunnen kopen.
2. Geen enkel communautair punt
Zweden is duidelijk een triomf voor de N-VA, die absoluut “erbij” wilde zijn, ook federaal. Maar erbij zijn had zijn prijs: het moest een regering “naar N-VA-model” worden, tegen het “PS-model” in. Dat krijgen ze dus: een regering zonder de PS, die klaar is om sociaal-economisch een veel rechtsere koers te gaan varen. De prijs die ze in ruil betalen is op zich ook historisch. Want nog nooit was een Vlaams-nationalistische partij zo groot in de Kamer, maar nog nooit stapten ze in een regering met zo weinig communautaire eisen. “Geen nieuwe staatshervorming”, is immers de absolute eis van de MR, en N-VA is akkoord die in te willigen. Bart De Wever (N-VA) zal straks dus een federaal regeerakkoord verdedigen met daarin geen staatshervorming. De “vijf jaar communautaire rust” die beloofd was, krijgen MR, maar ook CD&V en Open Vld.
3. Een regering zonder socialisten
Dé scalp die De Wever aan zijn gordel wilde en krijgt, waren de socialisten. Geen PS meer, en ook geen sp.a meer in de regering. En ook dat is in de recente politieke geschiedenis van dit land een breuk. Op 9 mei 1988 viel de regering Martens VII, met toen Wilfried Martens (CD&V) als premier en Guy Verhofstadt (Open Vld) als vice-premier. Het zou de laatste zijn zonder de PS. Meer dan een kwarteeuw bleven de socialisten in de regering en drukten er hun stempel. Want ook sp.a zat quasi al die tijd mee aan de knoppen. Enkel in de periode 2008-2011 zat de sp.a in oppositie de laatste 26 jaar.
Zeker voor de PS eindigt daarmee een tijdperk. Net zoals men in Vlaanderen jaren sprak van de CVP-staat, spreekt men in Franstalig België van de PS-staat. Die CVP-staat eindigde in 1999, toen ze in de oppositie belandden. Voor de PS is het niet helemaal over and out, er zijn nog de deelstaatregeringen, die ze nu volop gaan bemannen.
Voor de sp.a ligt een relatief mooi oppositieparcours te wachten. Grote vraag is of dat kan met een voorzitter die intern totaal gecontesteerd is. Ook daar dringt zich, nu er overal elders duidelijkheid is, een uitzuivering op.
4. Een regering met een “vreemde” ministerverdeling
In de grondwet staat niets over een Vlaamse of Franstalige meerderheid in de taalgroep in de Kamer. Het kan dus perfect. Alleen, er staat wel iets in over de pariteit van de regering: evenveel Nederlandstalige als Franstalige ministers (de premier telt niet mee, hij is ’taalneutraal’). Dus, de MR moet met 20 zetels de helft van de ministers leveren. Vandaar dat een paar witte konijnen handig uitkomen, dan is het al niet allemaal MR wat de klok slaat aan Franstalige kant.
Hoe dan ook krijg je waarschijnlijk een regering waarin aan Vlaamse kant veel staatssecretarissen gaan opduiken, met zware portefeuilles. En tegelijk MR-ministers die wel minister zijn, maar niet veel bevoegdheden hebben. Op die manier wordt de grondwet gerespecteerd, maar ook de politieke logica. Die loopt via strakke regels over wie wat krijgt.
5. Een atypische premier
Ten slotte is er de kwestie van de premier. Het feit dat er twee formateurs zijn, is daarvoor een belangrijk signaal. CD&V heeft zeker de ambitie om de premier te leveren, Kris Peeters is hun uitdrukkelijke kandidaat. N-VA steunt die piste, maar CD&V is en blijft wel ‘maar’ derde partij in de Zweedse coalitie. De MR heeft 20 zetels, dat zijn er toch 2 meer dan CD&V. En hun ‘liberale familie’, samen met Open Vld dus, is de grootste. Het premierschap zou dus ook naar de MR kunnen gaan, vandaar dat Michel wel nog even wil laten zien dat zij echt wel meetellen: twee formateurs dus.
Het lijkt erop dat Peeters het premierschap gaat binnenhalen. Een regering met zo’n sterke Vlaamse dominantie, en dan toch een Franstalige premier, het zou natuurlijk ook nog meer historisch zijn. Maar nu al is het allemaal onuitgegeven, hoe dan ook.