Een prachtige dag in de Wetstraat, waar het nazomert. Maar keert de rust terug voor de federale regering, na een verhitte terugkeer na de vakantie?

In de boekhandel is ondertussen de logica wat hersteld: een kookboek leidt weer de non-fictie, na een hele zomer lang De Doodgravers van België/Les Fossoyeurs de La Belgique op één. Dank!

Een langverwachte ‘conferentie van Werk’ start morgen, onder leiding van federaal minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS). Het is hét moment voor Vivaldi om eens kleur te bekennen: komt er een positief signaal uit de tweedaagse, waar ook de sociale partners én de regionale ministers aanschuiven? De loodzware ambitie om naar 80 procent werkzaamheidsgraad te gaan weegt op het geheel: dat cijfer is plots niet meer zo vrijblijvend, nu de PS er ook de financiering van de pensioenen aan koppelt. En CD&V verwacht een ‘signaal’ voor hun Vlaamse minister van Werk, Hilde Crevits (CD&V) die een eigen werkbeleid wil uitrollen. Een moment dus om te scoren, of mogelijks verdere verwijdering tussen liberalen en socialisten, in een coalitie die schuurt en piept.

In het nieuws: Een grote tweedaagse bijeenkomst rond Werk.

De details: De begroting is nu formeel losgekoppeld van pensioenen en fiscale hervormingen. Maar wat gebeurt er op vlak van de arbeidsmarkt?

• Het moet een hoogmis worden voor PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne, absoluut de coming man van de partij: de twee dagen ‘Werkgelegenheidsconferentie’ waar “sociale partners, de deelstaten en de stakeholders de volgens hen grootste uitdagingen en hun voorstellen ter zake zullen toelichten”.
• De bijeenkomst is meteen de fysieke weergave van het Rijnlandmodel: een sociaal-economisch model waarbij samenwerking en dialoog tussen sociale partners cruciaal is, bovenop de vrije markt, om gecontroleerd en gecorrigeerd welvaart te creëren. Dat model garandeerde decennialang welvaart, maar staat steeds meer onder druk van een ideologische ruk naar (extreem-)links en rechts.
• Bovendien komt de conferentie net op het moment dat ook de federale regering fel verdeeld lijkt over de breuklijnen tussen links en rechts: de afgelopen week stonden socialisten en liberalen met getrokken messen tegenover elkaar over belangrijke sociaaleconomische dossiers, met name die van de pensioenen en de arbeidsmarkt. Om nog over de fiscaliteit te zwijgen.

De context: Voor de federale regering was het een hard ontwaken uit de zomerslaap.

• De ploeg van premier Alexander De Croo (Open Vld) koos ervoor, na een hard eerste jaar van pandemiebestrijding, om de zomervakantie in te gaan zonder nog een laatste, harde noot te kraken: de begrotingscontrole ging deze zomer niet door.
• Een onverwacht emotionele crisis rond de sans-papiers had immers een zware turbulentie aan de federale ploeg gegeven, net voor de vakantie. Dat de PS daarbij het mes op de keel zette van de liberalen en CD&V, door te dreigen met ontslag, zinderde wekenlang na.
• Maar terwijl velen binnen de Vivaldi-coalitie gehoopt hadden dat de herfst het moment zou worden waarop de regering-De Croo de nodige hervormingen zou aansnijden, volgde al een nieuwe krachtmeting tussen de sterkste actor en de regisseur van het geheel: de PS aan Franstalige kant en de Open Vld van de premier aan de andere kant. Vreemd genoeg deden de Vlaamse liberalen daarbij de openingszet, met een stevig retour-interview van Egbert Lachaert, die zijn pensioeneisen op tafel legde.
• Daarom reageerde de PS dan: Karine Lalieux (PS) gooide als bevoegd minister van Pensioenen dan ook maar haar plan in de pers, zonder dat de andere regeringspartners het gezien hadden. De vicepremiers kregen wel een telefoontje, donderdagavond, toen het al aan een hele reeks media was overgemaakt. “Dat ik niet alle andere ministers heb ingelicht, was om lekken te vermijden”, stelde ze met het nodige gevoel voor humor, zondag op RTL.
• Lalieux stipte dit weekend ook netjes in de media aan dat ze “binnen het regeerakkoord is gebleven”. Niet verwonderlijk wil de PS grote sociale correcties en een gelijkschakeling tussen man en vrouw. De belangrijkste trofee, de verhoging van de minimumpensioenen tot 1.500 euro, die is overigens al binnen: ze zal in de begroting staan. Verder valt op dat de PS de pensioenleeftijd opgeeft en “enkel nog naar het aantal jaren loopbaan” wil kijken: meteen het antwoord op de stelling van de PVDA-PTB dat de “Zweedse erfenis van pensioen op 67 jaar” niet zou sneuvelen. Wel dus, als het aan de PS ligt.
• Het effect: over de pensioenen kan de komende weken/maanden nog maar heel moeilijk veel gezegd worden binnen Vivaldi. De gemoederen raakten zo verhit, dat het dossier van hervormingen nu helemaal vastzit.

En nu: Over hervormingen op vlak van de arbeidsmarkt valt ook veel te zeggen.

• Exit pensioenen dus, enter de arbeidsmarkt. Maar ook daar belooft het vuurwerk te worden. Zaterdag al verklaarde MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez dat hij wil dat werklozen die langer dan twee jaar een uitkering hebben en twee keer een opleiding of knelpuntberoep weigeren, geschrapt worden. Niet dat dit voorstel ergens op tafel ligt, in een van de drie regeringen waar de MR in zetelt, maar hij had het toch maar mooi gezegd.
• Meteen reageerde Paul Magnette (PS): “Voor de MR is de oplossing voor knelpuntberoepen geforceerd werk en sancties. Liberale recepten die niet werken en mensen stigmatiseren. De PS zal dit nooit aanvaarden!”
• Waarna Bouchez terugschoot, via Twitter: “De socialistische recepten, dat is een cultuur van werkloosheid, en sociale mislukkingen zoals we die moeten ondergaan in Charleroi en Mons. Hoe durven ze lessen geven, terwijl ze steden besturen die al 60 jaar sociaaleconomisch achteruitgaan?”
• Het zet meteen de toon voor een even moeilijk debat, als dat van de pensioenen. Het ene staat ook niet los van het ander: de conferentie gaat net over de eindeloopbaan. En zeker in Vlaanderen is er al krapte op de arbeidsmarkt: mensen langer aan het werk houden kan via pensioenen, maar ook via allerlei andere maatregelen.
• Vraag is of er veel ruimte is om tot een consensus te komen. Want ook het ACV, de grootste vakbond, trekt met een duidelijke agenda naar de conferentie. Of eerder: eisenbundel. Die is niet mals. Marc Leemans, de grote baas, eist niets minder dan het stopzetten van de fiscale voordelen voor maaltijd-, eco- en andere cheques én het snoeien in de voordelen van de tweede pensioenpijler én het einde van studentenjobs zonder sociale bijdragen. “De sociale zekerheid verliest zo 16 miljard euro per jaar”, is zijn strijdkreet.
• Dat men die parafiscale achterpoortjes best zou sluiten, en naar een veel harmonische en logischer takssysteem gaan, daar is iedereen het eigenlijk wel over eens binnen Vivaldi. Dat staat zelfs, opnieuw, in het regeerakkoord. Maar dan moet dat in … een grote fiscale hervorming. En die is dus ondertussen ook uitgesteld tot 2022.

De essentie: De regering moet nu een begroting maken, maar heeft daarvoor eigenlijk de andere dossiers nodig.

• In het regeerakkoord staat de ambitie om tot 80 procent werkgelegenheidsgraad te gaan tegen 2030: dat zou een enorme stijging, die meteen 600.000 mensen extra aan de slag zou helpen. Heel subtiel legden Karine Lalieux en de PS geen financiering van hun dure pensioenplannen voor: “Ah, maar dat geraakt betaald als we die 80 procent halen”, klonk het met de glimlach.
• In realiteit zit het ACV er niet zo ver naast: meest evident is de pensioenen van de eerste pijler, die nu fors stijgen, (deels) te gaan financieren via meer taksen in de tweede pijler. Dat plan is uitgetekend, maar tactisch niet op tafel gelegd door Lalieux. Niet alle troefkaarten moeten al uitgespeeld. (Dit zijn de vier pensioenpijlers.)
• Tegelijk zijn het pensioendossier, en eerder al het dossier van de fiscale hervorming, nu van de regeringstafel geëvacueerd. Maar dat schept problemen. Er zit immers wel enige logica in het idee om de hervormingen als één geheel te zien: alles hangt immers aan alles, als het over de financiën van dit land gaat.
• Gisteren in De Zevende Dag wees Lachaert er terecht op dat in het Vivaldi-akkoord ook een hervorming van de arbeidsmarkt voorzien is. Erger nog: de inkomsten zitten in de begrotingen die opgemaakt zijn voor de komende jaren, en aan Europa zijn overgemaakt.
• We vallen in herhaling: die precieze hervormingen op de arbeidsmarkt zijn, helaas, nooit concreet gemaakt bij de besprekingen van het Vivaldi-akkoord. Er was “geen tijd”, op tien dagen is de zaak afgeklokt, na 662 dagen zonder volwaardig functionerende federale ploeg.
• Straks maakt Vivaldi dus een begroting voor 2022; zonder uitgewerkte pensioenhervormingen, zonder fiscale aanpassingen, en mogelijks zonder de hervormingen op de arbeidsmarkt. Dat wordt toch echt moeilijk, om dan geen pure fictie te gaan inschrijven in de tabellen. Tenzij Dermagne nu een en ander uit zijn hoed tovert.

Komt daar nog bij: Er zit een communautair addertje onder het gras.

• Met name Hilde Crevits (CD&V), de Vlaamse minister van Werk, trekt met een duidelijk agenda naar de Conferentie van Dermagne. De Vlaamse minister van Werk wil al langer een samenwerkingsakkoord met het federale niveau, om dan een stuk een eigen beleid uit te tekenen.
• De Vlaamse arbeidsmarkt schreeuwt om volk, nu de economie helemaal opveert. Bij CD&V is het geduld op: ze willen dat Dermagne hen laat doen, en meer autonomie geeft. Zelf heeft Crevits “29 werkpunten klaar”, in een verlanglijstje.
• “We hebben de steun van de federale regering nodig, hopelijk steunen ook Egbert Lachaert en Alexander De Croo“, zo stelt Robrecht Bothuyne (CD&V), Vlaams Parlementslid en specialist op vlak van arbeid.
• Dat die daarbij wijst naar Open Vld is geen toeval: kunnen de liberalen die meer ‘confederale logica’ aanvaarden?

Om de zaak wat verder op te jutten: Vandaag het grote Voka-voorzittersdebat.

• Vanavond is het het traditionele rentreemoment van Voka, de Vlaamse werkgeversorganisatie. In de Bozar kruisen zes Vlaamse partijvoorzitters de degens rond de thema’s arbeidsmarkt, energie en overheidsfinanciën. Het is bovendien Wetstraatjournaliste Linda De Win die modereert, dat belooft dus pittig te worden.
• U leest het goed: het zijn er zes, Meyrem Almaci (Groen), Joachim Coens (CD&V), Bart De Wever (N-VA), Egbert Lachaert (Open Vld), Conner Rousseau (Vooruit) en Tom Van Grieken (Vlaams Belang). Beetje jammer dat Peter Mertens (PVDA) niet wilde komen. “We hebben lang aangedrongen, al vanaf mei was de uitnodiging buiten. Uiteindelijk bleek dat Peter Mertens een schooldebat prefereert“, zo is bij Voka te horen.
• Het is vooral afwachten hoe de Vivaldi-voorzitters zich onderling opstellen, dat wordt bijna interessanter dan de oppositietaal van de anderen, tenminste als het over federale dossiers gaat. Al hadden we misschien net nog iets liever Georges-Louis Bouchez (MR) en Paul Magnette (PS) zelf op het podium gezien, de leiders van de twee grootste Vivaldi-partijen.

Om nog op terug te komen: Een verbijsterend optreden van 3M in het Vlaams Parlement vrijdag. Vandaag opnieuw een batterij vragen.

• De Amerikaanse chemiegigant ligt al maanden zwaar onder vuur: hoe ver gaat de schade die ze aan het leefmilieu (en uiteindelijk de omwonenden) hebben toegebracht, met het produceren en lozen van chemische stoffen in de haven van Antwerpen, met name op Linkeroever?
• Toch een belangwekkend moment dus, toen 3M’s Vice President of Environmental Strategies and Initiatives, Rebecca Teeters vrijdag passeerde. De bedoeling was dat zij tekst en uitleg zou komen geven. Maar het werd vooral dat eerste, niet dat laatste.
• Verwonderlijk mag dat niet zijn. Teeters heeft als job, helemaal naar Amerikaanse logica, om alle mogelijk gevallen en gevalletjes van schade aan mens en natuur af te dekken: in sommige berichten werd ze verkeerdelijk afgeschilderd als dé vicepresident van 3M. Ze is eerder gewoon de verantwoordelijke voor vervelende milieudossiers bij de gigant.
• En die politiek bestaat erin om zoveel mogelijk alles te ontkennen, of rond vragen te dansen én om duidelijk te maken dat er nooit schadevergoeding zal betaald worden. Die boodschap bracht Teeters overigens al eind juni, in een videoconferentie met de Vlaamse Parlementsleden.
• Nu, voor de Onderzoekscommissie, kwam ze ter plaatse in Brussel. Deze keer stond ze onder ede, wat toch de druk verhoogde: zo’n Parlementaire Onderzoekscommissie heeft de juridische status van een onderzoeksrechter. Dat leidde tot grote (juridische) voorzichtigheid. De vragen kwamen in het Nederlands, de nietszeggende antwoorden in het Engels.
• “Er bestaat geen verband tussen PFAS en gezondheidsschade bij de mens”, was de lijn die Teeters daarbij bewandelde. “Wij voeren al jarenlang onderzoek naar de effecten van PFAS bij onze eigen werknemers, maar geen enkel van deze studies toonden negatieve effecten op hun gezondheid aan”, bleef ze herhalen.
• De batterij aan onbeantwoorde vragen die volgde werd ronduit indrukwekkend. Een bloemlezing:
  • “Bent u vanuit 3M België overtuigd dat u steeds zorgvuldig gehandeld heeft en u altijd aan alle overheden tijdig alle mogelijke schadelijke stoffen en andere stoffen die u loost of uitstoot mee te delen?”, vroeg Koen Daniëls (N-VA).
  • “Klopt het dat u heeft nagelaten om de overheid te wijzen op potentieel gevaar of risico zouden zijn van de geproduceerde stof PFOS, PFBA en van andere PFAS’en?”, stelde Tine Rombouts (CD&V).
  • “Kan u ons bevestigen dat 3M in alle tijden alle informatie die relevant was voor de gezondheid en het milieu hebt overgemaakt aan, ofwel de betrokkene, ofwel de relevante overheden?”, vroeg Willem-Frederik Schiltz (Open vld).
  • “Als al sinds de jaren 50 die studies aantonen dat er een probleem is, waarom doet u het dan nog 50 jaar vooraleer u besloot in Zwijndrecht te stoppen met het produceren van PFOS?”, vroeg Mieke Schauvliege (Groen) zich af.
  • “Welke stappen hebben jullie als bedrijf genomen om de verschillende overheden, zowel de lokale als de Vlaamse overheid, te informeren over de schade betreffende PFOS?”, stelde voorzitter Hannes Anaf (Vooruit).
  • “Op jullie website staat vandaag nog steeds dat er geen bewijs is dat PFOS bij mensen schade veroorzaakt. Is of dit ook de boodschap is die jullie meegeven aan jullie werknemers?”, wilde Jos D’Haese (PVDA) weten.
• Vandaag volgen de vakbonden van 3M. De vraag is of die een andere versie kunnen en durven geven. Want de chemiereus schermt steeds met studies van de eigen werknemers, die gezond zouden zijn. 

Met bijdragen van Emma Maréchal