Van oktober tot eind januari alleen al zijn meer dan een miljoen Afghanen in het zuidwesten van Afghanistan via een van de twee belangrijkste migratieroutes naar Iran vertrokken. Hulporganisaties schatten dat er dagelijks zo’n 4.000 tot 5.000 mensen Iran binnenkomen. het doet vrezen dat dit voorjaar, als de temperaturen stijgen en de besneeuwde routes gemakkelijker te bereizen worden, een stortvloed van Afghanen de grenzen van de Europese Unie kan bereiken.
Sinds de Verenigde Staten hun troepen hebben teruggetrokken en de Taliban de macht hebben gegrepen, is Afghanistan in een economische crisis beland die miljoenen Afghanen over de rand heeft geduwd. Hun inkomens zijn verdwenen, levensbedreigende honger is wijdverbreid en de broodnodige hulp is gedwarsboomd door westerse sancties tegen Taliban-functionarissen.
Meer dan de helft van de bevolking kampt met “extreme niveaus” van honger, zei António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, vorige maand. Met geen onmiddellijke verbetering in zicht, zijn honderdduizenden mensen naar buurlanden gevlucht. Hoewel velen ervoor kiezen om te vertrekken vanwege de onmiddellijke economische crisis, heeft het vooruitzicht van Taliban-bestuur op lange termijn – inclusief beperkingen voor vrouwen en angst voor vergelding – alleen maar bijgedragen aan hun urgentie.
Vier keer meer vluchtelingen in januari
Volgens schattingen vertrokken in januari elke dag tot vier keer zoveel Afghanen uit Afghanistan naar Pakistan en vervolgens naar Iran, vergeleken met dezelfde tijd vorig jaar. Het zorgt ook voor zenuwachtigheid in Europa, waar politici een herhaling van de migrantencrisis van 2015 vrezen, toen meer dan een miljoen mensen, voornamelijk Syriërs, asiel zochten in Europa, wat een populistische reactie veroorzaakte. Velen vrezen dat dit voorjaar, als de temperaturen stijgen en de besneeuwde routes gemakkelijker te bereizen worden, een stortvloed van Afghanen de grenzen van de Europese Unie kan bereiken.
Vastbesloten om migranten in de regio in bedwang te houden, heeft de Europese Unie afgelopen najaar meer dan een miljard euro aan humanitaire hulp toegezegd voor Afghanistan en de buurlanden die gevluchte Afghanen opvangen. “We hebben nieuwe overeenkomsten en toezeggingen nodig om een uiterst kwetsbare burgerbevolking te kunnen helpen en helpen”, zei Jonas Gahr Store, de Noorse premier, in een verklaring tijdens de vergadering van de VN-Veiligheidsraad over Afghanistan vorige maand. “We moeten doen wat we kunnen om een nieuwe migratiecrisis en een nieuwe bron van instabiliteit in de regio en daarbuiten te voorkomen.”
Humanitaire hulp kan land niet redden van economische instorting
Maar westerse donoren worstelen nog steeds met ingewikkelde vragen over hoe ze hun humanitaire verplichtingen jegens gewone Afghanen kunnen nakomen zonder de nieuwe Taliban-regering te steunen. In de afgelopen maanden hebben Taliban-functionarissen een beroep gedaan op westerse functionarissen door enkele beloften te doen over onderwijs voor meisjes en andere voorwaarden die door de internationale gemeenschap voor hulp zijn gesteld. Naarmate de humanitaire situatie verslechterde, hebben de Verenigde Staten ook enkele vrijstellingen van sancties uitgevaardigd en vorige maand 308 miljoen dollar aan hulp toegezegd – waarmee de totale Amerikaanse hulp aan het land sinds oktober vorig jaar op 782 miljoen dollar komt.
Maar hulp kan bijlange niet alles oplossen in een land dat geconfronteerd wordt met een economische ineenstorting, zeggen experten. Tenzij westerse donoren sneller handelen om hun greep op de economie los te laten en het financiële systeem nieuw leven in te blazen, zullen Afghanen die wanhopig op zoek zijn naar werk waarschijnlijk naar het buitenland blijven zoeken.
Taliban-functionarissen profiteren van de exodus door de lucratieve smokkelhandel te reguleren
Zelfs vóór de Taliban-overname waren Afghanen verantwoordelijk voor het op één na hoogste aantal asielaanvragen in Europa, na Syrië, en een van ’s werelds grootste populaties vluchtelingen en asielzoekers – ongeveer 3 miljoen mensen – van wie de meesten in Iran en Pakistan wonen.
Velen vluchtten via Nimruz, een uithoek in het zuidwesten van Afghanistan, ingeklemd tussen de grenzen van Iran en Pakistan en al tientallen jaren een smokkelhaven. Naarmate de economische crisis verergerde, hebben lokale Taliban-functionarissen geprobeerd te profiteren van de exodus door de lucratieve smokkelhandel te reguleren. Ze voerden ook een nieuwe belasting in – ongeveer 10 euro voor elke auto die naar Pakistan gaat.
Aanvankelijk belastten Taliban-functionarissen ook de andere belangrijke migrantenroute van de stad, een door smokkelaars begeleide reis door de woestijn en over de grensmuur rechtstreeks naar Iran. Maar na beschuldigingen in september dat een smokkelaar een meisje had verkracht, veranderden de Taliban van koers en slaan ze keihard toe als ze mensensmokkelaars vinden op deze woestijnroute.
Het oversteken van de grens is overigens slechts de eerste hindernis die Afghanen moeten nemen. Sinds de overname hebben zowel Pakistan als Iran het aantal deportaties opgevoerd. Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie van de VN zijn in de laatste vijf maanden van 2021 meer dan 500.000 mensen die deze landen illegaal zijn binnengekomen, ofwel gedeporteerd ofwel vrijwillig teruggestuurd naar Afghanistan.
(kg)