Valentijnsdag dat betekent bloemen, chocolaatjes en briefjes die met een kus zijn verzegeld – niet naakte mannen die vrouwen slaan met dode dieren en seksloterijen. Toch is het zo begonnen.
Historici zijn niet 100 procent zeker over de oorsprong van Valentijnsdag, maar velen geloven dat het allemaal begon als Lupercaliar. Dat was een vruchtbaarheidsfestival gewijd aan Faunus, de Romeinse god van de landbouw, en aan Romulus en Remus, de stichers van Rome. Elke 13de tot 15de februari werden door de Luperci (of ‘broers van de wolf’) geiten en honden bij een altaar geofferd. Daarna werden de mensen gezalfd in het bloed van de dieren, schoongeveegd met wat wol gedrenkt in melk, waarna werd gefeest tot iedereen dronken was. Dan kwam het beste deel: de Luperci renden naakt rond met de huiden van de offerdieren en … sloegen vrouwen daarmee.
Voor wie het wat onwaarschijnlijk in de oren klinkt: Plutarchus, een belangrijke historicus en filosoof uit de tijd van het oude Griekenland die leefde in de eerste eeuw na Christus, beschrijft dat ritueel. Het idee was dat het de vruchtbaarheid zou aanzwengelen.
Daarmee was de kous niet af. Het festival kende ook een soort loterij. Mannen trokken willekeurig vrouwennamen uit een potje en dan werden ze ‘gekoppeld’ tijdens de duur van het festival. Blijkbaar mondde dat trouwens vaak uit in blijvende huwelijken.
Lastig om de echte Valentijn te identificeren
Lupercalia overleefde de aanvankelijke opkomst van het christendom, maar werd verboden – omdat het als ‘onchristelijk’ werd beschouwd – aan het einde van de 5e eeuw, toen paus Gelasius 14 februari als Valentijnsdag verklaarde. Er zijn ten minste drie verschillende heiligen met de naam Valentijn die door de katholieke kerk zijn erkend, waardoor het lastig is om de echte man achter de feestdag te identificeren.
De meeste populaire kandidaat is Sint Valentijn van Rome, die op 14 februari in het jaar 278 werd geëxecuteerd door de Romeinse keizer Claudius Gothicus II. Zijn misdaad? Valentijn bleef in het geheim huwelijksceremonies houden nadat Claudius II huwelijken had verboden om mannen aan te moedigen om zich bij het leger aan te sluiten.
Een andere piste is Sint Valentijn van Terni, een bisschop. Ook hij werd door Claudius II onthoofd omdat hij probeerde christenen te helpen ontsnappen uit de Romeinse gevangenissen. Volgens een legende stuurde een gevangengenomen Valentijn zelfs de eerste valentijnskaart nadat hij verliefd was geworden op een jong meisje – mogelijk de dochter van zijn gevangenbewaarder – die hem bezocht tijdens zijn gevangenschap. Valentijn zou voor zijn dood een brief hebben geschreven met de ondertekening ‘van je Valentijn’. Het is waarschijnlijk een broodje aap-verhaal.
Romantiek kwam pas in de middeleeuwen
Wat dus wel zeker is: Paus Gelasius I probeerde in de 5e eeuw door Valentijnsdag te combineren met Lupercalia de heidense rituelen te verdrijven. Hoe succesvol dat initieel – lees de eerste eeuwen daarna – was, is maar de vraag. Mensen bleven nogal hardnekkig vruchtbaarheidsfestivals houden. Uiteindelijk, tijdens de middeleeuwen, werd de dag langzamerhand geassocieerd met romantische liefde in Europa.
In de 14e eeuw schreef Geoffrey Chaucer een gedicht voor de eerste verjaardag van de verloving van koning Richard II met Anna van Bohemen, en dat wordt algemeen beschouwd als het eerste schriftelijke geval waarin Valentijnsdag wordt geassocieerd met romantische liefde en niet met vruchtbaarheid of wellustige bezigheden. Niet lang daarna werd het uitwisselen van handgemaakte kaarten en penningen populair in Engeland. De oudst bekende Valentijn, daterend uit 1415, werd door Charles, hertog van Orleans, naar zijn vrouw gestuurd terwijl hij gevangen zat in de Tower of London.
De traditie van het geven van bloemen aan dierbaren op Valentijnsdag ontstond in de 17e eeuw toen koning Karel II van Zweden ‘de taal van bloemen’ populair maakte, die conversationalistische betekenissen hechtte aan verschillende soorten bloemen. Het meest traditionele type voor Valentijnsdag werd de roos vanwege de associatie met de Griekse godin van de liefde, Aphrodite.