800 miljoen euro kosten, voor nog geen twee maanden crisis: rekening opvang Oekraïners wordt loodzwaar voor begroting, los van economische klap die onvermijdelijk volgt

De federale regering maakt zich op voor begrotingsonderhandelingen. Die beloven bijzonder moeilijk te worden: de regering vaart namelijk wat blind. Het rapport van het Monitoringcomité, dat de ramingen en projecties moet bevatten voor dit jaar, is al compleet gedateerd: het hield immers nog geen rekening met de oorlog in Oekraïne. De groeicijfers en de inkomsten zijn dus te optimistisch. Plus er zijn de bijkomende kosten voor de Oekraïense opvang: “Voor de eerste maanden schatten we dat al op 800 miljoen euro”, zo stelt staatssecretaris van Begroting Eva De Bleeker (Open Vld). Het begrotingstekort wordt zo straks nog veel groter, als men niet ingrijpt.

In het nieuws: De Europese Commissie schat het Belgische tekort voor 2022 nu op 24,2 miljard euro, of 4,5 procent van het bbp.

De details: Dat cijfer kan straks alleen maar erger worden.

Vanaf volgende week focust de federale regering op de begroting. Dat wordt moeilijk: “Er zijn nu eenmaal duidelijk meer uitgaven, door die crisis in Oekraïne. We gaan dus de begrotingscontrole rigoureus moeten doen. Maar de economische groei zal lager zijn dan wat nu voorspeld is, dat lijkt wel zeker.” Echt een vrolijke boodschap kon De Bleeker vanmorgen op Radio 1 niet brengen. Integendeel.
Ze gaf mee dat in de eerste weken van deze crisis, het kostenplaatje al navenant was: liefst 800 miljoen euro aan meeruitgaven werden er gedaan. Dat geld dekt de opvang van de vluchtelingen, maar ook de leveringen van militair materiaal, brandstof en andere steun aan Oekraïne. Alleen: aan dit tempo loopt het in de vele miljarden euro’s voor 2022.
Komt daarbij dat het globaal effect van de oorlog niet min is. De groeicijfers die Europa tot nu toe hanteerde voor 2022, met 3 procent groei voor de Belgische economie, zijn niet langer realistisch. De OESO gaat uit van een wereldwijd economisch verlies met 1 procent. Maar voor België kan dat veel steviger zijn. Economen schatten een groei van 1,5 procent, de helft dus maar, als een logischere raming voor België.
En tegelijk zijn er de kosten van de energie: rechtstreeks op de facturen en dus in de koopkracht en het vertrouwen van de consument. En onrechtstreeks door de stijgende inflatie, die alle prijzen naar omhoog duwt en het spaargeld doet verdampen. Plus uiteraard de stijgende overheidskosten, door de automatische indexering van lonen en uitkeringen.

De essentie: Terug binnen het Europese kader raken, en ‘maar’ een tekort van 3 procent in 2024 hebben, lijkt nu al niet meer haalbaar, tenzij men fors ingrijpt.

“Tijdens de coronapandemie hebben we gezien dat de regering alles heeft gedaan om de burgers en bedrijven te ondersteunen, we gaan dat nu ook doen”, zo stelde De Bleeker vanmorgen. Daarbij had ze het onder meer over de fiscale kortingen op de energiefacturen, door de verlaging van de btw. Net als premier Alexander De Croo (Open Vld) gisteren in de Kamer, hield de liberale politica daar expliciet de deur open om die in september opnieuw te verlengen.
“We gaan dat evalueren begin september. Het is belangrijk dat de maatregelen tijdelijk zijn, om te kunnen budgetteren. Laat ons hopen dat de markten tegen dan gekalmeerd zijn, maar indien niet moeten we de verlenging bekijken“, zo stelde ze.
Dat is opvallend, omdat De Bleeker zich in het verleden altijd opwierp als de ‘strenge bewaker’ van de budgettaire discipline, de ‘iron lady‘ van de cijfers. In praktijk bleek dat een onhoudbare positie, die bij de begrotingscontrole in oktober 2021 al sneuvelde: De Bleeker kreeg geen steun van haar premier of vicepremier in de budgettaire discussies in het najaar.
Maar nu lijkt de staatssecretaris zelfs die strijd niet meer echt aan te gaan. De vraag is of 3 procent tekort – de ambitie voor 2024 om tegen het eind van de legislatuur toch opnieuw net binnen de Maastrichtnormen te komen – na de begroting van 2022 nog haalbaar wordt. “Dat is nu moeilijk te zeggen, maar we moeten het steeds in het achterhoofd houden”, probeert De Bleeker wel in De Morgen. Alleen mist het overtuiging.

The Big Picture: Deze crisis wordt budgettair misschien wel moeilijker dan corona.

Zo rolt Vivaldi de facto van de ene wereldcrisis in de andere. En telkens is het predicaat “uitzonderlijk” van toepassing op de begrotingscijfers. Want net als bij de vorige crisis, de pandemie, komt de regering met een apart budget voor de crisisuitgaven, dat in de miljarden zal lopen, wetende dat de factuur op enkele weken al 800 miljoen is.
Bovendien zal ook de veiligheidscrisis op zich een kost hebben: in de Kamer kondigde premier De Croo aan dat hij het Belgische defensiebudget nog eens substantieel wil verhogen, nadat dat al gebeurde. We halen op termijn zo’n 1,4 procent van het bbp. Als België effectief de NAVO-norm van 2 procent wil halen, kost dat in de kering opnieuw miljarden euro’s.
En dan is er nog de energiecrisis: het dempen van de zware energiefacturen kostte de federale overheid al 3 miljard, voornamelijk door de fiscale meerinkomsten opnieuw uit te geven. Straks zijn die meerinkomsten verdampt, maar blijven de prijzen mogelijk hoog. En daarnaast zijn er bijkomende investeringen in groene energie, als compensatie voor het openhouden van de kerncentrales: de groenen vragen 8 miljard tegen 2024.
Maar fundamenteler is de vaststelling dat corona, door de lockdowns, vooral een bevriezing van de economie veroorzaakte, waarbij de consumptie stilviel, maar de spaargelden overal fors aangroeiden: na de krimp volgde dus een opstoot aan consumptie die de economie opstuwde naar ongekende groei.
In deze crisis verdampt het consumentenvertrouwen doordat de budgetten opgesoupeerd worden aan hoge energieprijzen: de welvaart verdwijnt richting olie- en gaslanden, eerder dan dat ze gespaard wordt. Inflatie doet de rest: ook daar verdampt waarde zienderogen.
De kans is dus huizenhoog dat Vivaldi, net als de rest van Europa overigens, kiest voor opnieuw een stevige dosis deficit spending, om uit deze crisis te raken.
De vraag is of dat een tweede keer lukt, tegen de achtergrond van die inflatie. Want dat betekent alvast dat de rente onvermijdelijk gaat stijgen in de eurozone, hoe lang de Europese Centrale Bank dat ook blijft uitstellen. Dat houdt in dat de kosten van de schulden, bij hoge rentes loodzwaar, gaan doorwegen op de overheidsfinanciën.
De liberale doctrine waarmee De Bleeker terug wilde aanknopen na de coronacrisis, om toch terug wat begrotingsdiscipline te hervinden, om “het huis op orde te zetten”, lijkt alvast een verre droom.

In de marge: nog altijd ruzie over de coronafactuur.

De vaccinatiecampagne was een succes: zeker Vlaanderen brak internationale records met zijn vaccinatiegraad. Een oefening die mogelijks nog een vervolg krijgt, mocht de pandemie weer opduiken.
Maar België zou België niet zijn, als er tegelijk maanden nadien nog gebikkeld wordt over wie de factuur oppikt. In de federale begroting staat netjes 527 miljoen euro voor het aankopen van de coronavaccins. Maar tegelijk staat even netjes datzelfde bedrag ingeschreven bij inkomsten: Vivaldi rekent erop dat de deelstaten betalen. En er is nog een andere factuur: 740 miljoen RIZIV-kosten van corona. Ook daar is discussie over.
Donderdagmorgen nog zat De Bleeker samen met de ministers van Financiën van de deelstaten. Maar dat leverde niets op, behalve de vaststelling dat men het niet eens is. Naast De Bleeker was de enige die tussenkwam Vlaams minister Matthias Diependaele (N-VA). De zaak zit muurvast.
De discussie draait daarbij rond de vraag of de vaccins nu ‘preventief’ zijn of niet. Door de splitsing in de gezondheidszorg zijn de deelstaten bevoegd voor preventie, maar blijft het federale bevoegd voor een pak andere zaken in de gezondheidszorg. Daarom eist de federale regering dat Wallonië, Brussel en Vlaanderen de volle pot betalen.
“Klopt niet”, reageren de deelstaten. Die wijzen erop dat de federale regering dan maar veel vroeger een einde had moeten maken aan de noodtoestand, en naar de “endemische fase” had moeten gaan.
“Dit is gewoon het principe van ‘wie beslist, betaalt’, dat wordt toegepast”, zo klinkt het in de Vlaamse regering. “Federaal wilde aan zet blijven, dan moeten zij ook betalen.” Daarbij is tot nu toe het principe van 80 procent van de factuur voor de federale overheid en 20 procent voor de deelstaten van tel geweest.
Overigens leerde een vergelijking van de Inspectie van Financiën dat die vaccins veel duurder uitvielen in Wallonië, door een andere manier van hun vaccinatiecentra organiseren. Daar was het 72 euro kost per gevaccineerde, terwijl Vlaanderen het voor 53 euro per vaccin deed. Een vaccinatie in een Waals rusthuis was zelfs dubbel zo duur dan in Vlaanderen.

Ondertussen: De onduidelijkheid over het leefloon van de Oekraïners blijft maar aanslepen.

Als er effectief 200.000 vluchtelingen bijkomen uit Oekraïne, zal dat enorm wegen op de sociale vangnetten in dit land. De gemeenten zitten daarbij al met de handen in het haar: hoe zit het nu precies met het statuut van die Oekraïense vluchtelingen? Krijgen ze een leefloon, of eerder ‘zakgeld’, zoals regeringspartij Open Vld voorstelde. En betalen ze voor hun huisvesting, of wordt dat dan afgehouden van het leefloon?
De druk zat bij minister van Sociale Integratie Karine Lalieux (PS): zij is bevoegd voor het leefloon, dat via de OCMW’s wordt uitgekeerd. Maar zij is duidelijk niet van plan het dossier naar haar te trekken, integendeel: ze veegde elke verantwoordelijkheid van zich af. “Het is niet aan de federale regering om voor te schrijven welke steun of hoeveel steun iemand krijgt“, zei Lalieux op een persconferentie gisteren.
Met andere woorden: Oekraïners hebben evenveel recht als andere burgers op steun van het OCMW in de gemeente waar ze zich inschrijven. Dan moet er een onderzoek van de dienst gevoerd worden, om “af te stemmen op de specifieke noden”, en “dat kan financieel zijn, maar ook materieel”.
Van een uniform kader voor heel België is meteen geen sprake: elke gemeente en elk OCMW moet het maar zelf zien. Wat wel kan voor de PS: meer geld. Want Lalieux zou voorzien om voor elk dossier van een Oekraïner geen 100 maar 135 procent door te storten: die extra som is er dan om meer omkadering te geven, met onder meer psychologen, vertalers en maatschappelijke assistenten. De vraag is vooral hoe de OCMW’s zoveel personeel op korte termijn gaan vinden.
Maar meteen is ook niet vermeden dat er straks ‘concurrentie’ ontstaat tussen de verschillende gemeenten en steden: de ene kan dan royaler zijn dan de andere. De Leuvense burgemeester Mohamed Ridouani (Vooruit) bepleitte gisteren op Radio 1 voor een “vork”, een soort afspraak voor wat die steun dan precies moet zijn, wat de bedragen kunnen zijn, zodat er niet te veel verschillen tussen de verschillende OCMW’s zijn.
Daar zou de VVSG, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, een rol kunnen spelen, adviserend dan. Maar liever zag Ridouani dat de overheid zelf het kader schept. Hij staat daarbij niet alleen: heel wat partijen kregen van hun burgemeesters dat signaal.
En ook de Vlaamse regering dringt erop aan: voor hun bevoegdheden, met name ‘Wonen’, die van toepassing zijn op de vluchtelingen, komen wel vaste bedragen. De zogenaamde ‘billijke vergoedingen’, die Oekraïners moeten betalen als ze gratis wonen én tegelijk een leefloon krijgen, zullen vastgelegd worden door Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA).
Federaal lijkt de discussie ook niet helemaal beslecht. Want in de Kamer, waar niet Lalieux maar premier De Croo de vele vragen over het leefloon beantwoordde, liet hij de deur toch open. De premier had het over ‘maatwerk’ van de OCMW’s, maar “dat wij onze OCMW’s daarin bijstaan en richtlijnen geven over hoe zich te organiseren, lijkt mij ook een goede zaak, want niet iedereen heeft daarmee dezelfde ervaring.”

Vandaag (en morgen?) op de agenda: De kernuitstap.

Sinds vanmorgen om 8.30 uur zit de federale regering bijeen over de “langetermijnplannen rond de energiemix”. Het is een langverwachte clash binnen Vivaldi, waarvan verschillende waarnemers aangeven dat die wel eens lang zou kunnen duren: mogelijk wordt het weekendwerk.
Daarbij haastte de minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) zich om de perimeter nog eens af te bakenen. “Het gaat om de kernuitstap, en dat betekent maximaal twee kernreactoren en niet meer”, zo stelde ze bij het binnengaan.
Dat de groenen over het aantal reactoren dat openblijft in het defensief zitten, lijkt eerder theater: de liberalen, en met name Georges-Louis Bouchez, de MR-voorzitter, voerden gisteren stevig de druk op. Bouchez dweilde de camera’s af, van onder meer Villa Politica en LN24, om overal de aanval op Groen en Ecolo in te zetten.
- “We gaan geen prijs betalen voor het openhouden van de centrales. Plots 1 miljard bijkomend voor de NMBS bijvoorbeeld, waarom is dat nodig? In dat lijstje zitten echt een paar ‘farfelu’ zaken, zottigheden.”
- “Het is toch totaal gek dat ze de afhankelijkheid van gas willen verminderen, en tegelijk gascentrales willen bouwen?”
- “Wij zitten hier niet in een oefening om het gezicht van de groenen te redden hé. Ik verwacht van de minister van Energie geen verlanglijstje van Groen en Ecolo maar een oefening in het belang van de het land en haar burgers.”
Tegelijk zette Open Vld zich opvallend in het kielzog van de MR: ook de Vlaamse liberalen waren met voorzitter Egbert Lachaert plots helemaal voorstander van het openhouden van de kerncentrales. En tegelijk stelde men bij Open Vld ook vragen over de gascentrales: die werden toch gebouwd om de kerncentrales op te vangen? Moet dat dan nog?
Bij de N-VA werd dat standpunt van Open Vld, om geen gascentrales meer te willen, op hoongelach onthaald, waarbij het woord “flipfloppers” valt: “Ze hebben Zuhal Demir (N-VA) enorm aangevallen, toen zij besliste om in Vilvoorde die gascentrale niet te vergunnen. Maar al een geluk dat zij in november haar been stijf hield, of anders was de kernuitstap toen gewoon een feit geweest, mét Open Vld.”

Wat wordt het? Een Belgisch compromis lijkt logisch: twee kerncentrales, twee gascentrales, twee miljard groene investeringen, zo gokken wij.

Eén feit is zeker: Bouchez noch Lachaert zit straks aan tafel van de beslissers. De kans dat de soep dus een pak minder heet wordt gegeten dan ze tot nu toe is opgediend is huizenhoog.
“Strategische beslissing” of niet, de Belgische politiek is tegelijk altijd een beetje een koehandel. De 8 miljard die Groen en Ecolo vragen, onder meer om nieuwe windmolenparken te bouwen op zee, lijkt een veel te hoog openingsbod. Maar de liberalen zijn wel bereid om iets te doen, al was het maar om het label van “hervormingsregering” te kunnen aanhouden. Vermoedelijk landt men dus op zo’n 2 miljard, dat was het bedrag dat vanmorgen circuleerde.
Tegelijk weet iedereen dat de groenen al erg ver gegaan zijn met Doel 4 en Tihange 3 openhouden, wat vandaag onvermijdelijk lijkt. Verder gaan dan dat, en bijvoorbeeld nog twee centrales openhouden, zou absolute waanzin zijn voor Groen en Ecolo.
Tegelijk zal het lastig worden om toch die bijkomende gascentrales te vermijden: een heleboel rapporten wijzen op een onzekerheid in de bevoorrading. Dat de groenen nu nog eens een offensief moeten voeren voor gascentrales, maakt het anderzijds wel pijnlijk.
De derde en vierde hond in het kegelspel zijn CD&V en vooral de socialisten. Die laatsten willen garanties voor hun achterban: het was altijd de boutade dat de kernuitstap terugdraaien kon, als dat effectief betekent dat mensen minder moeten betalen voor hun energie. Er moet dus ook een sociale maatregel in het pakket: het permanent maken van het sociaal tarief voor 1 miljoen Belgen, is de prijs die de PS op tafel heeft gelegd.
De grote onzekerheid in dat alles is uiteraard Engie, de uitbater van de kerncentrales. Die speelde het tot nu toe altijd heel koel, en was de beste bondgenoot van de groenen, door systematisch te verklaren dat de centrales niet verder konden. Maar tegelijk maakte de energiereus 1 miljard euro winst op de kerncentrales vorig jaar: gaat men dat in Parijs zomaar laten schieten, nu hun projecten met Russisch gas gekelderd zijn?

Nog een ontknoping: Is Conner Rousseau nu ‘het konijn’ in de Masked Singer?

Niet dat u er echt van wakker moet liggen, maar in de vakpers zijn ze er “99 procent” van overtuigd: Vooruit-voorzitter Conner Rousseau zou de geheime zanger zijn in een programma van VTM, waarbij mensen zich in spectaculaire kostuums hullen en liedjes zingen, terwijl een jury van voornamelijk bv’s met stevig Antwerpse tongval raadt wie verborgen zit in het pak.
Rousseau zelf kreeg overigens al eens de vraag, op VTM Nieuws bij Dany Verstraeten, of hij de verborgen zanger is. De voorzitter van de socialisten gaf een open antwoord: het zou dus kunnen.
De opnames van het programma dateren van vorige zomer: het verwijt dat Rousseau dus in een kostuum kruipt, op moment dat er een enorme humanitaire crisis is in Europa gaat niet echt op. Al draafden de finalisten van de show, waarbij Rousseau dan ook zou zijn, wel op in de Benefietshow 12-12, waarbij VTM gisteren schaamteloos reclame maakte voor een eigen programma. Hoe dan ook: vanavond ontknoping dus.