Nieuwe Covid-golf in Afrika doet vrezen voor een catastrofe zoals die in India

door Mick Van Loon
gepubliceerd op woensdag 23 juni 2021 om 14:52 •
5 min lezen

De pandemie verergert in Afrika naarmate meer besmettelijke varianten zich verspreiden, vaccinaties achterblijven en ziekenhuizen op sommige plaatsen hun grenzen overschrijden. Het continent van 1,3 miljard mensen is tijdens de pandemie nog niet getroffen door een noodsituatie op de schaal van die waarmee India onlangs werd geconfronteerd, maar het lijkt erop dat een dergelijke catastrofe nu onvermijdelijk is.

Het aantal nieuwe covid-gevallen is de afgelopen week met bijna 30 procent gestegen en het aantal sterfgevallen met 15 procent, en vijf landen – Zuid-Afrika, Tunesië, Zambia, Oeganda en Namibië – zijn verantwoordelijk zijn voor 76 procent van de nieuwe gevallen. Het aantal Covid-19-gevallen steeg week-op-week met meer dan 20 procent in bijna twee dozijn andere Afrikaanse landen en de vooruitgang bij het vaccineren van Afrikanen verloopt langzaam, met slechts 0,79 procent van de mensen op het continent volledig gevaccineerd.

Afrika heeft volgens de Africa Centers for Disease Control and Prevention meer dan 5 miljoen gevallen van Covid-19 gemeld, wat neerkomt op 2,9 procent van het totale aantal gevallen wereldwijd. Maar experts zeggen dat de ware omvang van de pandemie veel groter is dan de gerapporteerde cijfers in Afrika, waar testen en traceren voor veel landen een uitdaging blijven en veel landen geen sterftegegevens verzamelen. “Afrika bevindt zich midden in een volledige derde golf … We hebben in India en elders gezien hoe snel het coronavirus de gezondheidsstelsels kan overweldigen”, vertelde Matshidiso Moeti, regionaal directeur van de WHO voor Afrika, op een persconferentie.

Gewoon geen vaccins

Afrikaanse landen hebben onvoldoende ziekenhuisbedden en zuurstofvoorraden, en zouden zelfs meer overweldigd worden dan India als de gevallen op een vergelijkbare manier zouden toenemen. Vier Afrikaanse landen zijn nog niet begonnen met vaccinatiecampagnes, maar de WHO kondigde donderdag aan dat Tanzania van plan is een aanvraag te doen om lid te worden van de wereldwijde COVAX-initiatief voor het delen van vaccins, een koerswijziging van het land na de dood van zijn coronavirus-sceptische president in maart.

Afrikaanse landen die wél in een relatief goed tempo vaccinaties uitvoeren, geraken ondertussen door hun voorraad heen. Vijf Afrikaanse landen – Sao Tomé en Principe, Marokko, Kenia, Ivoorkust, Ghana en Libië – hebben volgens de WHO 90 procent of meer van hun vaccinvoorraad gebruikt.

Het Keniaanse ministerie van Volksgezondheid legde vorige week een beperking op voor bijeenkomsten en verlengde het een avondklok van zonsondergang tot zonsopgang in Kisumu en meer dan een dozijn omliggende provincies. In Oeganda, dat grenst aan Kenia in de buurt van Kisumu en een record aantal besmettingen en sterfgevallen heeft aangekondigd, heeft president Yoweri Museveni een strikte lockdown van 42 dagen opgelegd. Slechts enkele weken geleden organiseerde Rwanda nog de Basketball Africa League en andere grote sportevenementen. Maar na een piek in gevallen heeft de regering ook daar maandag nieuwe lockdown-maatregelen ingevoerd.

De Democratische Republiek Congo – waar het virus het leven heeft geëist van meer dan 5 procent van de parlementsleden – worstelt met een derde golf terwijl het uitrollen van vaccins er compleet de soep indraait. Zuid-Afrika, het zwaarst getroffen land van het continent, meldt een verdubbeling van het aantal nieuwe infecties in slechts twee weken tijd, met de sterkste toename in grote stedelijke centra. Tunesië, waar de ziekenhuizen vol zitten en de zuurstofvoorziening laag is, maakt een vierde golf door.

Kenia en Zuid-Afrika

Experts vinden vooral de golf in Kenia verontrustend. Voordat de president van Kenia en andere leiders er eind mei arriveerden om een belangrijke feestdag te vieren, zagen gezondheidsfunctionarissen in de regio Kisumu aan het Victoriameer al dat er een ramp in de maak was. Het aantal coronavirusinfecties nam toe, de isolatie-eenheden van ziekenhuizen liepen vol en de zeer besmettelijke Delta-variant was net in die regio voor het eerst gevonden in Kenia.

Gezondheidsspecialisten smeekten de politici om een virtueel feest te houden en de massale evenementen af te gelasten. Slechts enkele weken eerder hadden enorme politieke bijeenkomsten de catastrofale Covid-19-golf in India aangewakkerd, waar de Delta-variant voor het eerst opdook en dominant werd. Maar hun bezwaren werden weggewuifd. President Uhuru Kenyatta, vicepresident William Ruto, de voormalige premier Raila Odinga en anderen kwamen toch naar Kisumu en trokken grote en grotendeels ongemaskerde menigten.

In de weken daarna laten alle rapporten een alarmerende toename van infecties en sterfgevallen zien in de provincie van iets meer dan 1,1 miljoen mensen, waarbij het virus vooral jonge mensen ziek maakt. De Delta-variant veroorzaakte die opleving.

Maar dat heel Afrika kwetsbaar is, toont een ander voorbeeld. Covid-19-infecties stegen vorige week naar een recordaantal in Gauteng, het industriële centrum van Zuid-Afrika. Een op de vier Zuid-Afrikanen woont in de provincie waar Johannesburg, de grootste stad van het land, en de hoofdstad Pretoria liggen. Op dinsdag bevond 67 procent van de nieuwe gevallen van coronavirus in Zuid-Afrika zich in Gauteng, volgens het National Institute of Communicable Diseases, terwijl het aantal regionale ziekenhuisopnames er de afgelopen week met bijna een derde is gestegen tot meer dan 5.200.