Xi Jinping zal op 16 oktober een ongeziene derde termijn als president van China aanvaarden. Wat betekent dit werkelijk voor de toekomst van het land? China’s tocht naar wereldheerschappij wordt bedreigd door tekenen van het begin van een langzame achteruitgang.

We zijn minder dan een maand verwijderd van wat veel China-watchers beschouwen als de grootste politieke gebeurtenis van het jaar, vooral in Azië. Dat is het 20ste Nationale Congres van de Chinese Communistische Partij (CCP), dat op 16 oktober plaatsvindt. Het is het belangrijkste partijcongres van de CCP, dat om de vijf jaar wordt gehouden en waarvoor meer dan 2.000 afgevaardigden worden uitgenodigd die ongeveer 90 miljoen partijleden vertegenwoordigen.

Tijdens dit prestigieuze evenement zullen de afgevaardigden van de CCP hoofdzakelijk stemmen over de samenstelling van het nieuwe Centraal Comité. President Xi Jinping zal naar verwachting een ongekende derde termijn als president van de Volksrepubliek China aanvaarden, ook al is hij één jaar ouder dan de officieuze pensioenleeftijd van 68 jaar. Hu Chunhua of Wang Yang zal waarschijnlijk Li Keqiang vervangen als premier.

Staatsgreep?

Om de zaken nog interessanter te maken, begonnen de laatste dagen geruchten de ronde te doen over een lopende staatsgreep in China tijdens Xi’s reis naar Kazachstan voor een ontmoeting met de Russische dictator Poetin. De meeste experten zijn het er ondertussen over eens dat dit grotendeels onwaarheden zijn, verspreid door onbetrouwbare Indiase media en buitenlandse Chinese nieuwssites die vervallen in wishful thinking. 

Georg Fahrion, China-correspondent voor Der Spiegel, ging zondag zelfs de straat op in Beijing om op hilarische wijze de spot te drijven met de geruchten door inwoners van de grootstad die hun gewone gang gaan in beeld te nemen. Zeg nooit nooit, maar er is waarschijnlijk geen gekke machtsstrijd gaande in Zhongnanhai.

Geen enkele weerstand. Xi’s macht in China zal zijn gelijke niet kennen.

Het ontbreken van een machtsstrijd in Peking betekent echter dat er waarschijnlijk geen enkele weerstand zal zijn tegen Xi. Hij zal midden oktober vrij spel krijgen om de doodsteek toe te dienen aan elke vorm van Chinese partijpolitiek die zich intern nog zou afspelen.

Xi zal tijdens het congres de titel van “volksleider” krijgen, een eer die alleen Mao Zedong en zijn opvolger Hua Guofeng eerder te beurt viel. Een symbolische benoeming die laat zien hoezeer Xi erin geslaagd is zijn gezag te versterken en te centraliseren en hoe belangrijk “Xi Jinping Thought” in China zal worden.

Denk dan eens aan de volgende misstappen die Peking de afgelopen maanden (en zelfs jaren) heeft gemaakt en besef hoe stevig Xi nog steeds in het zadel zit. Een plotselinge coup door een of andere factie binnen de CCP, waarbij de meeste anti-Xi-groeperingen toch al zijn weggezuiverd, zal hoogst absurd gaan lijken.

• Nadat Hongkong vanaf 2019 te snel werd aangepakt, heeft de metropool zijn toppositie als financieel centrum in Azië verloren aan Singapore. Jonge mensen trekken met alarmerende snelheid naar het buitenland en buitenlandse bedrijven en investeerders beginnen hun boeltje te pakken. Waarschijnlijk is het de “winst” van het afschaffen van de speciale privileges van Hongkong niet waard geweest. Met de hoeveelheid migranten van het vasteland die dagelijks binnenstromen, zouden prodemocratische demonstranten in het gebied onder normale omstandigheden toch nooit door een meerderheid van de inwoners gesteund worden.
• China’s economische groei vertraagt nu, zwaar verstikt door het “Zero COVID”-beleid. Hoewel miljoenen levens wellicht worden gered door de ziekte niet los te laten zonder een volledig gevaccineerde oudere bevolking, beginnen de eindeloze en willekeurige lockdowns de Chinese bevolking kwaad te maken en de productie van de industrie onder druk te zetten.
• Door de verslechterende klimaatomstandigheden wordt dit probleem alleen maar erger: het land zal in de toekomst waarschijnlijk vaker worden geteisterd door droogte en overstromingen. De extreme hitte van afgelopen zomer dwong fabrieken al om de productie te staken, zodat gezinnen het licht aan konden houden.
• Ondertussen blijft Peking hard optreden tegen zijn eigen technologiebedrijven, vooral die met ambities om grote beursgangen in het buitenland te realiseren en buitenlandse markten te veroveren. Het heeft het land in zijn geheel een stuk minder aantrekkelijk gemaakt voor investeerders en schade toegebracht aan de innovatieve reputatie die het langzaam opbouwde met verbazingwekkende succesverhalen als DJI, Alibaba, Baidu, Tencent, Xiaomi, Huawei en vele anderen.
• Het bezoek van Nancy Pelosi aan Taiwan was een beetje een domper op het sterke buitenlandse beleid dat Xi wil handhaven. Ook al heeft China laten zien dat het een blokkade van het democratische eiland kan opwerpen, eindigde de hele zaak vooral als een grote win voor de Verenigde Staten. De samenwerking tussen de VS, hun Aziatische bondgenoten en Taiwan is sindsdien alleen maar toegenomen, terwijl Xi de voorkeur lijkt te geven aan de langetermijnstrategie van een “eenwording” met Taiwan langs de vreedzame weg. Gezien de sterke wens van Taiwan om zijn eigen groeiende nationale identiteit verder te ontwikkelen en verdere internationale betrekkingen en erkenning te bevorderen, lijkt het onwaarschijnlijker dan ooit dat Peking dit zal kunnen klaarspelen.
• Ook vermeldenswaardig: de situatie in Taiwan brengt China niet dichter bij de ontwikkeling van de bloeiende chipindustrie die het land zo hard nodig heeft en zo graag wil. Wie Taipei helpt, krijgt snel toegang tot de chips van TSMC en misschien zelfs tot enkele van zijn goed bewaarde industriegeheimen. Litouwen zal na de opening van een Taiwanese ambassade in Vilnius mogelijk enkele segmenten van een Taiwanese chipketen binnen zijn grenzen geïnstalleerd zien.
• Ten slotte is er de steeds groter wordende hypotheekcrisis, die het gevolg is van de kolossale schulden die bouwbedrijven als Evergrande hebben opgebouwd. Naarmate meer ontwikkelaars in gebreke blijven en de stimuleringsmaatregelen van de overheid slechts een lapmiddel zijn, is het duidelijk geworden dat China’s betrouwbare groeimotor al lang is vastgelopen.

Toch zal Xi waarschijnlijk doorgaan met zijn derde termijn en zijn macht nog verder consolideren. De partijpolitiek binnen de CCP, die aantoonbaar al grotendeels neigt naar wat Xi ook wil doen, zal tot nul worden gereduceerd. Dit betekent nog minder flexibiliteit binnen de centrale regering. Nog meer onvermogen om de bovengenoemde uitdagingen aan te gaan en van koers te veranderen indien dat nodig is.

De echte coup in Peking zal plaatsvinden op 16 oktober, en dat kan een ramp betekenen voor China’s veelbelovende toekomst.