De ticketautomaten van UGC Antwerpen hadden een lastige dag en dus hielpen we een dame om haar ticketje uit de machine te krijgen. Ze wilde graag naar WIL kijken. Enkele ogenblikken later wenste ik haar “Veel plezier!”. Haar antwoord was veelzeggend: “Ik denk niet dat het erg leuk gaat worden, maar ik wil ‘m wel graag zien.” Dat antwoord bleek de nagel op de kop.
Score: 8/10
WIL is de nieuwe film van Tim Mielants, de man die altijd in één adem wordt genoemd met Peaky Blinders omdat hij het derde seizoen van die legendarische reeks mocht regisseren. Wij vernoemen er dan ook nog altijd graag Legion bij en het mooie Nobody Has To Know van vorig jaar (2022) bij dat hij samen regisseerde met Bouli Lanners.
Omdat Mielants graag zijn eigen langspeler De Patrick (2019) wilde draaien keerde hij terug naar eigen land, tot wanhoop van zijn agents, want wie wil er nu een film draaien die zich afspeelt op een nudistencamping in de Ardennen als er zich zo veel andere opportuniteiten voordoen?
Mielants deed het toch en leverde de beste Belgische film van 2019 af. Als zijn televisiewerk het nog niet bewezen had, dan deed deze prent het wel: met Tim Mielants was een filmmaker opgestaan met een bijzonder oog en een zoektocht naar bijzondere projecten waar hij zijn stempel op zou kunnen drukken. De volgende film van Tim Mielants wordt er trouwens eentje met Cillian Murphy en Emily Watson, geproduceerd door Ben Affleck en Matt Damon. Zijn binnenlandse uitstapjes hebben zijn carrière dus niet bepaald schade toegebracht.
We twijfelden er dus niet aan of WIL in goeie handen was. In 2016 was dit verhaal over de Vlaamse collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog een ongezien succes voor auteur Jeroen Olyslaegers die onder de prijzen bedolven werd. WIL was – en is nog steeds – een brutale roman over een jonge hulpagent die tot zijn eigen ongenoegen laveert tussen twee werelden, die van het verzet waartoe zijn vriendin Yvette behoort, en die van de collaboratie waar hij eerder toevallig in gerold is. De film van Tim Mielants is minstens even brutaal en maakt dat één en ander nog lang na het kijken aan je ribben zal blijven kleven.
Spionkop FC Antwerp
De intro van WIL is al veelzeggend: we horen de stem van Stef Aerts zeggen dat mensen altijd een oordeel klaar hebben, alleen doen ze dat steeds achteraf. “Wanneer ge er middenin zit, weet ge van de hond z’n kloten”, klinkt het. We volgen Wil (Stef Aerts dus) en zijn vriend Lode (Matteo Simoni) tijdens hun eerste dagen bij de politie van Antwerpen. Op hun eerste avond op straat doet zich een incident voor waardoor het tweetal de komende tijd zeer ongemakkelijk zal rondlopen, nog meer op hun hoede voor de Duitse bezetter.
Het beeld dat we van WIL mee huiswaarts nemen is ook dat van Ordinary Men: The Forgotten Holocaust, een recente documentaire op Netflix van nog geen uur lang over de gewone burgers die toch in staat bleken tot wreedheden. Er is verzet in Antwerpen – in de film wordt De Witte Brigade aangestuurd door Jan Decleir – maar de doorsnee burger en politieagent doet toch vrolijk mee met de Duitsers. Wie het er niet mee eens is, zwijgt. Want wie kan er op tegen het systeem?
En dus krijgen we wel wat akelige beelden voorgeschoteld. Want wat doe je wanneer een vol café van je stadsgenoten – de spionkop van Antwerp FC verzorgde de figuratie – de Hitlergroet doet en het heeft over de vuile joden? Wanneer er in het mooiste station ter wereld grote rode vlaggen met swastika’s ophangen? Wanneer burgers razzia’s beginnen te organiseren in de Joodse buurten? En wanneer in de bioscoop parasieten vergeleken worden met Joden?
Niet aangenaam, wel indrukwekkend
WIL was, net zoals de vrouw in de inkomhal van de bioscoop voorspelde, geen aangename kijkervaring, we voelden ons zelfs geregeld ongemakkelijk worden. Wél was het een indrukwekkende film. Deze prent zal langer blijven hangen dan Oppenheimer (met de door Mielants zeer geliefde Cillian Murphy) omdat die film een zeer geopolitiek en dus onpersoonlijk beeld schetst van oorlog. Dat is ook een realiteit, maar het is niet die realiteit van WIL.
De film van Mielants draait om de kleine levens, de levens die niemand zich later misschien nog zal herinneren – zoals het personage van Jan Decleir het ook zegt – maar die er wél toe doen. Want wat zou jij doen als mens als je de kans zou hebben het leven van een ander mens te redden? En wat als je daarmee je eigen leven op het spel zou zetten? Daar draait deze film om: om welke mens je wil en kan zijn in oorlogstijd. Een filmtip in die context die we graag meegeven is A Hidden Life (2019) van Terence Malick, te vinden op Disney+.
De regisseur is er niet voor teruggedeinsd om ook de gruwel van de oorlog te tonen. Zo speelt Pit Bukowski een nogal fanatieke Duitse soldaat die met sadistisch genoegen acht zogenaamde communisten om het leven brengt. Aan het einde van de brutale scène zien we hersenen van de muur druipen. Op dezelfde manier beweegt Mielants zijn camera naar een bebloed schildersdoek in een verlaten huis waarvan de eigenaar volgens Nijdig Baardje, een personage dat hier neergezet wordt door een indrukwekkend goeie Dirk Roothooft, “hoogstwaarschijnlijk niet meer terugkomt”. Ook duivels goed is Pierre Bokma die Gregor speelt en herinneringen oproept aan de akelig charmante Christoph Waltz in Inglourious Basterds (2009) van Quentin Tarantino.
Alleen maar verliezers
In het algemeen is er goed gecast, maar WIL is ook de film waar iedereen een rolletje in wilde hebben. In het geval van Kevin Janssens bijvoorbeeld, die maar even verschijnt, is dat goed gelukt, maar Koen De Bouw en Els Dottermans lijken niet helemaal te kunnen verdwijnen in hun rol. Nog opvallend is de beperkte grootte van de rol van Matteo Simoni, die toch veel promotie voor de film heeft verzorgd, maar als Lode vooral zwijgend naar de grond staart. Hij slaagt er wel prima in om in zijn personage op te gaan.
Er is weinig licht en verlichting in WIL – letterlijk en figuurlijk – en wanneer een scène dan toch eens een keer een scène vrolijk en feestelijk begint, zoals wanneer Wil en Yvette (Annelore Crollet) naar het bal trekken, dan slaat de sfeer al snel om.
WIL is zonder twijfel één van de zwartste films die ooit al in België gedraaid werden en zo is het goed, want een oorlog kent alleen maar verliezers. Op Belgisch niveau is WIL sowieso een krachttoer, want nagenoeg nooit hebben wij in onze vaderlandse cinema teruggegrepen naar de Tweede Wereldoorlog, laat staan naar collaboratie.
Wanneer de film internationaal op Netflix landt – zij investeerden mee – kan de wereld meteen zien dat Tim Mielants een filmmaker met een visie is. We kijken nu al uit naar z’n volgende prent, maar gaan eerst nog een keer naar WIL kijken.