Een liberale eisenlijst die onmogelijk en vooral provocatief lijkt, en een paar kranteninterviews later, lijkt er van de opdracht van Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) niet veel over te schieten. De liberalen, die systematisch nu al 600 dagen boven hun gewicht boksen in ministerposten, maken de regeringsonderhandelingen, geleid door PS en N-VA als grootste partijen, midden in een tweede coronagolf bijzonder moeilijk. De MR, die geen plaats meer zou krijgen in een nieuwe federale regering, is de grote winnaar vandaag.

In het nieuws: Georges-Louis Bouchez (MR) triomfeert: de kans is huizenhoog dat zelfs een poging van de twee grootste partijen mislukt en zijn partij het premierschap plus zes ministers voorlopig behoudt.

De details: Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) moeten met lege handen naar de koning.

• Straks om 14.30 uur ontvangt koning Filip de voorzitters van N-VA en PS, veruit de twee grootste partijen van het land. Maar de boodschap kan niet anders dan donker zijn: de twee kunnen geen doorbraak gaan melden, of aankondigen dat een federale regering in zicht lijkt.
• Wat iedereen al weken voorspelt, voltrekt zich immers in de Wetstraat: de liberale partijen, en met name de MR, hebben niets te winnen bij een doorbraak, of een nieuwe regering. En dus probeert Georges-Louis Bouchez, de MR-voorzitter, uit alle macht te voorkomen dat er een volwaardige ploeg in de plaats komt van de kaduke minderheidsploeg van Wilmès II. Of toch zeker geen regering waarin zijn partij geen plaats meer heeft. Dat lijkt te lukken.
• Zo lijkt de kans erg groot dat, ondanks het feit dat De Wever en Magnette met hun N-VA en PS een enorm politiek risico namen, en toenadering zochten tot elkaar, om toch maar een regering te vormen, er straks in het najaar onvermijdelijk verkiezingen komen. Niet bepaald een prettige boodschap, op moment dat een tweede coronagolf het land overspoelt, en de ergste economische crisis sinds de metingen huishoudt.
• Maar door via de kranten te onderhandelen, en vooral een gezamenlijke nota op tafel te leggen, die zowel door N-VA als PS wordt afgedaan als ‘hallucinant’, duwt Bouchez, met steun van Egbert Lachaert en de Open Vld-top, de opdracht van De Wever en Magnette naar de afgrond.
• Dat de onderhandelingsteams van Open Vld en MR zelfs zouden fusioneren, iets wat Bouchez in Le Soir laat aankondigen, zegt eigenlijk alles: een ongeziene zet in de Belgische politiek, een Franstalige en Vlaamse partij die dus als één entiteit gaan onderhandelen, los van hun eigen achterban en eigen accenten.
• De ultieme triomf voor de Franstalige liberaal, die dreigde eraf gereden te worden en kopje-onder te gaan in oppositie: Open Vld gooit hem niet alleen een levenslijn toe, ze gooien zichzelf gewoon mee in het water, als levende reddingsboei.

Ingezoomd: Wat leggen de liberalen inhoudelijk dan op tafel?

• De nota, die gisteren werd overgemaakt door Open Vld en MR, zet alle vorige onderhandelingen weer op nul, alsof er geen maanden en maanden van onderling praten voorafgingen aan dit moment in de regeringsvorming.
• Het geheel leest als een blauw kiesprogramma. Georges-Louis Bouchez geeft in Le Soir de details, publiekelijk. Een manier van onderhandelen die de twee koninklijke opdrachthouders niet één centimeter vooruithelpt, integendeel.
• De liberalen stellen een investeringsplan voor “van 30 miljard euro”. Die som zou nog losstaan van de EU-fondsen, gericht op bepaalde sectoren zoals gezondheid, urbanisatie of artificiële intelligentie en de uitbouw van infrastructuur zoals snelle netwerken. Ze willen “de 300.000 jobs die de regering Michel creëerde niet vernietigen“. Daarbij komen er ook nog fiscale kortingen voor bedrijven, die jobs behouden.
• Tegelijk moet er een “begrotingsdiscipline” komen voor de liberalen. De eerste twee jaar kunnen de teugels vieren, maar vanaf 2022 moet er een pad richting een evenwicht komen, dat tegen 2030 wordt bereikt. Dat betekent meteen dat structurele uitgaven in de sociale zekerheid, voor pensioenen, uitkeringen of salarissen, enkel kunnen stijgen als “financiering verzekerd is“.
• Overigens nog over die sociale zekerheid: de liberalen willen een snellere degressiviteit van de werkloosheidsuitkering. Wie geen job heeft, voelt dus sneller zijn of haar uitkering dalen.
• Nieuwe fiscale druk mag er tegelijk wel niet komen: “Er mag geen enkele nieuwe belasting komen, als we tegelijk niet iets anders afschaffen”, zo zegt Bouchez. Wel willen ze de taxshift verderzetten: minder belastingen op werk. Tegelijk verwerpen ze elke vorm van vermogensbelasting, die spaarders of erfenissen zou kunnen aantasten.
• Over de staatshervorming spreekt Bouchez van een “België 2.0, gemoderniseerd”. Maar dat moet niet nu. “Er komt een staatshervorming, op een of ander moment, maar wij hebben altijd gezegd dat dit niet snel mag gebeuren, met symbolische elementen. We moeten een echte discussie ten gronde hebben, om België efficiënter te maken, met regionaliseringen, maar ook zaken die weer federaal gaan”, zo stelt Bouchez.
• In de tekst tegelijk ook sprake van premies om “meertaligheid te stimuleren”: het federale niveau gaat zich dus moeien met taalbeleid.
• Rond de ethische thema’s zou er onder de regeringspartners “vrijheid van stemmen” moeten zijn: met andere woorden, een wisselmeerderheid in de Kamer om een versoepeling van abortus te regelen, moet kunnen.

The big picture: Dit document valt op een koude steen.

• “Ik denk dat we nu een unieke kans hebben om een regering te vormen, die een draagvlak heeft in het noorden en het zuiden van het land. Er is een bereidheid tussen de PS en de N-VA, en ook wij zijn als liberalen bereid aan regeringsonderhandelingen te beginnen. Zo snel mogelijk”, zo stelt Lachaert, die zelf een interview gaf aan De Tijd.
• Die boodschap, gecombineerd dus met de nota die hij en Bouchez doorgaven aan de preformateurs, zet kwaad bloed. Gisteren al zorgde het nieuws dat de liberalen naar de kranten trokken om hun boodschap te gaan verkondigden voor een schok in het vertrouwen: “Op die manier onderhandel je niet, dan torpedeer je“, zo stelt een collega-voorzitter.
• Daarbij vragen een aantal spelers zich af of Lachaert het dan meent als hij beweert “een unieke kans te zien”. “Als dit bedoeld is om de hele zaak te doen lukken, is het een brevet van politieke onbekwaamheid“, zo is de commentaar van een collega-voorzitter.
• Voor de N-VA komt het hard aan: zij waagden zich zeer ver, en gaven op sociaal-economisch vlak veel toe, om toch maar met de PS een deal te kunnen maken. Zij worden nu publiekelijk terechtgewezen door Open Vld, “die wél opkomt voor minder belastingen”. Voor de PS geldt hetzelfde, maar dan op communautair vlak: zij staan volledig in de wind, met de MR in hun nek als diegenen die “wel België verdedigen”.
• Bovendien is er het verleden: al maanden werkten voorgangers van Magnette en De Wever aan oplossingen. Het werkstuk van vandaag van het duo, een duur bevochten compromis, waarin zowel N-VA als PS dus bijzonder kwetsbaar zijn, ligt in het verlengde van constructies waar onder meer Didier Reynders (MR) en Johan Vande Lanotte (sp.a), maar evengoed Koen Geens (CD&V) of zelfs Bouchez en Joachim Coens (CD&V) verder op werkten. En er was nog zeer recent de eigen Arizona-nota, die Lachaert en Bouchez zelf voorstelden.
• “Wat ze nu op tafel leggen, is compleet alle tabellen afvegen. Het is manifest in tegenspraak met hun eigen Arizona-voorstellen. Wat in de PS-N-VA-nota staat, zit 300 miljoen van die voorstellen af, hun eigen voorstellen destijds over het arbeidsmarktbeleid zijn overgenomen, zoals ook quasi alles over gezondheidszorg, en ze gaan het daarover nu opblazen omdat ze plots veel radicaler worden?”, zo becommentarieert een betrokkene.
• Snel rekenwerk bij de bollebozen van de onderhandelende partijen leert dat de plannen van de liberalen, die geen nieuwe belastingen willen, die wél relancebeleid willen, én een begroting in evenwicht op termijn, een verschil van zo’n 35 miljard euro bevatten tussen waar ze van dromen en van wat kan. “Per jaar is dat, hé”, zo licht een onderhandelaar toe. Om maar te zeggen: de anderen vrezen dat het geen voorstel, maar een kiesprogramma is.
• Bovendien staan er manifeste middenvingers in naar de andere:
  • Alweer de abortuskwestie opgooien en gewoon de stemming “openlaten” in de Kamer, is voor CD&V en cdH bijzonder zwaar.
  • De passage over “meertaligheid stimuleren”, plots ook een taak van het federale niveau nu blijkbaar, bevat zelfs een taalfout in het Nederlands: dat moet een “inspanning voor (sic) alle Belgen zijn”, zo schrijft men. “Mogen we noteren dat een van de personen die dat neerpent, niet eens zelf Nederlands spreekt?”
  • De kerncentrales blijven simpelweg open: voor de groenen, maar ook socialisten een zeer lastig symbolisch punt.
• “Het is allemaal dermate ridicuul, dat het bijna om te lachen is, die nota. Je leest dat en je gelooft je ogen niet. Maar tegelijk lacht men ons in ons gezicht uit”, zo is de snoeiharde kritiek. Met andere woorden, van het “groen licht” van Lachaert, om onderhandelingen te beginnen, is geen sprake.

En nu? Elke regeringsvorming moet door een spannend moment. Maar de vraag is hoe dit nog goed kan komen.

• Het plan om een coalitie te vormen met aan Vlaamse kant de Vlaamse regering, plus sp.a, en aan Franstalige kant de PS en cdH, een coalitie die 81 zetels telt, kan zo in de prullenmand: de Open Vld wil absoluut de MR erbij. “Ze zullen moeten kiezen, wij gaan niet meer bewegen”, zo is bij de liberalen te horen.
• Die houding verrast toch wat: eerder had Lachaert toch signalen gegeven dat hij “met de grote jongens” een akkoord zou willen maken.
• Bij Open Vld blijft men ook nu aangeven dat het niet de intentie is om een akkoord onmogelijk te maken. “Over de nota kan onderhandeld worden.” Maar tegelijk is te noteren “dat ze de MR niet gaan verraden door zich te laten omkopen met een mooie post voor Alexander De Croo (Open Vld)“: “De zaken zijn veranderd aan het liberale front”.
• Onder meer de geruchten dat er maar 12 ministers in de toekomstige ploeg zouden zijn, en Open Vld zo zou terugvallen tot één post, bezorgt de Vlaamse liberalen een bijzonder ongemakkelijk gevoel: alsof ze het vijfde wiel aan de wagen zijn, en bewust als ‘junior partner’ maar gevraagd worden.
• Hoe dan ook zet de nota de Open Vld ook stevig vast: er staat nu zwart op wit, en publiek gemaakt door Bouchez, wat de Vlaamse liberalen allemaal wilden. Straks dan plots een akkoordje maken met veel minder, dat lijkt nu onmogelijk. Zeker zonder de MR dan.
• “Op deze manier zakken we steeds verder in het moeras. Politici die wel nog eens buitenkomen, weten ondertussen toch al dat er bitter weinig begrip overblijft, voor wat er gebeurt in de Wetstraat? Maar nu opnieuw de zaak laten mislukken: waar brengt ons dat?”, zo stelt een betrokkene.
• Toch lijkt ook de andere optie, met MR én Open Vld aan tafel gaan, op basis van wat zij publiek op tafel hebben gelegd, nauwelijks denkbaar. De boosheid over de liberale houding is bijzonder groot, preformateur Magnette zou al in niet mis te verstane bewoordingen hebben duidelijk gemaakt wat hij precies van de nota denkt.
• “Een moeilijk moment, inderdaad”, zo vatte een betrokkene het een tikje eufemistisch samen. De koning kan de opdracht van beiden gerust verlengen, maar de vraag is wat het oplevert: in de fameuze Bermudadriehoek, tussen N-VA, PS en MR, die telkens opnieuw opduikt, is het alsmaar opnieuw hetzelfde resultaat. Het grote niets.

Ondertussen in de rand: In de marge van de onderhandelingen roeren anderen zich.

• Het is ondertussen een vaste klassieker, PS-fractieleider Ahmed Laaouej zijn tweetje van de dag, om wat te stoken tegen de eigen partijvoorzitter/preformateur. Een lek in La Libre had het over communautaire eisen van de N-VA die de faciliteitengemeenten in de rand rond Brussel zouden willen afschaffen.
• Zes gemeenten rond Brussel, waar erg veel Franstaligen wonen over de taalgrens, bieden nog steeds een paar speciale administratieve diensten ook in het Frans aan: het blijft zo veel jaren later nog steeds een heel gevoelig issue.
• “De ambities van de N-VA, zoals La Libre daarover berichtte, die de voorzieningen van faciliteitengemeenten zouden willen onderdrukken, is een onduldbare provocatie voor de Brusselse PS. Alsof het land nu, op dergelijke moment, een communautair conflict nodig heeft”, zo tweette Laaouej.
• En al even voorspelbaar: Olivier Mangain (DéFI), jaren de leider van het Fransdolle FDF, sprong op de kar: “Wanneer ik constateer dat sommige partijen het territoriale carcan rond Brussel, dat zo schadelijk is, nog willen versterken, dan is het tijd om opnieuw de uitbreiding van het Brussels Gewest op tafel te leggen.”

De bittere realiteit: De economische cijfers zijn echt een nachtmerrie.

• Kwartaal twee is economisch afgesloten, en de cijfers van wat economieën overal ter wereld presteerden, sijpelen binnen. Die zijn ronduit rampzalig.
  • Duitsland: een krimp van -10,1 procent, de grootste daling ooit.
  • België: een dip met -12,2 procent, na al een daling van 3,5 procent in Q1. We zitten economisch weer waar we stonden in 2009, een decennium aan groei is (tijdelijk) uitgevaagd.
  • Frankrijk: -13,8 procent, ook een record.
  • USA: een daling van -9,5 procent, een absoluut dieptepunt.
  • China: een stijging van 3,2 procent, na een dip in Q1. De Chinezen zijn dus de enige die vooruitspurten, en de crisis, die ontstond in Wuhan, goed doorkomen.
• De rampzalige cijfers zouden in Q3 in principe moeten omgebogen worden. Maar zeker door een tweede golf besmettingen, en een heel moeizame terugkeer uit de lockdowns, dreigt het een veel trager herstel te worden dan eerst gedacht.

Het gaat maar door: De Vlaamse minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) blijft onder vuur liggen.

• Alweer een opvallende passage van Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) in Terzake: de bevoegde Vlaamse minister kwam opnieuw langs om het haperende contactonderzoek te verdedigen.
• Daarbij kreeg hij stevige vragen: “Dit is de trein der traagheid, dat hele proces van de contacttracing?” “Wij hebben natuurlijk geen tijd te verliezen, die tweede golf is eraan gekomen”, zo stelde Beke, die niet altijd even snel z’n verdediging kon voeren.
• Zeker de boodschap van het Agentschap Zorg en Gezondheid, dat er geen gebruikgemaakt wordt van het lokale niveau, bestreed Beke fel. “Neen, neen, dat klopt niet, wat dat clusteronderzoek betreft, daar hebben we die lokale expertise nodig. Het klopt niet, ik heb gisteren een overleg gehad. En ik heb net met dat agentschap gebeld, om feedback te krijgen.”
• Volgens Beke moeten mensen lokaal en met z’n agentschap “op een aantal terreinen elkaar vinden“. Hij kondigde ook aan dat hij samen met Bart Somers (Open Vld), Vlaams minister voor Binnenlands Bestuur, alle burgemeesters nog duidelijker wil zeggen waar ze ondersteuning kunnen vinden, via een draaiboek.
• Ondertussen ergert de oppositie zich en zijn er ook erg scherpe krantencommentaren, onder meer Het Laatste Nieuws neemt een felle positie in. Daarom roept het Vlaams Parlement, dat in principe met vakantie is, minister Beke volgende week dinsdag naar de commissie Welzijn, om uitleg te geen over die contacttracing.
• Het belooft, alweer, een kritisch moment te worden. Alle oppositiepartijen, Groen, sp.a en Vlaams Belang en PVDA, waren de afgelopen dagen bijzonder scherp over het mank lopen, nog steeds, van de contacttracing. Hun geduld lijkt op.
• Overigens zijn de cijfers van besmettingen maar verder aan het stijgen: het nummer tikt nu af op 671 mensen op één dag. Ook het aantal ziekenhuisopnames stijgt tot 18,7 mensen per dag nu, een klim van opnieuw 34 procent.