De jongste jaren zagen ze in Litouwen gemiddeld ongeveer 70 mensen illegaal de grens vanuit Wit-Rusland oversteken. Per jaar. In juni alleen al hielden de Litouwse autoriteiten meer dan 470 mensen aan langs die grens. In juli schoot dat aantal omhoog tot meer dan 2.600. Het zijn, voor alle duidelijkheid, geen Wit-Russen, maart voornamelijk migranten uit Irak en Afrika bezuiden de Sahara. Ambtenaren verwachten dat hun aantal de komende weken zal toenemen.

Deze nieuwe stroom mensen is niet organisch begonnen, zeggen zowel Litouwse en Europese functionarissen. In plaats daarvan is ze het het resultaat van een gedurfd plan van de Wit-Russische president Alexander Loekasjenko om migratie te bewapenen als reactie op de EU-sancties tegen zijn land.

Het zou vooral gaan om jezidi’s, waar ze in Irak ook vanaf willen

“Het groeiende aantal illegale migranten dat de grens tussen Litouwen en de EU en Wit-Rusland wordt overgestuurd, is een hybride aanval georkestreerd door het regime van Loekasjenko’, zei de Litouwse president Gitanas Nausėda in een verklaring. “Het regime gebruikt de illegale migratie als een door de staat gesponsord wapen als vergelding voor het Litouwse en EU-beleid.”

In juni dreigde Loekasjenko al om mensensmokkelaars en drugssmokkelaars Europa binnen te laten stromen. En nu blijkt dat zijn regering ook immigranten aanmoedigt om dat te doen: er is coördinatie met een Wit-Russisch reisbureau om toeristenvisa aan te bieden, vluchten te regelen en vervolgens mensen van Minsk naar de Litouwse grens te vervoeren. Het zou vooral gaan om de Iraakse jezidi-minderheid, die de genocide door de Islamitische Staat heeft overleefd en in de jaren daarna heeft gevochten tegen ontheemding. En waar de Iraakse overheid eigenlijk vanaf wil.

“Dit is een heel ander niveau van agressie en vergelding.”

Litouwse functionarissen zeggen dat ze bewijs hebben dat de betrokkenheid van de Wit-Russische regering en staatsbedrijven toont bij het vervoer van migranten naar de grens. Analisten zijn het daarmee eens en karakteriseren de stap als brutaal en gevaarlijk. “Dit zijn 3.000 mensen die met opzet uit een heel ver land zijn ingevlogen en net op de grens van de EU zijn achtergelaten. En dat is een geheel nieuw fenomeen”, zegt Camino Mortera-Martinez, senior research fellow bij het Centre for European Reform. “Dit is een heel ander niveau van agressie en vergelding.”

De Litouwse minister van Buitenlandse Zaken Gabrielius Landsbergis reisde half juli naar Bagdad voor een ontmoeting met zijn Iraakse tegenhanger, als onderdeel van een diplomatieke inspanning waarbij ook de top van de E.U. ambtenaren die de migratie willen beteugelen. In het openbaar zeggen de onderhandelaars dat de gesprekken goed verlopen. Maar de vluchten van Irak naar Wit-Rusland gaan ondertussen wel nog steeds door.

Nieuwe uitdaging voor EU

Wit-Rusland ontkent dat het de aanzet heeft gegeven tot de nieuwe stroom migranten. Volgens Andrei Lozovik, de vertegenwoordiger van het land bij de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, zijn de toegenomen aantallen te wijten waren aan versoepelde pandemische beperkingen en spanningen in de thuislanden van migranten, meldde het Wit-Russische staatspersbureau BelTA. Hij beschuldigde ook meteen Europa en Litouwen van het politiseren van de kwestie.

Dit ontluikende conflict is verre van de omvang van de internationale noodsituatie in 2015 en 2016, toen 1,4 miljoen migranten illegaal Europa binnenkwamen. Desalniettemin vormt het een dringende uitdaging aan de buitengrens van de EU met een steeds agressiever wordende buur, die slechts twee maanden geleden een burgervliegtuig neerzette en er een dissidente journalist afhaalde. En het benadrukt het gebrek aan een coherent migratie- en asielbeleid van het Europese blok, dat zelfs de eigen functionarissen als een zwakte erkennen.

(bzg)

Lees ook: Poetin wint weer: Westerse sancties duwen Wit-Rusland alleen maar meer in de armen van Moskou